Opisane tu tereny to część Rusi
Czerwonej: Karpaty i Podkarpacie, Bieszczady, Łemkowszczyzna, Pogórze
Wschodnie i Zachodnie... Do tego należąca administracyjnie do województwa
ruskiego I RP Ziemia Chełmska oddzielona od niego województwem bełzkim
Gloger, 1903: Województwo Ruskie składało się z pięciu
ziem: 1)
Lwowskiej z powiatem
Żydaczowskim, 2) Przemyskiej, 3) Sanockiej, 4) Halickiej i 5) Chełmskiej.
Dwie ziemie ostatnie, to jest Halicka i Chełmska, rządziły się osobno, nadto
ziemia Chełmska oddzielona była całkowicie od województwa Ruskiego przez
województwo Bełzkie. Mówiąc zatem o granicach, należy oddzielnie uważać
pierwsze cztery ziemie jako województwo Ruskie, które w roku 1772 weszło w
skład Galicyi i Lodomeryi, a oddzielnie opisać granice ziemi Chełmskiej,
która innym ulegała losom po rozbiorze. Województwo Ruskie graniczyło na
północ z województwem
Lubelskiem,
Bełzkiem i Wołyńskiem, na wschód z województwem Podolskiem i Wołoszczyzną,
gdzie znaczną część granicy między Karpatami i Dniestrem stanowiła rzeka
Czeremosz. Granicę południowo-wschodnią z Węgrami stanowił łańcuch Karpat,
zwany tu Beskidem wysokim lub Bieszczadami, ścianę zaś wschodnią stanowiły
dwa województwa:
Sandomierskie,
od Sanu do rzeki Jasiolki,
Krakowskie, oddzielone od województwa Ruskiego rzeką Jasiołką na
podgórzu karpackiem.
Ziemia Chełmska
stanowiła anklawę, czyli oddzielną przynależność województwa
Ruskiego, będąc zupełnie od niego przegrodzoną
[korekta: stykały się mniej więcej wzdłuż linii Tereszpol-Ciotusza,
ten błąd został powielony w wielu opracowaniach] przez województwo Bełzkie. Graniczyła ona na północ z województwem Brzesko-litewskiem,
a część tej granicy na lewym brzegu Bugu stanowiła rzeczka Włodawka.
Na wschód, przechodząc daleko za prawy brzeg Bugu, graniczyła z
Wołyniem. W części tej zabużnej leżał Opalin, Lubomla, Maciejów i
najdalej, bo na samym krańcu północo-wschodnim ziemi, położone Ratno
i Datyn. Południową jej granicę stanowiło województwo Bełskie, a
zachodnią Lubelskie, Bug przecinał ziemię Chełmską na dwie nierówne
części. Ziemia Chełmska składała
się z dwóch powiatów: chełmskiego i krasnostawskiego, ze znaczącymi
miastami: Chełmem, Krasnymstawem i Zamościem. Po pewnych zmianach do
Ziemi Chełmskiej włączono włość hrubieszowską i kryłowską, które
odtąd stanowiły enklawę tej Ziemi w województwie bełskim. Również
prywatny powiat szczebrzeski zaliczany był do ziemi chełmskiej.
mapa
województwa ruskiego I RP wraz z Ziemią Chełmską
W
skład Ziemi Sanockiej wchodziły powiaty sanocki, brzozowski, leski
oraz część powiatów krośnieńskiego, rzeszowskiego i turczańskiego
(dziś na
Ukrainie >>) oraz część dzisiejszego
powiatu Ustrzyki Dolne
W murowanej bielonej, pokrytej dachówką
kapliczce przed zamkiem (dziś Muzeum Okręgowym) jest figura Jana N. Nie widać jej
dokładnie zza oszklonego okna z czerwonymi szprosami, którym
zabezpieczono półokrągłą wydłużona wnękę. Jest to drewniana
polichromowana XIX-wieczna figura, dosyć statyczna, w
birecie, z krzyżem, zapewne nieoryginalnym. Otoczenie
kapliczki ulegało dużym zmianom, co widać na archiwalnym
zdjęciu
Sanok:
Muzeum Budownictwa Ludowego (4)
[gm. Sanok, pow. Sanok]: w Muzeum Budownictwa
Ludowego, czyli w
skansenie w Sanoku
(>>) przy ul. ul. Aleksandra Rybickiego 3, rezydują dwie figury i dwa obrazy nepomuckie:
Drewniany polichromowany Nepomuk w kapliczce brogowej z Nowej Wsi Czudeckiej (Pogórze
Wschodnie),
który niegdyś stał przy drodze Czudec-Strzyżów, a dziś
rezyduje w Muzeum Budownictwa Ludowego, czyli w
skansenie w Sanoku
(>>).
Według innego informatora figura w Sanoku jest kopią Nepomuka z
Krajnej k. Birczy z XIX wieku (II połowa). Jan ten doczekał się nawet swoich
portretów olejnych, co nie dziwi biorąc pod uwagę wyjątkową
malowniczość tego obiektu. Jest to oczywiście aranżacja,
lecz wykonana z pełnym wyczuciem i smakiem. Święty w
postawie stojącej w kontrapoście z krzyżem i liściem palmy
męczeństwa, na głowie biret, strój kanonika. Wydaje się, że
rzeźba poddana w ostatnim czasie pracom konserwatorskim
(uzup: J.B. z Kłodzka)
Drugi Nepomuk w tym samym skansenie
(zobacz wyżej) znajduje się w bocznym ołtarzu poświęconym
Janowi N. cerkwi św. Onufrego przeniesionej tam z Rosolina.
Jest to spory obraz przedstawiający Jana N. w aureoli, z aniołkami
u stóp. XVIII wiek
Trzeci Nepomuk w tym samym skansenie
(zobacz wyżej) wisi na ścianie w pokoju gospodyni w budynku
plebani rzymsko-katolickiej z Ropy. jest to spory obraz z
półpostacią Jana N., z krzyżem i świetlisto-gwiaździstą
aureolą. W tym samym budynku wisi jeszcze jeden obraz z
gołogłową postacią nepomukopodobną, jest to jednak zapewne
inny święty
Kolejny Nepomuk w tym samym skansenie
(zobacz wyżej) to drewniana polichromowana rzeźba Jana N. z
Rybotycz z przełomu XIX/XX wieku. Drewno lipowe, wysokość 34
cm (nad: Pietrosul)
W jednym z programów TVPolonia
dostrzegłem piękny duży obraz Jana N. z aniołkami eksponowany w
zbiorach Muzeum Historycznego w sanockim Zamku
(sygn. MHS/S/5353). Pochodzenie nieznane, XVIII wiek
W tymże programie TVPolonia dostrzegłem też stojącego obok
drugiego Jana N., tym razem jest to nieznanego pochodzenia drewniana rzeźba, barokowa z
XVIII wieku, ze śladami polichromii, w kontrapoście, z
uszkodzoną lewą dłonią i głowicą krzyża. Zbiory Muzeum
Historycznego w sanockim Zamku (sygn. MHS/S/2536)
W kościele Przemienienia Pańskiego, w
bocznym ołtarzu
Najświętszego Serca Jezusowego w lewej nawie, jest drewniana polichromowana figura Jana
N. ze stułą, z początku XX wieku. Dosyć statyczna, układ rąk
wskazywał, że niegdyś Jan dzierżył krzyż, toteż po latach
został on odtworzony (nad:
Bajarka, uzup. J.P., JBT)
W kościele franciszkanów był niegdyś
ołtarz z obrazem Jana N. Wiadomość ta pochodzi z ostatniej
ćwierci XVIII wieku (nad: Pietrosul)
Mrzygłód (gm. i pow. Sanok): murowana bielona kapliczka z
krępą kamienną polichromowaną ludową figurą Jana N. -
dostrzegłem ją w albumie "Błękitny San" ze zdjęciami Adama
Krzywki. Obiekt gruntownie wyremontowany w roku 2009,
malowniczy, a rzeźba mimo odnowienia zachowała patynę i urok
Mrzygłód (gm. i pow. Sanok): murowana dwukondygnacyjna kapliczka z
dwuspadowym zielonym daszkiem. W dolnej wnęce pomalowana na
szaro figurka Jana N. w pięciogwiaździstej aureoli (nad:
Pietrosul)
Na niewielkim wzgórku przed wejściem do
kościoła stoi kamienna rzeźba Jana N. z
początku XX wieku, wykonana przez kamieniarzy ze Starego
Brusna. Stała ona jeszcze niedawno na tutejszym cmentarzu z
utrącona głową, jednak po renowacji trafiła na obecne
miejsce. Zdjęcie z KZSwP z lat 70. wskazuje, że już wtedy
głowa była odspojona od tułowia. Grubociosana, o zwężającej sie ku górze sylwetce,
nieco podobna do obiektu z Bażanówki (zobacz niżej). W trakcie
renowacji zyskała polichromię i prosty cokół (nad: Pietrosul,
uzup: R.G.)
Tutejszy Jan N. mieszka w kapliczce malowanej
okresowo na różne kolory - ostatnio na biało-brązowo (2020), poprzednio
na niebiesko.
Jest to ładna polichromowana drewniana rzeźba, uszkodzona w dolnej części (brak
stóp), o białych szatach, twarzy i krzyżu, czarnym birecie,
kołnierzu i zaroście oraz brązowych dłoniach. Kapliczka słupowa z dwuspadowym daszkiem (nad: W.P.,
uzup: R.G.)
W niszy nad wejściem XIX-wiecznej kaplicy
umieszczono współczesną figurkę Jana N. w stylu
ludowo-cepeliowskim, drewnianą i polichromowaną. Później (2016) w niszy Jana N.
zastąpiła figurka Chrystusa, natomiast on awansował i
rezydował wewnątrz kapliczki. Jednak później (2017) figurka
wylądowała pod ławą w kapliczce, jakby ktoś się jej trochę
wstydził (nad: Pietrosul, uzup: M.Z.)
XIX-wieczna drewniana polichromowana
ludowa rzeźba Jana N. w oszklonej wnęce nad wejściem do
murowanej otynkowanej kapliczki domkowej z XIX wieku (nad: Pietrosul)
W dwukondygnacyjnej kapliczce (zobacz
wyżej) najpóźniej w roku 2016 umieszczono również, prócz
opisanej powyżej płaskorzeźby, współczesną drewnianą figurę
Jana N. (nad: Pietrosul)
Przy mostku na potoku Pijawka przecinającym
główną drogę we wsi znajduje się drewniana polichromowana
rzeźba Jana N. z roku 1828 w nowej szklano-metalowej
kapliczce, wystawionej na miejscu starszej, XIX-wiecznej.
Całość przypomina nieco budkę telefoniczną (nad: Pietrosul)
Bukowsko (gm. Bukowsko, pow. Sanok): przy drodze stoi murowana bielona kapliczka, a w niej
za szklaną szybką ludowy, ubrany
na niebiesko, najprawdopodobniej drewniany Jan N., w
dobrym stanie (nad: Bajarka)
Bukowsko (gm. Bukowsko, pow. Sanok,
): w kościele
Podwyższenia Krzyża Św. przechowywana jest rokokowa puszka z
końca XVIII wieku. Na pokrywie przedstawienie m.in. św. Jana
Nepomucena (nad: Pietrosul)
Nowotaniec (gm. Bukowsko, pow. Sanok,
): w kościele
św. Mikołaja, na zasuwie ołtarza św. Anny znajduje się malowany
wizerunek Jana
N. z XX wieku (nad: Pietrosul)
W siedzibie Uniwersytetu Ludowego
Rzemiosła Artystycznego przechowywano współczesną (2009)
drewnianą rzeźbę Jana N., zapewne autorstwa Radosława Kapcia. Jan jest ładny,
smutny i wysmukły (uwaga: nie wiadomo, czy Nepomuk jest tam na
stałe, czy tylko czasowo). W tej chwili (2016) figura znajduje
się w zbiorach prywatnych, pozostawiam ją jednak przy
lokalizacji Wola Sękowa (nad: W.P., uzup: Pietrosul)
¿
Czaszyn (gm. Zagórz, pow. Sanok): niedawno wyremontowana
barokowa XVIII-wieczna kapliczka przydrożna, arkadowa,
ogzymsowana i zwieńczona spiczastym daszkiem, z nowszą figurą
podobną do Jana N. Jest strój kanonika z biretem, jednak poważne
wątpliwości co do identyfikacji nasuwa brak zarostu, układ rąk,
w które wtórnie wetknięto krzyż oraz sandały - szczegół w Polsce
niespotykany.
Czyżby był to inny święty przerobiony na JN? Kapliczka
pierwotnie zapewne była nepomucka...
Przy odejściu polnej drogi do Czaszyna
XVIII-wieczna kapliczka św. Jana Nepomucena z nowszą
drewnianą polichromowana figurą Jana N. Krzyż, stuła, palec
przy ustach, ostro cięte szaty. Zastąpiła ona starą rzeźbę,
skradzioną (>>) (zobacz niżej), a ufundował
ją Adam Henryk
Wysocki chcąc w ten sposób ulżyć bolejącej po stracie starej
rzeźby Małgorzacie Sadlik, której rodzina przez długie lata
opiekowała się tą kapliczką. Wyrzeźbił ją i pomalował Jan
Mogilany, rzeźbiarz z Zagórza. Figura została poświęcona
przez ówczesnego proboszcza tarnawskiej parafii ks. prałata
Józefa Jakiełę i zamocowana w kapliczce przez Jana Sadlika w
roku 1978. Kapliczkę i rzeźbę odnowiono gruntownie w 2016
roku
(uzup: Pietrosul)
W
XVIII-wiecznej kapliczce rezydowała niegdyś równie stara
figura św. Jana Nepomucena. Została ona
skradziona (>>)
w końcu lat 70. XX wieku i zastąpiona nowszą w roku 1978 (zobacz
wyżej)
(nad: Pietrosul)
Murowana bielona kapliczka z
czterospadowym daszkiem. Wewnątrz, w oszklonej wnęce nowa
drewniana figura Jana N., która zastąpiła starszą, w pięciogwiaździstej aureoli (nad: Pietrosul)
Stara drewniana figura Jana N. pochodząca
z kapliczki (zobacz wyżej). Data na podstawie wskazuje na
rok 1868 jako moment wykonania. Nie są znane jej losy po
usunięciu z jej pierwotnego miejsca (nad: Pietrosul) (uwaga: ustalić aktualne miejsce
przechowywania)
W kościele św. Mikołaja zgodnie z
Katalogiem Zabytków Sztuki w Polsce powinien być obraz
Jana N. z II połowy XVIII wieku. Niestety wizja lokalna nie
potwierdza tego faktu. Losy obrazu są nieznane (nad: Pietrosul)
Przy drodze na Długie, niedaleko mostu,
stoi kamienna polichromowana figurka Jana N. na cokole,
pochodząca z roku 1855. Grubociosana, o zwężającej sie ku górze sylwetce
Przy mostku w kapliczce - dawniej
drewnianej, dziś w formie daszku na metalowych słupkach - za
płotkiem rezyduje ładna drewniana figura Jana N. Biret,
krzyż, podniszczona polichromia. Uszkodzona prawa ręka (nad: Pietrosul)
Kamienny
Jan N. w aureoli na sporym prostopadłościennym cokole
dostrzeżony w albumie "Pejzaż Frasobliwy' A. Różyckiego i P. Szczegłówa (uwaga: należy podjąć próbę identyfikacji na
podstawie porównania z innymi obiektami z katalogu)
Mała murowana kapliczka z dwuspadowym daszkiem wykończonym
gzymsikiem kostkowym i krzyżem, a w ciasnej półokrągłej wnęce drewniana
polichromowana figura Jana N., której cechę szczególną stanowi bosa
stopa! Styl rzeźby jest ludowy, raczej naiwny. Kapliczka znalazła się
poniżej poziomu ulicy i wygląda na stłamszoną, choć jest raczej zadbana
Naprzeciwko klasztoru okrągła murowana kapliczka fundacji Jana Jaszczura z
1810 roku; wewnątrz w oszklonej wnęce drewniana polichromowana figura
Jana N. (nad: W.K.). Jest utrzymywana w bardzo dobrym stanie
We wnęce filara wewnątrz późnobarokowej bazyliki
Wniebowzięcia NMP ustawiono ładną
kamienna figurę Jana N, z krzyżem w rękach. Kontrapost (nad: Pietrosul, uzup: JBT,
J.B. z Kłodzka)
Kapliczka
św. Jana Nepomucena znajduje się po lewej stronie szosy
Rymanów-Brzozów, tuż przed kościołem. Jest to kapliczka domkowa,
murowana, tynkowana, malowana na biało, pokryta czterospadowym,
blaszanym daszkiem. W ścianie frontowej ma przeszklone
drzwiczki, za którymi znajduje się drewniana, polichromowana
figura Nepomucena. Jest to nieco rzadziej spotykane
przedstawienie Jana - święty, w geście
tajemnicy, trzyma palec na ustach, w drugiej ręce trzyma krzyż (nad: I.M.)
W kościele św. Mikołaja Biskupa i św. Józefa, w
transepcie, znajduje się lewy boczny ołtarzyk o charakterze barokowym,
pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku, w zwieńczeniu którego jest
owalny barokowy obraz świętego Jana Nepomucena z XVIII wieku. Jan N. z
krzyżem i palmą w dłoniach stoi na tle krajobrazu z rzeką (nad: H.Jakóbczak)
W murowanej bielonej kapliczce rezydowała
niegdyś, zgodnie z Katalogiem Zabytków Sztuki w Polsce (d. powiat
Lesko), drewniana ludowa rzeźba Jana N. z XIX wieku. Niestety nie ma jej
już na jej miejscu, a jej losy są nieznane (nad: Pietrosul)
Drewniana rzeźba Jana N., ludowa z I połowy wieku XIX
została w roku 1981 skradziona (>>) z
trójkątnej (!) drewnianej kapliczki przy stawie i ogrodzeniu kościelnym,
drewnianej, malowanej i krytej blachą (dawniej gontem) (nad: Pietrosul)
Drewniana współczesna rzeźba Jana N.,
wykonana między 1982 i 1999 rokiem, autorstwa Stanisława Adamczaka. Stoi
w kapliczce przy stawie i kościele (zobacz wyżej) na miejscu skradzionej (>>).
Jest luźną kopią tej skradzionej (nad: Pietrosul)
Współczesna kapliczka z polichromowaną figurą Jana N. Wielokrotnie wieś
nawiedzały powodzie. Zapisy tych faktów uwiecznione są na belkach
słynnego drewnianego kościoła. Można je odczytać pod sobotami (nad: M.K.)
Kapliczka św. Jana Nepomucena, wykonana z cegły, tynkowana, z licznymi ubytkami
tynku, pomalowana na biało. We wnęce kapliczki stoi ładny Nepomucen, o
ludowym charakterze. Rzeźba wykonana jest z drewna, z licznymi śladami
pęknięć. Nepomucen pomalowany jest w kolorach białym i czarnym, adoruje
krzyż, ma wokół głowy aureolę przyozdobioną sztucznymi kwiatami. Jan
smętnym wzrokiem wpatruje się w niebo. Kapliczka pokryta jest
drewnianym, ładnie wykończonym, dwuspadowym daszkiem, na którego froncie
widnieje obrazek z Chrystusem. Po roku 2016 kapliczka i figura zostały
gruntownie odnowione (nad: I.M., uzup: Pietrosul)
Wizerunek Jana N. na feretronie stojącym pod chórem,
pod po południowej stronie kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej
Marii Panny (nad: H. Jakóbczak)
W tymże kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej
Marii Panny (zobacz wyżej) wizerunek Jana N. znaleźć można na polichromii z 1870 roku,
nad nawą (Bóg Ojciec w otoczeniu Świętych) autorstwa Jana Tabińskiego,
przemalowanej w 1930 roku przez Mariana Stroińskiego (nad: Pietrosul)
Kapliczka z XIX wieku, murowana,
czworoboczna, o trzech kondygnacjach rozdzielonych gzymsami. W dolnej
wnęce ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena z XIX wieku (nad: Pietrosul)
Przy drewnianym kościele Wszystkich Świętych jest
organistówka, w której ma powstać muzeum parafialne. Jego zalążek
stanowi m.in. drewniana polichromowana figura Jana N., która jeszcze w
roku 2008 rezydowała w jednej z murowanych kaplic koło kościoła. Jest to ładna barokowo-ludowa
rzeźba, wygięta w lekkim kontrapoście i dzierżąca zbyt
duży, zapewne młodszy od niej krucyfiks. Ładnie oddano palce
dłoni i szaty figury. Profilowany cokolik (nad: A.K. -> H. Jakóbczak, uzup:
Pietrosul)
We wnętrzu kościoła Wszystkich Świętych, w górnej
kondygnacji bocznego ołtarza znajduje się barokowy w wyrazie obraz, na
którym przedstawiono postać Jana N. w dosyć nietypowym ujęciu: Jan z
głową opartą na ręku pisze lub wskazuje coś w otwartej księdze swą palmą
męczeńską, a księga ta oparta jest na czaszce. O jego tożsamości
świadczy pięć gwiazd dookoła głowy (nad: H. Jakóbczak)
W tej wsi ulokowanej przy stawach w dolinie Sanu,
przed dworem Bobczyńskich, jest murowana pobielona kapliczka ponepomucka z
figurką Chrystusa na miejscu XIX-wiecznej ludowej rzeźby św.
Jana Nepomucena (nad: Pietrosul)
W murowanej bielonej kapliczce z dwuspadowym
daszkiem, w dolnej wnęce rezyduje ciekawa drewniana polichromowana
ludowa rzeźba Jana N. Nietypowe ujęcie stóp i palmy w dłoniach (nad: Pietrosul)
Jest tu nietypowa murowana z łamanego kamienia
kapliczka w formie fasady kościelnej z dwoma wieżami, z XIX wieku. We
wnęce lewej wieżyczki drewniana polichromowana ludowa rzeźba Jana N.
(nad: Pietrosul)
Pod starym dębem, na terenie parku podworskiego, stoi
kamienna bielona figura św. Jana Nepomucena na cokole. Uszkodzone dłonie
i krucyfiks (nad: Pietrosul)
W malowniczej kępie drzew znajduje murowana kapliczka
z drewnianą polichromowaną figura Jana N. Duży prosty krzyż w dłoniach,
wyraźne kosmyki na gronostajowej pelerynie (nad: Pietrosul)
Murowana domkowa kapliczka z czterospadowym gontowym daszkiem, z drewnianą polichromowaną
ludową figurą Jana N.
z XIX wieku. Rzeźba jest uszkodzona, brakuje jej nóg. Obiekt usytuowany jest na trasie planowanej drogi szybkiego ruchu
S19, a stoi na miejscu poprzedniej kapliczki z XIX wieku (nad: Pietrosul)
Na brzegu Stopnicy stała niegdyś murowana kapliczka z
roku 1838, zrujnowana i mogąca w każdej chwili runąć do rzeki. Wewnątrz
była drewniana barokowo-ludowa figura Jana N. z XIX wieku. Napis
fundacyjny głosi: "1838 / FUNDATOR / JEDRZEI STEC, I
ANNA ŻONA" (uwaga: sprawdzić Domaradz-Zawodzie). W roku 2008 obiekt
został poddany odbudowie, a figura wymieniona (zobacz niżej).
Nie są znane losy starej figury
Na brzegu Stopnicy postawiono, na miejscu starej
(zobacz wyżej), nową kapliczkę i umieszczono w niej nową drewnianą
rzeźbę Jana N. Remontem zajmował się pracownik interwencyjny gminy
Domaradz Stanisław Marczak w 2008 roku, a figurę św. Jana Nepomucena
wyrzeźbił Stefan Rogoz, ludowy rzeźbiarz z Domaradza. Pozostał tylko stary
napis "1838 / FUNDATOR / JEDRZEI STEC, I
ANNA ŻONA" (nad: Pietrosul)
Murowana kapliczka z początku XIX wieku, pomalowana
aktualnie na pastelowe kolory, z czterospadowym blaszanym daszkiem. W
otwartej arkadowo górnej kondygnacji drewniana polichromowana ludowa
rzeźba św. Jan Nepomucena z XIX wieku, wygięta w bardzo widowiskowym
kontrapoście (nad: Pietrosul)
Kamienna polichromowana figura Jana N.
przy drodze na Cisną, nad Sanem. Toczyły się tu ciężkie
walki podczas I wojny i ten Jan znalazł się w pamiętnikach
żołnierskich. Ma na szyi nieco zwichrowaną stułę. Początek
XX wieku (nad: Bajarka)
Stoi tu wymurowana z kamieni w końcu
XVIII wieku (lub po roku 1848, na pamiątkę zniesienia
pańszczyzny) kapliczka z namiotowym daszkiem, niegdyś z
figurą Jana N. wewnątrz. Według Rocznika Oddziału
Bieszczadzkiego TOnZ z 2000 roku (A. Sałapata) możliwe
jest, że rzeźbę wykonał rosyjski żołnierz na pamiątkę zwycięstwa
nad Austriakami w roku 1915. Kapliczka ta to najstarszy obiekt
budowlany w Polańczyku. Sąsiednia ulica ma nazwę "Świętego Jana"
(!) (nad: P. Bielawski)
Współczesna drewniana rzeźba Jana N.,
umieszczona we współczesnej kapliczce kamiennej, przy drodze
i potoku Wołkowyjka. Około roku
2016 figura zyskała kolory (nad: W.P., uzup: Pietrosul)
W miejscu zwanym "Sawin" lub "Na
Krzyżówce", w pobliżu hotelu, na skrzyżowaniu dróg do
Polańczyka i Soliny, w drewnianej kapliczce słupkowej
umieszczono starszą (1937, twórca ze Średniej Wsi) figurkę Jana N. pochodzącą ze
starej kapliczki stojącej przy drodze do
Berezki na tzw. "Bagnie" (zobacz niżej). Kapliczkę w roku
1997 wykonał Piotr Rafalski przy pomocy mieszkańców wioski,
a ustawiono ją na miejscu starszej z przełomu XIX i XX wieku.
Są plany, aby przywrócić w roku 2020 lub następnym właściwą
kolej rzeczy, to znaczy przenieść tę rzeźbę na jej stare
miejsce "Na Bagno", a w kapliczce "Na Krzyżówce" umieścić
nową figurę św. Krzysztofa
(uzup: R.G.)
W miejscu zwanym "Na Bagnie", w
najstarszej w okolicy murowanej tynkowanej kapliczce
wyznaczającej być może granicę włości,
była niegdyś figura św. Jana Nepomucena, która jednak
rozpadła się ze starości. Na jej miejscu ustawiono
wykonaną w 1937 roku figurę Jana N. przez rzeźbiarza ze Średniej Wsi,
która została przeniesiona
czasowo do kapliczki "Na Krzyżówce" (zobacz wyżej). Jana
w 1990 roku zastąpił płaskorzeźbiony Chrystus, lecz ten z kolei
zniknął przed 2020 rokiem. Aktualnie na miejscu jest obraz
maryjny, są jednak plany (2020? 2021) aby rzeźba wróciła ona
na swe stare miejsce. Zgodnie z zachowanym podaniem
kapliczka powstała dzięki Eulalii Zatorskiej, właścicielce
Myczkowa, w intencji zdrowia jej dwunastego - po 11 zmarłych
- dziecka, Jana Nepomucena Wita Zatorskiego, przyszłego
dziedzica i fundatora tutejszych kościołów. Jej istnienie w
1852 roku potwierdzają mapy katastralne. Zniszczona podczas
I Wojny Światowej, została odbudowana dzięki kolejnej
właścicielce dóbr myczkowskich Helenie Sorger, córce
Zatorskiego, po jej śnie, w którym zobaczyła ojca modlącego
sie przy ruinie. Wielokrotnie remontowany obiekt jest
murowany z kamienia, ma ścięte naroża niewidoczne obecnie
spod tynku nałożonego w latach 1989/90 (nad: Pietrosul,
uzup: R.G.)
Św. Jan Nepomucen na ludowym obrazie
w Gminnym Muzeum Kultury Bojków. Pochodzi z
chorągwi (feretronu?) z tutejszego kościoła, a na odwrociu
była MB. Obraz zwykle przechowywany jest w magazynie muzeum (nad: J.T., uzup: Pietrosul,
R.G.)
W kościele Najświętszego Serca Pana
Jezusa, z lewej strony bocznego neogotyckiego ołtarza, jest
drewniana polichromowana figura Jana N. ze stułą, trzymająca
krzyż i palmę. Kościół, a więc zapewne również figurę,
fundował w roku 1901 Jan Nepomucen Zatorski, właściciel
Myczkowa (nad: Bajarka, uzup: R.G.)
Znana murowana kapliczka koło kamieniołomu i przy
drodze na Myczkowce, pochodząca z roku 1848, upamiętniająca
zniesienie pańszczyzny i odnowiona w roku 2001
ma, według regionalisty Andrzeja Potockiego proweniencję nepomucką.
Nie są znane losy figury Jana N., która tu rezydowała.
Obiekt nieco przesunięty w roku 1932 w związku z budową
drogi (nad: Pietrosul)
W górnej części wsi figura, w miejscu
gdzie droga DK84 zbliża się do potoku Olszanica, stoi kamienny posąg św. Jan
Nepomucena na murowanej kolumnie. Święty w postawie
stojącej, jakby kroczył naprzód, trzyma w dłoniach,
przytulony do piersi krucyfiks i liść palmy męczeństwa. Na
głowie biret. Według tabliczki
przyczepionej do postumentu obiekt wyremontowany przez
mieszkańców wsi w roku 2012. Wtedy też zyskał polichromię.
Na tyłach płynie rzeczka Potoczek
(nad: J.T.)
W farze pod wezwaniem św. Trójcy jest kaplica św. Jana Nepomucena z
polichromią z I ćwierci XVIII wieku. W kartuszach rozpoznać daje się
sceny Kazania, Spowiedzi Królowej i herby
W tej samej kaplicy JN w farze był kiedyś obraz Jana N. z I ćwierci XVIII wieku. W połowie tego
stulecia określano go jako cudowny, ubrany był w srebrną
sukienkę
Sporych rozmiarów kamienna figura Jana N. stoi na ogrodzeniu przed
fasadą kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego, należącego do zakonu
kapucynów (nad: H.Jakóbczak)
Przy ulicy ciągnącej się wzdłuż Wisłoczy stoi wysoka kapliczka kształcie
słupa zwieńczonego klatką, trójkondygnacjowa. Najwyższa to
arkadowa kapliczka z kamienną figurą Jana N. o cechach ludowych, z
ciekawym nieco prymitywnym krucyfiksem. Środkowa część ma oszkloną wnękę
z figurą NMP, a na dolnej umieszczono napis: "PRZESTAWIŁ FRANCISZEK
ZAJDEL R.P. 1890". Czy oznacza to, że kapliczka powstała w roku 1890, czy
została tu wtedy przeniesiona? Odnowiona w roku 1890 przez kamieniarza Franciszka Nowaka (nad: Pietrosul)
Kamienna polichromowana ludowa rzeźba Jana N. z XIX wieku w murowanej kapliczce
wzniesionej zapewne w pierwszej połowie XIX wieku, odnowionej w 1949 i
kolejny raz około roku 2015. Murowana, otynkowana, czworoboczna,
przepruta z trzech stron. Od frontu na dole wmurowany płaskorzeźbiony
kartusz z datą 1767, podtrzymywany przez dwa lwy (nad: Pietrosul)
Kapliczka słupowa fundowana w 1807 roku przez Tomasza Strachyńskiego, o czym
świadczy nieco zatarta inskrypcja.
Trójkondygnacjowa, z trzecią kondygnacją przeprutą z trzech stron, w
niej współczesna kapliczce rzeźba Jana N. w birecie, z krzyżem
przyciśniętym do lewego barku. Kamienna, niestety mocno zwietrzała (nad: Pietrosul)
Kapliczka fundowana 1878 przez Stanisława i Apolonię Skublickich. W
kształcie słupa, trójkondygnacjowa, z wnęką od frontu i trzecią
kondygnacją przeprutą z trzech stron, we wnęce była niegdyś rzeźba Jana
N. U szczytu rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z XIX wieku (nad: Pietrosul)
W Muzeum Podkarpackim, które ulokowało się w dawnym pałacu biskupim,
odnaleźć można drewnianą polichromowaną figurę Jana N. z połowy XVIII
wieku. Uszkodzona, bez dłoni i atrybutów (nad: MCh)
W Muzeum Podkarpackim (zobacz wyżej)
odnaleźć można drugą drewnianą figurę Jana N., prezentowaną dawniej na
wystawie "Pradzieje
Podkarpacia" (nad: Pietrosul)
Na granicy Rymanowa i Posady Górnej, na tzw. "Murach", w górnej niszy
kamiennej kapliczki z krzyżem na szczycie umieszczona jest krępa
prymitywna i bardzo ciekawa kamienna figura Jana N. (uzup: Pietrosul)
Figura Jana N. w niszy kapliczki z 1790 roku na miejscu
dawnego kościoła św. Andrzeja. Inskrypcja. Figura jest
drewniana, polichromowana, mocno skorodowana. Biret, w
lewej dłoni nieoryginalny krzyż, w prawej nieustalony
przedmiot, być może resztka poprzedniego krzyża
Kamienna prymitywna bezgłowa figura Jana N. na szczycie słupowej kapliczki.
Na cokole inskrypcja: "1897 / F. P. H." (Paweł Hanusz). Obiekt podobny do świątków z Klimkówki
(zobacz niżej), Rymanowa (zobacz wyżej) czy Iwonicza (nad: Pietrosul)
Murowana kapliczka słupowa, w jej wnęce polichromowana figura Jana N. z
dużym równoramiennym krzyżem na piersi (uwaga: obiekt notowany
poprzednio jako Klimkówka)
Po
prawej stronie drogi prowadzącej do Rymanowa stoi kamienna polichromowana
figura Jana N. z masywnym krucyfiksem i uchylonymi ustami.
Ciekawa pozycja - aby osiągnąć efekt kontrapostu rzeźbiarz
zaopatrzył Jana w klockowaty schodek pod prawą stopą. Rokieta
spięta równoramiennym krzyżem wiszącym na szyi (nad: W.P.)
W tym dawnym przysiółku Ladzina, a od 2012 roku samodzielnej wsi, stoi
murowana słupkowa bielona kapliczka Jana N. datowana na rok 1825.
Wewnątrz, we wnęce, niewielka czarno-biała figura pokryta wieloma
warstwami farby zacierającej szczegóły, w tym zarost. Bardzo malowniczy
obiekt (uwaga: obiekt notowany dawniej pod nazwami Rymanów-Zmysłówka i
Milcza, nad: M.K., uzup: Pietrosul)
Nieco powyżej kościółka Znalezienia Krzyża Świętego, w bliskości potoku
zwanego Kościółkowa Woda, Klimkówka lub Potok Świętokrzyski, na
kamiennym, dwukondygnacyjnym postumencie stoi kamienna figura Jana N.,
bardzo ludowa (nad: L.J.,
zobacz kartę
obiektu). Rzeźba była bardzo uszkodzona, miała utrąconą głowę, lecz
po 2007 roku ta wróciła na swe miejsce - nie wiem tylko czy jest
oryginalna, czy jest to kopia. Miejsce to było celem masowych
pielgrzymek chorych, którzy obmywali się w cudownym źródełku (dziś
wyschniętym). Podobnie jak inna rzeźba z tej miejscowości (zobacz niżej)
oraz figura z Posady Dolnej (zobacz wyżej) jest to obiekt bardzo
ascetyczny i pierwotny. Obie figury są unikalne w swym rodzaju i
przypominają pogańskie świątki (uwaga: tablica informacyjna przy
kościele podaje, że na terenie parafii są już tylko dwa Nepomuki, dwa
inne przeniesiono do muzeów. należy sprawdzić w terenie)
Na
kamiennej kolumnie z kapitelem stoi kamienna figura św. Jana
Nepomucena. Podobnie jak inna rzeźba z tej miejscowości czy
obiekty z Posady Dolnej (zobacz wyżej), Klimkówki (zobacz niżej), Rymanowa (zobacz wyżej)
czy Iwonicza jest to obiekt bardzo dziki i ekspresyjny w swej
ascetycznej pierwotności. Obie figury są unikalne w swym rodzaju
i przypominają pogańskie świątki (nad: Pietrosul)
Przy drodze powiatowej Korczyna - Jabłonica, przy potoku, stoi okazała domkowa kapliczka św.
Jana Nepomucena z roku 1832. Kapliczka ta zbudowana jest z kamienia,
kilka lat temu z zewnątrz i wewnątrz otynkowana i pobielona wapnem.
Figura Jana N. jest wielkości około 150 cm. W związku z modernizacją
drogi latem 2016 roku obiekt przesunięto za pobocze drogi (nad: J.St.)
W kościele parafialnym NMP, nad bramką z boku ołtarza głównego jest rokokowa
polichromowana
rzeźba Jana N. pochodząca ze starego drewnianego kościoła, poprzednika
obecnego. Ujęta jest w bardzo ciekawą i nieco dziwaczną oprawę, którą
stanowi szafka z relikwiami (nie ma wśród nich relikwii JN), a nad nią
wznosi się przeszkolona piramidalna wysoka struktura zwieńczona
kwiatonem. Sama figura ustawiona jest wewnątrz piramidy na gruszkowatym
malowanym cokole
W starym kościele NMP (zobacz wyżej), w szczycie ołtarza jest też obraz Jana N.
w drewnianej sukience z około
1775 roku. W roku 2016 ołtarz przechodził remont, a obraz
zabezpieczony był folią (uzup: Pietrosul)
Na niewielkim wzniesieniu pod drzewami stoi ładna murowana bielona kapliczka
z sercem gorejącym w szczycie. W niej, w oszklonej wnęce, drewniana polichromowana
ludowa figura Jana N. Postać ukazana w kontrapoście, z palmą w prawej i
krzyżem w prawej ręce, w birecie i befce. Czarna peleryna z czerwoną
podszewką, ładna koronka komży (nad: Pietrosul)
W pobliżu gospodarstwa agroturystycznego stoi kapliczka o formach późnobarokowych, ze 150- centymetrową postacią św. Jana Nepomucena
przeniesioną z dworu. U góry Chrystus Frasobliwy. Obie rzeźby dłuta J.
Skowronka z przełomu XIX i XX wieku, restaurowane w 2002 roku
W murowanej kapliczce przy ogrodzeniu drewnianego kościoła, obłożonej
tłuczonym kamieniem, nowej lub wybudowanej na wzór starej, znajduje się
stara drewniana polichromowana figura Jana N. W dłoni palma, w drugiej
nie ma już krzyża (nad: B.K.)
Na granicy Głowienki i Krosna stoi murowana kapliczka domkowa ozdobiona
dwoma pilastrami.
Drewniana figura Jana N. znajduje się w dolnej niszy kapliczki (nad: Pietrosul)
(uwaga: przedłużeniem ulicy Szkolnej na południe jest ul. Świętego Jana)
Około 2 km na południowy wschód od Szklar, na Węgierskim Szlaku i blisko
granicy z d.woj. krakowskim, znajduje się kapliczka zwana
„U Jana”. Nieznana jest data powstania budowli ani nie wiadomo z czyjej
inicjatywy została wzniesiona. Franciszek Kotula wysunął hipotezę
głoszącą, że uczynił to pleban jaśliski ks. Marcin Nowakowski, żyjący w
XVIII wieku (dzisiejsze cechy obiektu są charakterystyczne dla pierwszej
połowy XIX wieku). Dawny wygląd kapliczki uległ zmianie podczas remontu
w roku 2003. Płaskie kamienie otynkowano i pobielono, a dach z
piaskowcowych płyt zastąpiono cementowym. Nie ma też starej rzeźby
patrona - spłonęła (zobacz niżej) i została zastąpiona współczesną krępą drewnianą
figurą Jana N. Przed
powstaniem kapliczki na tutejszej górze odbywało się palenie sobótek –
obrzęd, który wrósł głęboko w tradycje ludu. Na tej postawie F. Kotula
stwierdził, iż było to miejsce przedchrześcijańskiego kultu. Od momentu
wystawienia kapliczki odprawiano tu
obrzędy >> ku
czci św. Jana Nepomucena. Z miejscem tym związany był również
zwyczaj oprowadzania bydła dookoła kapliczki, które prowadzono
na sprzedaż z Jaślisk do Rymanowa. Handlujący na targu
sprzedawca zachwalając swój towar informował, że oprowadził
zwierzę wokół figury św. Jana. Miało to być gwarancją, że jest
ono dobrej jakości. Obiekt wystąpił w filmie Dariusza
Jabłońskiego "Wino truskawkowe", nakręconym na podstawie książki
"Opowieści Galicyjskie" Andrzeja Stasiuka
Ludowa czarno-biała figura Jana N. w murowanej bielonej słupowej
kapliczce stojącej na skraju głównej drogi prowadzącej przez wieś.
Kapliczka wzniesiona jest na planie kwadratu, z czterospadowym daszkiem.
W ścianie frontowej wykonana jest duża, półokrągło zakończona i
przeszklona wnęka. Wewnątrz umieszczona jest ludowa figura Jana N. w
kontrapoście, w birecie i uniesionymi rękami - dziś już bez atrybutów
(nad: L.J.,
zobacz kartę obiektu)
Koło kościoła Wszystkich Świętych i w sąsiedztwie stawów i rzeczki, na
cokole, lekko przekrzywiona stoi kamienna figura Jana N. z palcem na
ustach, z lat
1885-1895, dłuta Józefa Aszklara, urodzonego w Lubatowej,
zamieszkałego w Iwoniczu a później Haczowie (nad: W.K. i L.J.
uzup: Pietrosul,
zobacz
kartę obiektu)
W kościele Wszystkich Świętych, na obrazie Wszystkich Świętych (Adoracji
Trójcy Świętej) w tłumie postaci dostrzec można wizerunek Jana N.
(uwaga: z atrybutów widoczna tylko palma - należy potwierdzić tożsamość) (nad: Pietrosul)
Kamienna ludowa rzeźba Jana N. z pierwszej połowy XIX wieku w niszy
murowanej kapliczki. Widoczne resztki malowania. Na pelerynie delikatnie
zaznaczone krzyż i palma. Spod krótkiej sutanny wystają czubki butów.
Ten piękny w swej prostocie obiekt przypomina inne
kamienne Nepomuki z tego regionu, np. z Klimkowej (nad: Pietrosul)
W
warszawskim Muzeum Etnograficznym (>>),
w stałej ekspozycji na drugim piętrze jest Nepomuk z Lubatowa,
XIX wiek (uwaga: obiekt zaliczony do Nepomuków Warszawskich)
Miejscowość ta była lokalnym ośrodkiem kultu Jana N. W kościele
parafialnym św. Marcina w roku 1744 ufundowano ołtarz nepomucki, a w 1770
powstało aktywne Bractwo Nepomuckie (>>). Organizowane przez
nie uroczystości 16 maja początkowo miały charakter bracki,
potem parafialny. W archiwum zachowała się księga bracka z lat
1869-1914 z nazwiskami 1338 osób z Krościenka, ale również z
Haczowa, Korczyny, Komborni, Targowisk, Jasienicy, Jabłonicy,
Łężan, Suchodołu i miejsca Piastowego, a nawet Niebylca, Brzozowa i
Żyznowa. Niestety stary drewniany kościółek nad brzegiem Wisłoka został
rozebrany około roku 1912 i zastąpiony nową budowlą, pod tym samym
wezwaniem. Ze starego kościoła przeniesiono XVIII-wieczny obraz Jana N.
W roku 2010 poddano go renowacji. Widać na nim Jana z palcem na ustach,
stojącego koło stołu z otwartą księgą podtrzymywaną przez aniołka
(czerwone skrzydła) grającego na trąbce. Drugi aniołek (niebieskie
skrzydła) dzierży krucyfiks. Posadzka z dwubarwnych kafli przechodzi w
taflę wody, dalej most. Na górze draperia i chmury (uzup: Pietrosul)
W nowym kościele parafialnym św. Marcina (zobacz wyżej), nad głównym
ołtarzem po lewej stronie, znajduje się
witraż z wizerunkiem Jana N. projektu Stefana Matejki, wykonany w
Krakowskim Zakładzie Witrażów, Oszkleń Artystycznych i Fabryki Mozaiki
Szklanej S.G. Żeleński w roku 1910. Obok postaci Jana z dużym krzyżem i
palcem na ustach widać liść palmy, zbirów w średniowiecznych
strojach i budowle miasta Pragi. naroża wypełniają gałązki z
liściami (nad: Pietrosul) (zobacz stronę Szklanych Nepomuków >>)
Na rozstajach, w pobliżu kościoła św. Marcina, murowana kapliczka nepomucka wystawiona staraniem
proboszcza Andrzeja Nowiny-Ujejskiego i zapewne tutejszego
Bractwa Nepomuckiego (>>)
(zobacz wyżej). Wieczorami odbywały się tu śpiewy ku czci Jana N.
Wewnątrz ładna drewniana polichromowana ludowa figura Jana N. z krzyżem
i palmą. Jaskrawsze kolory zyskała w latach 2017-2018
Zaginiona ludowa rzeźba Jana N. z XIX wieku, stojąca niegdyś w kapliczce
słupowej ufundowanej przez Jana i Zofię Michalskich. Figurka stała w
górnej niszy (nad: Pietrosul)
Ledwo widoczna drewniana figurka Jana N. w przydrożnej murowanej bielonej kapliczce.
Rzeźba jest ciekawa, ludowa, o okrągłej głowie z wielkimi oczyma. Biret,
krzyż, w drugiej ręce nieustalony ostro zakończony przedmiot (nad: Pietrosul)
Drewniana czarno-biała współczesna figura Jana N. w ceglanej kapliczce słupowej z 2 połowy XIX wieku, którą
ufundował Szczepan Foryś. Jest to kopia poprzedniej figury (nad: Pietrosul)
W ceglanej kapliczce słupowej z 2 połowy XIX wieku była kiedyś
stara drewniana figura Jana N. Niestety
zupełnie spróchniała i została zastąpiona współczesną kopią (zobacz
wyżej) (nad: Pietrosul)
Drewniana polichromowana figura w masywnej murowanej kapliczce z XIX wieku,
fundator: Józef Folta. Obiekt jest uproszczoną wersją kapliczki z części
Odrzykonia zwanej Rzeki, leżącej już w
dawnym województwie sandomierskim, zobacz (>>). W październiku 2008 roku figurę skradziono, ale
po niespełna dwóch tygodniach policja ją odnalazła (nad: Pietrosul)
Koło strugi i niedaleko pałacu Wodzickich stoi kapliczka Jana
N., murowana, wzniesiona w 1872 roku na miejscu poprzedniej z
1768 roku, którą fundował hr. Wodzicki i ks. Leopold Olcyngier. Ponoć drewniana polichromowana figura o
wyraźnie oddanych detalach powstała jako fundacja tyczynianina w
podzięce za szczęśliwy powrót z Ameryki w roku 1918 - być może
jednak dotyczy to nowej kapliczki, bo rzeźba sprawia wrażenie
starszej
Przy drodze i przy szkole, w otoczeniu starych lip, stoi
murowana kapliczka św. Jana Nepomucena z połowy XIX wieku z
drewnianą polichromowaną figurą Jana N. Peleryna Jana robi nieco batmańskie wrażenie
Niedaleko kościoła i przystanku PKS jest
murowana kapliczka, w której znajduje się epoksydowa
polichromowana figura Jana Nepomucena z palmą w ręku i z
komżą skręcona wiatrem mistycznym. Jest to odlew z żywicy epoksydowej z Pracowni Rzeźbiarsko-Odlewniczej
"ARKADA" w Łowcach (>>)
koło Jarosławia (zobacz też: Jarosław, Lubienia, Krasiczyn,
Jasło, Kołaczyce, Obory,...)
Oryginalna drewniana polichromowana figura Jana Nepomucena
z kapliczki koło kościoła (zobacz wyżej) pochodziła z I połowy XIX wieku
(źródło: "Tyczyn - dziedzictwo kulturowe. 635 lat Tyczyna").
Niestety została
skradziona (>>) w nieustalonym
czasie
W sanktuarium maryjnym jest barokowy ołtarz św. Jacka Odrowąża. W zwieńczeniu
maleńki drewniany polichromowany Jan N. z palmą męczeńska w
ręce (nad: M.K.)
Przy drodze równoległej do rzeczki
Lubenki mała figurka Jana N. umieszczona w górnej
niszy kamiennej kapliczki z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego (nad: Pietrosul)
Współczesna drewniana polichromowana figura Jana N.
naturalnej wielkości, w birecie, z krzyżem i palmą, w kapliczce, ufundowana przez rodzinę Krygowskich, poświęcona 25 kwietnia 2011 roku.
Kapliczka jest murowana z łamanego kamienia, z dwuspadowym
daszkiem, z wnęką zabezpieczoną płotkiem. Została ufundowana
w 20-leciu międzywojennym przez rodzinę Krygowskich, jako
wotum wdzięczności za szczęśliwy powrót do zdrowia Zdzisława
Krygowskiego. Rzeźbę wykonał (Kazimierz? Zbigniew?)
Krygowski (nad: Pietrosul)
W tutejszym kościele
św. Trójcy ufundowanym przez hr. Jerzego Pnińskiego w roku 1791
jest boczny ołtarz przytęczowy, a w jego
szczycie wielokątny obraz z Janem N. z lat 1776-80 (nad:
H.Jakóbczak)
W tutejszym kościele św. Trójcy w 1722 r. był
"medalik ze Św. Janem Nepomucenem z rubinem w materii" ofiarowany jako
wotum przez Marcjannę Humniską z Piątkowej. Jego losy są nieznane
(uwaga: zapytać w kościele) (nad:
Pietrosul)
Piękna kamienna figura Jana N. wykonana w manierze
barokowej, w kontrapoście, o nietypowym geście rąk. Dostrzegłem ją w
albumie "Błękitny San" ze zdjęciami Adama Krzywki. Niedawno odnowiona,
ustawiona na cylindrycznym cokole, umiejscowiona przy szosie na
wschodnim skraju wsi. Pierwsza tutejsza figura była drewniana i miały ją
przynieść wody Sanu. Kolejny, kamienny Nepomuk – ufundowany zapewne
przez właścicieli tutejszych dóbr – stoi tu co najmniej od 1852 roku.
Według lokalnych opowieści, w 1944 roku sowiecki żołnierz odstrzelił
świętemu biret, za co zginął w bójce już następnego dnia. Miał on zostać
pochowany w pobliżu figury (uzup: Pietrosul)
W poprzednim drewnianym
kościele św. św. Szymona i Judy Tadeusza, który stał tu w latach 1753-1926,
w ołtarzu bocznym był obraz Jana N. Ślad po nim zaginął "kiedy to został rozebrany i
przeniesiony na nowe miejsce" (nad: Pietrosul)
Znajduje się tutaj, w otoczeniu trzech świerków,
niezbyt ładna murowana z białej cegły zakratowana kapliczka kryta ostrym
dachem krytym czerwona blacha. Znajduje się w niej szablonowa figura
Jana N. wykonana z tworzywa sztucznego przez firmę Popiel z Kielc
(zobacz, również Budy Głogowskie, Sietesz, Raszowa, Stare Kotowice,
Wysoka,...), która
została ufundowana przez proboszcza Franciszka Partykę i mieszkańców
Nienadowej i uroczyście poświęcona w 2010 roku. Jednak miejsce to ma
długą i burzliwą historię nepomucką - obecna rzeźba jest już czwartą
(zobacz niżej) (uzup: Pietrosul)
W artykule z "Leksykonu kultury ludowej w
Rzeszowskiem" Krzysztofa Ruszla, Rzeszów 2004, nad: K.I.) widnieje niewyraźna
archiwalna fotografia brogowej kapliczki krytej gontem z
drewnianą figurą Jana N. z XIX wieku, podpisana nazwą tej miejscowości.
Widoczna tam figura została skradziona (>>) w II połowie XX wieku
Druga drewniana figura Jana N. umieszczona w starej
kapliczce po kradzieży oryginalnej rzeźby (zobacz wyżej), została
skradziona (>>) w II połowie XX wieku (nad: Pietrosul)
Trzecia drewniana figura Jana N. umieszczona w starej
kapliczce po kradzieżach dwóch pierwszych rzeźb (zobacz wyżej), została
skradziona (>>) zapewne na początku XXI wieku. Chronił ją drewniany daszek
wsparty na czterech słupach. Są podejrzenia, że sprawcą kradzieży był
tutejszy mieszkaniec, który niebawem zginął tragicznie. Figurę tę
przeniesiono z Bachowa (gm. Krzywcza) ponieważ straciła one swoje
miejsce na skutek poszerzenia drogi (nad: Pietrosul)
tuż na północ i wschód od Smolnika przebiegała - wytyczona
działem wodnym Bałtyku (San) i Morza Czarnego (Strwiąż) - granica Ziemi
Sanockiej i
Ziemi Lwowskiej (>>).
Tam znajdziesz kolejne obiekty nepomuckie z dzisiejszego powiatu
bieszczadzkiego
Współczesny drewniany Jan N. w manierze ludowej na
słupie z łamanego kamienia (nad: R.K.). Widziałem ją w październiku 2006
i ponownie w czerwcu 2013.
Kapliczka powstała około 2003 roku z inicjatywy miejscowego
proboszcza. Fundacja jest związana z budową mostu przy którym
stoi kapliczka. Most umożliwia, jak wiadomo, na sucho
przejechanie pod opieką św. Jana około 50 metrów z Pętli Bieszczadzkiej do cerkwi pozostałej po wsi Smolnik (uzup:
P.T.)
Odtworzona współcześnie kapliczka z nową polichromowaną figurą Jana N.
wewnątrz. Obiekt poświęcono w Dzień Niepodległości 2018 roku i jest on
następcą starej kapliczki z XVIII wieku (zobacz niżej). Autorem
rzeźby jest Piotr Karciarz z Polany. Jan trzyma w obu rękach duży
krucyfiks ułożony na liściu palmy, na głowie ma biret, brak aureoli. Kapliczkę wykonał
Zbigniew Sidorski z Górzanki i jest to konstrukcja z gontowym
czterospadowym daszkiem opartym na czterech słupach. Za plecami figury
zamontowano ażurową kratę. Całość na kamiennym fundamencie. Do podstawy
przymocowane tabliczki informujące o inicjatorach i fundatorach (nad: R.G.)
Do roku 1951, kiedy to Polana wróciła w granice RP
wyniku wymiany granicznej, istniała tu jeszcze przedzaborowa
kapliczka z rzeźbą Jana N. Z figurą tą związana jest legenda, którą
przekazuje się ustnie od wielu lat: "w okresie międzywojennym duża
część mieszkańców Polany emigrowała do USA. By móc to uczynić i zapłacić
za daleką podróż mieszkańcy pozbywali się swoich dóbr, również ziemi.
Tak też chciał uczynić mieszkający w Polanie Żyd. Działka, którą chciał
sprzedać znajdowała się obok dzisiejszej Świetlicy Wiejskiej. Stała na
nim kapliczka z wizerunkiem świętego Jana Nepomucena. I to właśnie ta
kapliczka w niedalekiej przyszłości miała doprowadzić do tragicznych i
tajemniczych wydarzeń. Ofertą sprzedaży ziemi zainteresowany był
miejscowy pop o nazwisku Łódzki. Transakcja po długich negocjacjach
doszła do skutku. Jednak nowy właściciel postanowił czy wręcz zażądał od
mieszkańców Polany rozebrania stojącej tam kapliczki świętego Jana.
Spotkało się to ze zdecydowanym sprzeciwem. By sprawę załatwić po swojej
myśli o pomoc zwrócił się do sprzedawcy. Ten jednak miał mu
odpowiedzieć: „ziemią handluję, ale świętymi nie”. Wobec takiego obrotu
sprawy, Łódzki zmuszony był wyjaśnić sprawę w sądzie. Ten znajdował się
w pobliskich Lutowiskach a droga prowadziła przez Skorodne sąsiadujące z
Polaną. Tuż przed Lutowiskami na wzniesieniu Hodak, pop nagle zasłabł i
umarł. Po uroczystościach pogrzebowych sprawę kapliczki postanowiła
wyjaśnić pani Łódzka – żona zmarłego. Podobnie jak on wraz z woźnicą
przez Skorodne ruszyła do sądu w Lutowiskach. I tu zdarzyć się miała
rzecz niebywała. W miejscu, w którym umarł jej mąż, pani Łódzka nagle
zasłabła. Woźnica natychmiast zawrócił do Polany. Łódzka jeszcze przez
kilka dni żyła, lecz znajdowała się w śpiączce. W końcu umarła i została
pochowana w okolicy cerkwi. To nie koniec historii. Kilka godzin po
pogrzebie na jej grób zbiegły się psy i zaczęły go rozkopywać. Możliwe,
że w czasie pochówku pani Łódzka jeszcze żyła i zwierzęta to wyczuły?
Cała sprawa jest owiana tajemnicą" (źr.: bieszczady24.pl) . Od
roku 2018 zastępuje ja nowa kapliczka (zobacz wyżej) (nad: R.G.)
W
skład Ziemi Przemyskiej wchodziły powiaty: przemyski, jarosławski,
przeworski oraz powiaty samborski, drohobyski i stryjski
(dziś na
Ukrainie >>). Dzisiejsze powiaty nie pokrywają się z dawnymi i tak
na terenie dawnego województwa leżą dzisiejsze powiaty Jarosław, Łańcut i
Leżajsk oraz części dzisiejszych powiatów Rzeszów, Przeworsk, Nisko, Biłgoraj,
Przemyśl i Tomaszów
Kamienna figura Jana N. przy
moście na Sanie, po jego północnej stronie, obok klasztoru sióstr benedyktynek.
XVIII-wieczny barok. Jan jest sympatyczny, robi wrażenie nieco
zadumanego i zasmuconego. Głęboko cięte szaty, nieco zatarty już
koronkowy wzór komży, krucyfiks. Szczególną zwraca uwagę
kunsztowna kokarda zawiązana na sznurze spinającym rokietę.
Dłonie odtworzone znacznie później, nieco niezgrabnie, lub
zniekształcone przez korozję. Rzeźba wykonana w słynnej
lwowskiej szkole rzeźbiarskiej
Jest
tu
ulica Świętego Jana Nepomucena, a na trójkątnym skwerku u jej
zbiegu z ul. Biskupa Glazera stoi piękny Jan N. z roku 1908 fundacji
mieszczan przemyskich, kunsztownie odkuty w kamieniu. Na
podstawie informacja o rzeźbiarzu (J. Tracz), osobno o
budowniczym postumentu (Majerski) oraz inskrypcje modlitewno-patriotyczne,
z których jedna wzywa do opieki Jana nad ulica jego imienia i
jej mieszkańcami (nad: Teo P.)
Podczas prac remontowych prowadzonych w 1999
roku w siedzibie budynku PKO odkryto w fundamentach kamień
węgielny z wizerunkiem św. Jana Nepomucena, pochodzący sprzed
100 lat. Wizerunek świętego został odnowiony i ponownie
umieszczony w dawnym miejscu wraz z listem
W archikatedrze Wniebowzięcia NMP i św. Jana
Chrzciciela, w północnej nawie wisi obraz Jana N. z 1889 (?)
roku autorstwa Władysława Rossowskiego (1857-1923).
Notowano tu dawny kult św. Jana Nepomucena i św. Jana Kantego, a
od roku 1777 działało Bractwo Nepomuckie (>>)
(uwaga: jest tu kilka malowideł ściennych z wizerunkami
pseudonepomuckimi - są to przedstawienia kanoników, stąd
podobieństwo do Jana N. Jeden ma nawet miecz w głowie) (nad: Teo
P., uzup: Pietrosul)
W archikatedrze Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela jest piękny
relikwiarz Jana N. (zobacz więcej >>) w kształcie Języka otoczonego pięcioma
gwiazdami i wieńcem męczeńskim. Wykonano go w latach 1787-89 i
zawiera także relikwie św. Stanisława i św. Szczepana. Zapewne
opiekowało się nim działające tu od roku 1777
Bractwo Nepomuckie (>>)
(zobacz wyżej)
W Muzeum Archidiecezjalnym eksponowana jest
drewniana figura Jana N. z 2 połowy XVIII wieku, przedstawiona w
kontrapoście, z krzyżem na lewym ramieniu, w aureoli w której
pozostały tylko trzy gwiazdy. Pochodzi ona z kościoła
parafialnego św. Małgorzaty w
Wysokiej
(gm. i pow. Łańcut) i pierwotnie tam była notowana w tym spisie
W kościele franciszkanów-reformatów pod
wezwaniem św. Antoniego, w prawym ołtarzu bocznym znajduje się
silnie przemalowany obraz z Janem N., z przełomu XIX i XX wieku
Niedaleko szpitala, po
lewej stronie, idąc od centrum, stoi murowana kapliczka św. Jana
Nepomucena. Figura Jana N. stoi za oszklonymi drzwiczkami, wykonana jest z drewna, polichromowana na kolor czarny
i biały. Wyraźnie widać, że Janowi w okresie późniejszym
dorobiono dłonie, umieszczając je na kanciastych "nadgarstkach"
co wygląda bardzo nienaturalnie. Wizyta w październiku 2017 roku
wykazała, że kapliczką zaopiekowano się w bardzo nieudany
sposób. Jej fasada jest obecnie obita deskami (!), wymieniono
też okno zmieniając układ szprosów (nad: I.M.)
Na granicy z wsią Nehrybka znajduje się
kapliczka z umieszczoną wewnątrz figurą Jana N. Według
zamieszczonej tam informacji kapliczka powstała prawdopodobnie w
XIX wieku, natomiast sama figura została wykonana w roku 2015 w
pobliskich zakładach "Polna", na wzór rzeźby znajdującej się w
kościele w Nehrybce (zobacz niżej). W tym samym czasie odnowiono też kapliczkę,
oraz uporządkowano jej otoczenie, a na pamiątkę tego faktu na
obłożonym kamieniami cokole pojawił się napis: "ŚW. JANIE /
MÓDL SIĘ / ZA NAMI / A.D. 2016" (uzup: H.Jakóbczak)
W kościele - dawnej cerkwi - na ścianie po
lewej stronie nawy zawieszono polichromowaną figurę Jana
N. Była ona wzorem dla figury umieszczonej w pobliskiej
kapliczce na granicy Przemyśla i Nehrybki (zobacz wyżej) (nad: H.Jakóbczak)
W parafii (na plebanii?) przechowuje się
piękną dwumetrową XVIII-wieczną rzeźbę JN wykonaną w piaskowcu w słynnej lwowskiej
szkole rzeźbiarskiej (zobacz też opis figury św. Jana Nepomucena
w Przemyślu koło mostu na Zasaniu - powyżej). Przed II Wojną
Światową stała ona na tzw. Komarze, przy drodze nieopodal
dzisiejszej posesji Majchrowiczów, nieopodal tartaku i browaru
Sapiehów (czyżby fundatorzy?). Zniszczona i zepchnięta do rowu
przez Rosjan podczas ostatniej wojny, przeleżała tam do roku
1973, skąd została przewieziona na plebanię. Wymaga dorobienia
całej głowy, ręki i podstawy. Niestety nie sfinalizowano
zaawansowanych planów remontu figury, a w miejscu ponepomuckim
ustawiono krzyż na kamiennym cokole, a następnie szablonowy
odlew z warsztatu w
Łowcach (>>) (zobacz
poniżej)
Na tzw. Komarze, na miejscu starej barokowej rzeźby (zobacz powyżej)
od 2005 roku stoi
szablonowy
odlew figury Jana N. z Jarosławia, wykonany z żywicy epoksydowej w Pracowni Rzeźbiarsko-Odlewniczej
"ARKADA" w Łowcach (>>)
koło Jarosławia (zobacz też: Jarosław, Lubienia, Kielnarowa,
Jasło, Kołaczyce, Obory,...)
Na zamku była niegdyś figura Jana N., która
została zniszczona podczas najazdu
moskiewskiego w 1726 roku. Według ówczesnego kronikarza
wyglądało to tak: "Wjechali Moskale z Kozakami sławny zamek
krasiczyński złupili, dla zdobycia żelaza mury rozwalili, okna
powybijali, z ołowiu kule lali, drzwi i stoły łupali, wszelką
galanterię popsuwszy w fosy wrzucali, staroświeckie obrazy
wszystkich królów i panów rąbali, a inne zabrane po różnych
wsiach, w Przemyślu sprzedawali. Basztę Papieską zburzyli,
obrazy papieżów zabrali. Rozbiwszy na ostatek kaplicę złupili
ją, srebra to jest: kielichy, monstrancje i ornaty wszystkie
zabrali, obrazy i ołtarze poniszczyli, krzyże połamali, statuę
św. Jana Nepomucena porąbali i w kawałki posiekli i wszystkie
wsie spustoszyli i w niwecz obrócili"
Kamienna figura Jana N. w słupowej kapliczce z cegły,
z resztkami tynku i z gniazdem bocianim na czubku. Teren jest obecnie w
rekach prywatnych i ogrodzony. Ostanie doniesienia (styczeń 2020) mówią,
że stan rzeźby mocno się pogorszył w ostatnich 10 latach (nad: W.P.,
uzup: R.G.)
Piękna słupowa przydrożna kapliczka z kamienną figurą
JN z XVIII wieku, pomalowaną na intensywne kolory. Wrażenie robią oczy i
usta postaci oraz rozwiana rokieta i komża. Cokół, na którym stoi Jan
N., ma przekrój trójkąta równobocznego. Tuż nad głową świętego
przebiegają przewody energetyczne
Przydrożna kapliczka z 1848 roku z łamanego kamienia
Wewnątrz popękana drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena. Po tajemniczym
zniknięciu latach 70. XX wieku figurka powróciła do kapliczki w 2004
roku. Święty ma na głowie metalową koronę (uzup: Pietrosul)
Na szczycie pagórka dominującego nad wsią, na jej
skraju, niedaleko
starorzecza Sanu, tuż za dawnym folwarkiem należącym do Sapiehów,
znajduje się drewniana polichromowana figura Jana N. z I połowy XIX
wieku umieszczona w nowszej w drewnianej kapliczce. Uwagę zwracają
błękitne oczy Jana i jego z dezaprobatą skrzywione usta (nad: H.Jakóbczak)
Prosta kapliczka z malowanym wizerunkiem św. Jana
Nepomucena zrealizowana w ramach I Festiwalu Ogrodowego w 2011 roku.
Autorzy: Beata J. Gawryszewska, Jan Rylke, Janusz Skalski, Katedra
Sztuki Krajobrazu SGGW w Warszawie. Jana ukazano na tle wzbierającej
rzeki, w padającym deszczu, a nad nim umieszczono napis "OD WODY
ZACHOWAJ NAS PANIE" (nad: Pietrosul)
W murowanej kapliczce obok kościoła św. Mikołaja
Biskupa znajduje się polichromowana drewniana rzeźba Jana N. Kapliczka
ma stromy dwuspadowy daszek i otwór zabezpieczony kratą. Rzeźba
natomiast ma fioletową pelerynę, biret i długi krucyfiks w dłoniach (nad: Pietrosul)
Na zapleczu rynku, w murowanej kapliczce domkowej z końca XIX
wieku, znajduje się obraz z wizerunkiem Jana N. Jest tu postać Jana z
krzyżem i w aureoli, są dwa anioły (z palcem przy ustach oraz z
biretem), jest Księga i scena Topienia (nad: Pietrosul)
Przy drodze do Posady Rybotyckiej stoi kamienny
Jan N., przy którym dzieciaki odśpiewują majówkę na klęczkach.
Zdjęcie nie jest pozowane. Modlące się dziewczynki nie
wiedziały, że są sfotografowane. Figura pochodzi z 1904 roku
(nad: M.K.)
Za płotem prywatnej posesji, około 50 metrów przed drewnianym
kościołem (dawnej cerkwi), stoi kolorowa kapliczka domkowa kryta blachą,
z baniastym zwieńczeniem z krzyżem. W niej drewniana polichromowana figura Jana N.
Miejscowość położona jest na granicy Ziem Przemyskiej i
Sanockiej (nad: B.K.)
W kolegiacie p.w. Bożego Ciała (dawny kościół św.
Jana Chrzciciela), w nawie głównej, po lewej
stronie, tuż nad konfesjonałem, znajduje się obraz z Janem N.
Przedstawia on zrzucenie przez żołnierzy św. Jana Nepomucena z mostu do
Wełtawy. Nad Nepomucenem unosi się aniołek z gałązką palmową i wieńcem
laurowym (nad: I.M.)
W niedalekiej odległości od budynku Sądu Rejonowego i
murów otaczających kościół pw. Trójcy Świętej i klasztor OO.
franciszkanów-reformatów widzimy kapliczkę z około 1743
roku, z polichromowaną figurą św. Jana Nepomucena. Kapliczkę zaopatrzono
w rodzaj arkady i profilowany szczyt, a sama figura stoi na cokole.
Rzeźba jest kopią - odlewem z żywicy epoksydowej z Pracowni
Rzeźbiarsko-Odlewniczej "ARKADA" w Łowcach (>>) (zobacz niżej). Stara figura
znalazła schronienie w kościele (zobacz poniżej)
W kościele klasztornym Św. Trójcy franciszkanów-reformatów (zobacz wyżej) znajduje się polichromowana figura Jana N.
Jest to oryginalna rzeźba z kapliczki naprzeciw murów klasztoru - na jej
starym miejscu umieszczono kopię, a ona stała się wzorcem, który
Pracownia Rzeźbiarsko-Odlewnicza "ARKADA" w Łowcach (>>) powiela
w dziesiątkach egzemplarzy - można
je znaleźć w całej Polsce (zobacz niżej)
W Jarosławiu, przy ulicy Zamkowej wiodącej do Sanu, jest kapliczka
z figurą Jana N. Murowana, profilowana w manierze barokowej,
pomalowana na różowo, kryta dachówką. Wewnątrz ładna drewniana figura JN
z poziomym krzyżem w rękach (nad: ruckus)
W murowanej, zwieńczonej półokrągłym szczytem
kapliczce zamkniętej na kłódkę, stojącej przed bramą wejściową na teren
opactwa
ss. benedyktynek, znajduje się drewniana, polichromowana figura Jana N. Kapliczka była
remontowana na jesieni 2010 (nad: ruckus)
Kaplica św. Jana Nepomucena w kościele klasztoru
dominikanów, wyposażona jest w malowany ołtarz z postacią św. Jana
Nepomucena. Na sklepieniu, ścianach i filarach polichromie wykonane
przez pochodzącego z Moraw poznańskiego franciszkanina Adama Swacha ukazują sceny z życia świętego. Na zachodniej ścianie
znajduje się duży fresk przedstawiający jego męczeństwo, tj. wrzucenie
św. Jana do rzeki Wełtawy. Cała kaplica i zdobiący ją zespół fresków to
jeden z najciekawszych obiektów nepomuckich w Polsce. Zobacz
osobną stronę (>>) poświęconą tym freskom
Jan N. z dzielnicy Brodowicze - około 4 km na północ od centrum
miasta, w bliskości stawów - to kamienna figura w stylu późnego XIX lub wczesnego
XX wieku. Statyczna, o ograniczonej liczbie detali, majestatyczna
(nad: W.P.)
Wysokiej klasy kamienna rokokowa figura w
młodszej murowanej arkadowej dwukondygnacyjnej kapliczce.
Stonowana polichromia, ostro cięte szaty przywodzące na myśl
rzeźbę szkoły lwowskiej, piękny gest adoracji krzyża,
aureola bez gwiazd. Napis na podstawie napis: "S:tis Ioann NePom:" (nad: Pietrosul)
W kościele św. Wawrzyńca, w prawym
ołtarzu przytęczowym św. Antoniego znajduje się obraz z Janem N.
adorującego krucyfiks, z głową otoczoną pięcioma gwiazdami.
Na dole napis: "S.IOANNES / Nepomucenus / M:" (nad: Pietrosul)
W kościele św. Wawrzyńca, w zwieńczeniu
ołtarza (św. Anny Samotrzeć), na lewo od ambony, znajduje
się złota figura Jana N. ukazanego w kontrapoście, w
birecie, z krzyżem w prawej ręce. Lewa dłoń pusta, być może
kiedyś trzymała palmę (nad: Pietrosul)
Postument z figurą Jana N. z 1743 roku
fundacji kanonika płockiego Jana Wiszniewskiego, proboszcza
rokietnickiego. Na cokole stosowna inskrypcja poświadczająca
fundację i odnowienie w roku 1885 (?)
XIX-wieczna kapliczka z kamienną figurą Jana N.
Nadano jej formę ozdobnej altany dodając ażurowe kraty na
dole i nad łukami wieńczącymi otwory. Dach czterospadowy.
Figura grubo pomalowana białą farbą, na cokole
Kapliczka z drewnianym Nepomukiem
przemalowanym na kobietę tak gruntownie, że trudno dopatrzeć
się kanonicznego zarostu Jana. O jego identyfikacji
przesądza nakrycie głowy (nad: W.P.)
Tuż nad Lubaczówką, przy moście stoi
drewniana szalowana kapliczka z sygnaturką na dwuspadowym
dachu. W szycie ma oszkloną, zamkniętą półokrągło wnękę, w
której umieszczono ładną, drewnianą polichromowaną figurę
Jana N. w stylu ludowo-barokowym. Na wnęką wycięto okrągły
otwór, w którym wstawiono gwiazdę tworzącą ażur (nad: W.P.)
W nowej ceglanej kapliczce pod lasem od
momentu poświęcenia, który miał miejsce 21 maja 2015 roku, rezyduje
współczesna polichromowana figurka Jana N. (nad: Pietrosul)
Na zewnętrznej ścianie prezbiterium
kościoła, we wnęce, za szklanymi drzwiczkami znajduje się
polichromowana figura Jana N. Styl ludowy, postawa
statyczna, stuła, krzyż w obu dłoniach, biret (nad: K.Z.)
Siedzibę ma tutaj Pracownia
Rzeźbiarsko-Odlewnicza "ARKADA", która produkuje masowo
figury Jana N. - odlewy z żywicy epoksydowej oparte na
wzorcu, którym jest rzeźba z kościoła św. Trójcy w
Jarosławiu (zobacz wyżej >>). Odlewy takie (kolorowe) są np.
w Jarosławiu, Kielnarowej, Lubieni, (jednobarwne) w
Krasiczynie, Jaśle, Kołaczycach, Oborach na Kujawach (zobacz >>). Symbolicznie umieszczam tu tę lokalizację jako pojedynczą
pozycję listy (nad: Pietrosul)
Piękny Nepomuk w niszy na fasadzie jednej
z kamienic, blisko wejścia do bazyliki bożogrobców (nad: M.K.) Jest to najwyraźniej ta sama figura, która znalazła
się na okładce "Spotkań z
Zabytkami" z kwietnia 2001, lecz do tamtego zdjęcia wyjęto
ją w jej wnęki. Innym wyjaśnieniem może być fakt, że Jan stał
niegdyś na własnym prostopadłościennym cokole kilka metrów
dalej na południe, przy ulicy Stolarskiej. Jeśli jego
przeniesienie do wnęki miało miejsce po kwietniu 2001, to
wykonanie takiego zdjęcia nie nastręczało żadnych kłopotów. W tym samym numerze, razem z nepomuckim rysunkiem Isi wydrukowano
akwarelę przedstawiającą Jana N. z okolic Przemyśla.
Nieoceniona K.I. wynalazła w archiwach informację dotyczącą
tekstu nabożeństwa do Jana Nepomucena "Obrońca sławy ludzkiej" z
roku 1749. Autor był prepozytem klasztoru bożogrobców w I
połowie XVIII wieku. Dowodzi to żywości kultu JN w tej okolicy w
tych latach. K.I. jest również autorką zdjęć tego Jana umajonego
z okazji Bożego Ciała (2010) przez opiekującą się figurą
właścicielkę pobliskiego sklepu Jarzynka
W rezydencji książąt Lubomirskich (obecnie Muzeum) znajduje się figurka
Jana N. z XVIII-XIX
wieku, znaleziona nad rzeczką Mleczką. Drewno polichromowane
(nad: Krycha)
W rezydencji książąt Lubomirskich
(obecnie Muzeum) znajduje się drewniana polichromowana
figurka Jana N. autorstwa Józefa Szypuły, pochodząca z lat
90. XX wieku. Numer ewidencyjny to MP-SL-107 (nad:
H.Jakóbczak)
W rezydencji książąt Lubomirskich
(obecnie Muzeum) znajduje się drewniana figurka Jana N.
autorstwa Władysława Dubanika, pochodząca z lat 90. XX
wieku. Numer ewidencyjny to MP-SL-20 (nad:
H.Jakóbczak)
W sąsiedztwie świątyni, koło stawów, stoi
kapliczka słupowa z drewnianą figurą Jana N. z XVIII wieku.
Rzeźba jest bardzo zniszczona, brakuje całej dolnej partii.
Zniszczone malowanie, biel i czerń. Na głowie biret, w
ramionach krzyż, który już prawie wtopił się w korpus (nad: M.K.)
Po prawej stronie ołtarza głównego w
drewnianym kościele św. Marii Magdaleny (1595 rok)
zawieszono obraz z wizerunkiem Jana N. w bogatej rokokowej
ramie. Krzyż trzyma anioł w górze, u stóp świętego leży
biret (nad: M.K.)
W prezbiterium w
drewnianym kościele św. Marii Magdaleny (1595 rok)
wisi drugi obraz z Janem N. klęczącym na chmurze w
towarzystwie trzech aniołków, z biretem w ręku. Urocza
nieporadność warsztatowa twórcy, bogata rokokowa rama (nad: Pietrosul)
W kapliczce słupowej była kiedyś figura Jana N.
Została skradziona (>>)
i zastąpił ją Chrystus, następnie MB, a ostatnio (2016)
znowu Chrystus (nad: Pietrosul)
Murowana kapliczka datowana jest na pierwszą połowę
XIX wieku. Usytuowana na krzyżowych drogach rozchodzących
się w kierunkach: Gorliczyny, Grzęski i Bud Łańcuckich. Szczyt
daszku zwieńczony jest podwójnym krzyżem patriarchalnym -
symbolem Zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu
Jerozolimskiego. Na ich pamiątkę postawiono kapliczkę, niedawno
"wyremontowaną"; obecnie wewnątrz znajduje się w niej wątpliwej
urody figura Serca Jezusa. Zaś w szczycie za szybą i kratą
drewniana figura Jana N. z interesującym krucyfiksem o dwóch
poziomych belkach (nad: K.I.)
W północnej części wsi, nad stawem dworskim, przy skrzyżowaniu
szosy z Kańczugi do Łańcuta z główną drogą prowadzącą przez wieś
do wsi Siedleczka stoi kapliczka budowana z cegły, lepiona gliną
i bielona, pokryta blachą. Według miejscowej tradycji wybudowana
została około połowy XIX wieku, po zniesieniu pańszczyzny, w
miejscu gdzie dawniej był areszt, w którym właściciel dworu
przetrzymywać miał chłopów. Pierwotnie była to kapliczka typu
domkowego, z otworem wejściowym od frontu, pokryta gontem.
Została poważnie przebudowana: wejście zamurowano, pozostały
otwór przeszklono. Teren wokół kapliczki otoczony został
metalowym płotkiem. Po roku 2008 obiekt uległ dalszym
przekształceniu, niestety niekorzystnym. Dodano coś w
rodzaju portyku na dwóch kolumnach, przebito boczne okna,
dodano gzyms i cokół z czerwonej cegły, inaczej pokryto
daszek i przemalowano ogrodzenie. Wewnątrz znajduje się
współczesny szablonowy odlew Jana N. produkowany przez firmę
Popiel z Kielc (zobacz >>, również Nienadowa, Sietesz,
Łowkowice, Raszowa, Stare Kotowice, Wysoka). Zastąpił on (po
roku 2008) starą drewnianą polichromowaną figurę, której
losy nie są nam znane (zobacz niżej) (nad: K.I., uzup: Pietrosul)
W starej kapliczce z około połowy XIX wieku (zobacz wyżej)
przynajmniej do roku 2008 rezydowała drewniana pokryta farbą
figura św. Jana Nepomucena, z dużym krzyżem w ręce, w
birecie. Jej los nie jest nam znany, ale w roku 2016 na jej
miejscu była szablonowa figura z żywicy epoksydowej (skradziona (>>)?
przeniesiona? uwaga: ustalić losy obiektu po 2008 roku) (nad: K.I., uzup: Pietrosul)
W murowanej domkowej kapliczce z roku 1991 umieszczono drewnianą
figurę duchownego. Nie ma biretu, inne atrybuty przepadły w
ciągu wieków, a wetknięty w dłonie krzyżyk jest wtórny. Na
długiej stule i komży wymalowano ozdoby - wici roślinne i
kwiatki, lecz one też są zapewne młodsze niż sama figura.
Według mieszkańców to św. Jan Nepomucen. Pierwotnie figura
umieszczona była w kapliczce skrzynkowej na starej lipie,
potem po jej ścięciu, na "akacji" - wtedy rzeźba utraciła
dolne partie, które przegniły. Dachówka na kapliczce
pochodzi z dachu starej szkoły (nad: W.P., uzup: Pietrosul)
O jednej z tutejszych kapliczek lokalny
informator powiedział K.I., że była tam w środku, ale skradli, figura Jana
"MEPOMUCYNA". Kolejna strata (>>)! (nad: K.I.)
Kamienna osiemnastowieczna
figura Jana N. stała od lat na rzeszowskim Staromieściu, przy
kościele.
W roku 2007 rzeźbę odnowiono i w roku następnym przeniesiono na
ul. Podwisłocze (róg Kopisto), niedaleko rzeki, mostu i zamku. Nie zrealizowano więc planu, aby ustawić Jana
na drugim brzegu, na Podpromiu, gdzie specjalnie zasadzono cisy.
Jan był już wielokrotnie przenoszony, w XVIII wieku stał przy
moście zwodzonym prowadzącym do zamku, tam gdzie dziś kończy się
ulica Kraszewskiego. Potem został przeniesiona na róg ulicy Unii
Lubelskiej i Dąbrowskiego. Tablica na cokole głosi:
ŚW.
JAN NEPOMUCEN
UR. 1348 - 1393 PATRON MOSTÓW -
GROBLI
PRZEPRAW RZECZNYCH
I DOBREJ SŁAWY FIGURA
TA ZOSTAŁA POSTAWIONA
Z POCZĄTKU XVII W. PRZY GROBLI
W POŁUDNIOWO- WSCHODNIEJ
CZĘŚCI MIASTA RZESZOWA
PRZY
UL. PODZAMCZE - OBECNIE
DĄBROWSKIEGO - SKĄD USUNIĘTO
JĄ W ROKU 1969 I PORZUCONO
NA CMENTARZU W
STAROMIEŚCIU.
NA TYM MIEJSCU POSTAWIONO
JĄ 13 VIII
1981 ŚW. JANIE MIEJ PIECZĘ
NAD NASZYM MIASTEM
W 2008 ROKU
FIGURĘ ODNOWIONO
I WYKONANO NOWY COKÓŁ.
W DNIU 5 V 2008 POSTAWIONO JĄ TU PRZY MOŚCIE
ZAMKOWYM.
MIESZKAŃCY RZESZOWA
Przy czym ostatni akapit i podpis dopisano
po ostatniej
przeprowadzce. Niestety Jan zarasta różnymi banerami
reklamowymi, kiedyś dodano mu do towarzystwa koszmarną
reklamę w kształcie bicykla
Rzeszów (gm. i pow. Rzeszów,
): Jana N. zobaczyć można na Placu
Farnym, we wnęce zewnętrznej ściany
XV-wiecznego prezbiterium rzeszowskiej fary. Jan jest kamienny, z naiwną twarzą.
Po remoncie fary zmieniło się wygląd figury - na pozbawionej już
niepotrzebnych tynków ceglanej ścianie ładnie prezentuje się
odświeżona jasna rzeźba (nad: TRojek)
Rzeszów-Słocina (gm. i pow. Rzeszów,
): przy ulicy Słocińskiej stoi
trzypiętrowa kapliczka z figurą Jana N. w górnej wnęce,
pochodząca z roku 1860 i z
leżącej nad Wisłokiem dawnej wsi Drabinianki (dziś dzielnicy
Rzeszowa), gdzie znajdowała się przeprawa promowa, a postawiona
jako dziękczynienie za uwłaszczenia chłopów. Drewniana figura ma
około 80 cm, a zakupiona została przez fundatora, Wojciecha
Mikułę, na odpuście w Leżajsku. Kapliczka stała w miejscu, gdzie
dziś znajduje się spółdzielnia mieszkaniowa i dąb, sadzony
również przez Wojciecha Mikułę. Kapliczkę przeniesiono w
roku 1975 przed nowy dom potomków fundatorów, rodzinę Złamańców,
w związku z budową na miejscu dawnej wsi blokowiska Nowe Miasto
(nad: H.Jakóbczak <- mariten.blog.onet.pl)
Rzeszów-Pobitno (gm. i pow. Rzeszów,
): przy ul. Polnej 8
(skrzyżowanie z Morgową), od roku 1880 stoi kamienna figura Jana
Nepomucena z utrąconym krzyżem, biretem i długą stułą. Bardzo
ładnie prezentuje się przy południowym słońcu, jest
polichromowana - choć farba złazi płatami (nad: H.G.)
Rzeszów-Przybyszówka (gm. i pow. Rzeszów,
):
przy ul. Dębickiej, w starym kościele św. Mikołaja, w
zwieńczeniu lewego ołtarza bocznego poświęconego świętej
Barbarze znajduje się owalny obraz Jana N. z palcem przy ustach.
Drewniany ołtarz pochodzi z nieistniejącego krakowskiego
kościoła świętego Szczepana, jednak wizerunek Jana Nepomucena
został dodany już po przeniesieniu, podobno w roku 1929 (nad:
H.Jakóbczak)
Rzeszów-Przybyszówka (gm. i pow. Rzeszów,
): przy ul.
Dębickiej, przy schodach kościoła św. Mikołaja, stoi kamienna
polichromowana figura Jana N. w czerwonej mozetcie. I połowa XIX wieku,
lekki kontrapost
W kościele
bernardynów Wniebowzięcia NNMP, w ołtarzu św. Józefa, odnaleźć
można późnobarokowy obraz Jana N. przedstawionego w przyklęku w
scenie adoracji krzyża. Obok aniołek z palcem na ustach i
kluczem, na
stole Księga, a w lewej części obrazu widoczny jest tajemniczy
symbol kuli ziemskiej, globusa lub astrolabium sferycznego.
Występuje on na przykład na obrazach z mazowiekiego
Czerwińska
i
Łomży,
Czudca (sandomierskie >>), Ostrożanów
(podlaskie >>),
Nowego Wiśnicza(krakowskie >>),
Siedlec (lubelskie >>) oraz w figurach ze
Szczuczyna czy Tarnowskich Gór
(Górny Śląsk >>) i Bensheim w
Niemczech (>>)
W pijarskim kościele św.
Krzyża jedna z południowych kaplic pochodząca z I połowy XVIII
wieku (1718) nosiła wezwanie
Jana N. Kaplica ta połączona była z sąsiednimi tworząc amfiladę,
a utworzono ją zamykając przęsło krużganków klasztornych.
Obok w ten sam sposób utworzono kaplicę św. Filipa Neri. Od
kasaty konwentu przez Austriaków w 1786 roku pomieszczenia
kaplic były w rękach cywilnych, de facto zdesakralizowane.
Dopiero w 1979 roku odzyskał je dla potrzeb kultu ks.
Walenty Bal, "który po wyczerpaniu środków prawnych w
czerwcu 1979 roku zajął kaplice św. Filipa Nereusza i św.
Jana Nepomucena, użytkowane przez sąsiadujące z kościołem
Muzeum Okręgowe. W październiku 1979 roku Sąd Rejonowy w
Rzeszowie skazał go na rok więzienia w zawieszeniu i karę
grzywny". Obecnie jest tam kaplica Miłosierdzia Bożego,
a wchodzi się doń przez portal w przyziemiu wieży zegarowej (nad: H.Jakóbczak, uzup: Pietrosul)
[gm. Rzeszów, pow. Rzeszów]: w kolekcji Muzeum
Diecezjalnego przy ulicy Zamkowej 4 znajduje się pięć drewnianych
rzeźb Jana N. od barokowych po XIX-wieczne
