|
Ks. prof. Józef Pater:
artykuł "Patron sławy ludzkiej"
(zobacz cały tekst) |
Już w 1704 r., a więc jeszcze
przed kanonizacją, w katedrze wrocławskiej dziekan kapituły
Korneliusz Strattmann ufundował figurę Jana Nepomucena, którą
umieszczono przy wejściu do kaplicy mariackiej. Jej wykonawcą był
prawdopodobnie Jan Jerzy Urbański, ale nie ma w tym względzie
dokładnych danych (...)
Ze szczególną inicjatywą,
której celem było szerzenie kultu Jana Nepomucena na Śląsku,
wystąpiła kapituła katedralna we Wrocławiu. Już w czerwcu 1723 roku
zebrała ona odpowiedni fundusz na budowę ołtarza ku jego czci oraz
na pokrycie kosztów związanych z corocznymi obchodami. Postanowiono
bowiem, że przy wzniesionym ołtarzu celebrowana będzie corocznie 16
maja uroczysta msza św. z kazaniem i podniosłą muzyką. Głównym
inspiratorem i wykonawcą tych postanowień był szczególny czciciel
świętego - dziekan katedralny Leopold Frankenberg. Niestety po
zniszczeniach wojennych 1945 roku z ołtarza tego nie zachowały się
najmniejsza nawet cząstka, a jedynym śladem gdzie się znajdował,
jest witraż okienny po lewej stronie głównego wejścia do katedry,
ufundowany w latach odbudowy świątyni przez zakony żeńskie
archidiecezji wrocławskiej.
Kapituła wrocławska
zarządziła wówczas w swych dobrach także specjalną kolektę na
dofinansowanie toczącego się procesu kanonizacyjnego, który w
zasadzie miano opłacić z kasy cesarskiej. By zbyt wysokie koszty
wynoszące 50 000 guldenów nie spowodowały zbędnych opóźnień,
kapituła wrocławska postanowiła wesprzeć fundusz cesarski. Kiedy
kanonizacja doszła do skutku w 1729 roku, Wrocław natychmiast
przystąpił do przygotowania podniosłej uroczystości ku czci
świętego. Na 16 maja przygotowano przed katedrą triumfalną bramę z
licznymi ornamentami i napisami, przy których ustawiono setki lamp
oświetlających ją w nocy. Przebieg tych uroczystości upamiętnił
znany rytownik wrocławski Bartłomiej Strachowski miedziorytem
wybitym w drukarni Fryderyka Hilbiga. Miedzioryt ten zachowany jest
w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Innym przejawem czci dla świętego
były również głoszone kazania. Jednym z nich jest zachowane w
Bibliotece Kapitulnej kazanie kanonika i proboszcza kolegiaty
nyskiej Jana Henryka Neudeka, wygłoszone podczas uroczystości
wrocławskich i wydrukowane w oficynie nyskiej. Kaznodzieja wygłosił
je w oparciu o werset z psalmu 67: "Mirabilis Deus in sanctis suis",
które przyjętym wówczas zwyczajem barokowego kaznodziejstwa,
wysławia wielkość i sławę świętego.
W październiku 1729 roku
kapituła wrocławska wzięła udział w uroczystościach
pokanonizacyjnych w Pradze. Splendor tych uroczystości oraz
wzrastająca cześć dla świętego zmobilizowała zespół kanonicki do
liczniejszych i znaczniejszych fundacji popularyzujących postać św.
Jana Nepomucena. Kapituła wrocławska postanowiła zatem zrealizować
jak najszybciej podjęty już wcześniej plan wzniesienia na Ostrowiu
Tumskim okazałego pomnika przed kościołem Świętego Krzyża. Wykonanie
pomnika zlecono znanemu i pracującemu głównie dla kapituły
wrocławskiej mistrzowi dłuta Janowi Jerzemu Urbańskiemu, twórcy
wcześniejszych już figur ulicznych świętego umieszczonych przed
kościołami Św. Macieja i Św. Maurycego. Uroczystego poświęcenia
pomnika przed kościołem Św. Krzyża dokonał biskup sufragan Eliasz
Sommerfeld 15 maja 1732 r., w wigilię święta, przy współudziale
zgromadzonego licznie duchowieństwa i wiernych. Odśpiewano wówczas
nieszpory i litanię ku czci świętego oraz dziękczynne Te Deum. 16
maja 1739 roku z inicjatywy jezuitów w katedrze św. Jana wystawiono
oratorium "Voc musica glorioso silenta exarse devota, das ist
cheilige und glorreiche Martyrer Joannes Nepomucenus mit andachtigen
lob gesang von Herzen verehren vorgestellt". W ślad za stolicą
regionu poszły inne miasta i wioski. W stosunkowo krótkim czasie
wzniesiono wiele zróżnicowanych pod względem jakości i artyzmu
figur, z których wiele przetrwało do dziś. Obecnie w zmienionych co
prawda granicach archidiecezji wrocławskiej znajduje się przeszło 89
kamiennych figur i kolumn, 258 figur kościelnych i 48 znaczniejszych
obrazów. Nie uwzględniono w tym zestawieniu wizerunków świętego,
którym brak większego znaczenia artystycznego i zabytkowego, a które
stanowią wymowne świadectwo kultu praskiego męczennika. |
czytaj
dalej
>>> |
|
Figura autorstwa J.G. Urbansky'ego (zobacz >>) na
Placu Kościelnym przed kościołem Św. Krzyża to
Nepomuk numer 1 na ziemiach polskich ze względu na
swą klasę i rozmiary.
Jest to kompozycja urbanistyczna, organizująca
cały plac. Pochodzi z 1732 roku (data wykonania, data fundacji
zapisana w inskrypcji to rok 1731), powstała według koncepcji
jezuickiego malarza, rzeźbiarza i architekta z Austrii,
Christophorusa Tauscha (1673-1731), który pracował dla biskupa
wrocławskiego. Tworzył on również ołtarz u Św. Macieja we Wrocławiu.
Oprócz Urbansky'ego kuli: Johann Albrecht Siegwitz i warsztat
kamieniarski Johanna Adama Karingera. Budowa kosztowała ogromną sumę
2049 florenów.
Pomnik jest wykonany z piaskowca. Na cokole,
oprócz aniołków (w tym dwa łyse (!), z czym wiąże się legenda o
wyrzeźbieniu przez ucznia Urbansky'ego, Godfryda, swego
nowonarodzonego dziecka) dzierżących atrybuty JN, umieszczono
płaskorzeźby "Spowiedź królowej", "Przesłuchanie", "Topienie" oraz
nietypową scenę "Podążanie pątniczą ścieżką" - chodzi o pielgrzymkę
do Starej Boleslavi. Inną nietypową cechą kompozycji jest uniesienie
przez Jana krzyża, odmiennie niż w typowej scenie adoracji. Wzmaga
to ekspresję dzieła. Kompozycję zdobią złocone gwiazdy nietypowego
przestrzennego kształtu. Są to tak zwane "gwiazdy morawskie" lub
"gwiazdy herrnuckie" wynalezione przez Fredricha Fröbela,
nauczyciela matematyki w szkole w Niesky prowadzonej przez
braci morawskich. Gwiazda stała się symbolem tęsknoty braci czeskich
za ojczyzną. Figura sprzed kościoła św. Krzyża pojawia się w
ostatnim odcinku "Stawki większej niż życie".
Inskrypcja na cokole głosi:
D. O. M.
INSULA HÆC IANNÆA
SAXEAM HANC ASPECTABILEM MOLEM
DIVO JOANNI NEPOMUCENO
IN MAIOREM GLORIAMET HONOREM
SIBI VERO CONTRA PERICULA ET ADVERSA OMNIA
IN FIRMISSIMUM ASYLIATOVE REFUGII
PROPUGNACULUM ET PORTUM
SUPEREXCUBANTE THAUMATURGO
TANTO VIGILEET TUTORE
ANIMODEVOTA FIDUCIA PLENO
POSUIT ET EREXIT
MDCCXXXI |
|
|
|
-
Druga figura autorstwa Johanna Georga Urbansky'ego(zobacz >>) to figura
Jana N. sprzed kościoła św. Macieja i pochodzi z 23.06.1723
roku. Piaskowcowa rzeźba stała niegdyś nieco dalej od kościoła,
na obecnym
pl. Nankiera. Na cokole widnieje inskrypcja fundacyjna,
kartusz z płaskorzeźbą "Zrzucenie do Wełtawy", nisza z metalową
kratą (zapewne na latarnię; krata ukradziona w 1999 roku) a na
chmurkach zasiadły aniołki z atrybutami Świętego. W lecie 2008
figurę poddano odnowieniu, tak jak i elewację kościoła.
Obudowano ją rusztowaniami i osłonięto folią. Jan wypiękniał,
stracił jednak porastający cokół bluszcz i metalowy płotek, ale
za to zyskał drugą młodość i złotą polichromię (litery w
kartuszu, szata zrzucanego Jana do Wełtawy oraz gwiazdki w
wodzie). Wykonany przez Urbansky'ego na zamówienie Jana II
Sobieskiego pomnik JN na Jasnej Górze
(>>)
jest bardzo podobny do tego obiektu (uzup: DarkMoon). Napis-chronostych
głosi:
SANCTO
IOANNI NEPOMVCENO.
PRO SERVATO
CONFESSIONIS SIGILLO
E PONTE PRAGENSI
IN AQVAS
PRÆCIPITATO:
QVI
HONORANTES SE HONORAT,
INHONORANTES
VERO
INHONORAT:
PII CLIENTES,
VENERATIONIS ERGO,
EXSTRVXERE.
|
C+I+I+M+V+C+V+C+I+I+I+I+L+L+I+I+V+C+I+
I+V+I+I+V+I+I+I+C+L+I+V+I+I+X+V+X=1723
|
|
|
|
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Szewska |
|
|
We wnętrzu kościoła św. Macieja, po lewej stronie ołtarza
bocznego po stronie północnej kościoła, znajduje się figura św.
Jana Nepomucena. Jest w dobrym stanie, wyzłocona w całości,
prawdopodobnie wykonana z drewna. Jan adoruje Chrystusa na
krzyżu, trzymając krzyż razem z gałązką palmową w lewej ręce, w
prawej zaś ręce dzierży biret. Zwraca uwagę niezwykła smukłość
głowy Jana, delikatność rysów twarzy i urocze loczki, wygląda
raczej na młodzieńca niż na dojrzałego mężczyznę. Siostra
Wirtualna DarkMoon, która odnalazła rzeźbę, została wpuszczona
do środka niedostępnym z zewnątrz przejściem dzięki uprzejmości
pani, która pracuje w Cafe Maciejówka. Przed rokiem 2018 figura
przeszła remont - w roku poprzedzającym nie było jej na miejscu (nad: DarkMoon,
uzup: U.B.) |
|
|
|
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
Pl. Katedralny |
|
|
Trzecia przypisywana Urbansky'emu (zobacz >>) kamienna rzeźba
Jana N. znajduje się w
katedrze Św. Jana Chrzciciela (zobacz też niżej), w obejściu nawy, koło kaplicy
szczytowej (Mariackiej). Jest tam efektowna złocona muszla, która
stanowi tło dla głowy świętego oraz ładny aniołek trzymający czapkę.
Rzeźba pochodzi ponoć z roku 1704 (tak u ks. J. Patera; inne źródło
podaje lata XXX-te XVIII wieku). Figurę ustawiono przy filarze, przed
kaplicą Najświętszej Marii Panny. Wykonane zdjęcie owalnego kartusza,
znajdującego się bezpośrednio pod rzeźbą, pozwala odczytać jedynie
fragment daty rocznej (prawdopodobnie powstania) MDCC?X??. Sam Święty
przedstawiony w postawie klęczącej na prawym kolanie, trzyma przed sobą
na prawym ramieniu, krucyfiks, który adoruje nabożnym wzrokiem. Przy
Janie, a nawet lekko za nim, pulchny aniołek, czy też putto, trzymające
janowy, wysoki biret z czterema płatkami. Całość przedstawiona na tle
muszli i udrapowanej tkaniny, złotych w kolorach. Całe założenie
rzeźbiarskie umieszczone na rozbudowanym postumencie. W górnej części
postumentu, wspominany już, owalny kartusz, "nakryty" motywem roślinnym.
W kartuszu napis fundacyjny w łacinie. Ktokolwiek go odczyta, pozna datę
powstania dzieła i inspirację do jego wystawienia. Stan obiektu dobry
(uzup: S.Zobniów) |
|
|
|
-
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
Pl. Katedralny |
|
|
W
katedrze Św. Jana Chrzciciela (zobacz wyżej)
do roku 1945 w północnej kaplicy westwerku znajdował się okazały
ołtarz Jana N. z 1723 roku, fundowany przez zarażonego wirusem
nepomuckim dziekana katedralnego Leopolda Frankenberga |
|
|
|
-
W pięknym pojezuickim uniwersyteckim
kościele Najświętszego Imienia Jezus przy pl. Nankiera 16a,
w jednej z kaplic znajduje się duża barokowa kompozycja z figurą
Jana N. w roli głównej, z trzema aniołami (jeden trzyma otwartą
Księgę, inny opiekuje się czapką), muszlami, ornamentami i z
inskrypcją. Po lewej stronie umieszczono również astrolabium lub
globus - symbol rzadko spotykany w ikonografii nepomuckiej,
którego znaczenie wciąż nie jest jasne (nad: M.S. i U.D.)
Sanct. Joannes Nep. Can. Prag.
Pro Sigil. Conf. Martyr. Philos. et Theol.
Doctor |
-
W tym samym
kościele Najświętszego Imienia Jezus jest barokowy obraz
Jana N. Znałem go z jakiejś wzmianki w źródłach czy też Darka,
natomiast nie udawało się go znaleźć, uchodził zresztą za
zaginiony. Wreszcie w listopadzie 2006 zagadnięty kościelny
sprowadził z empory pana konserwatora, który po rozmowie
wyjaśniającej specjalnie dla mnie zniósł ten obraz z góry. Był w
trakcie konserwacji i dlatego nie jest eksponowany. Owalny,
olejny, przedstawiający popiersie Jana z wybitnie mistycznie
wywróconymi oczami. Wyjątkowa sprawa! Mam doniesienie, że 1
kwietnia 2007 obraz był już na swym miejscu w kaplicy św.
Jadwigi i św. Stanisława Kostki (uwaga: pod chórem a nad
konfesjonałem znajduje się fresk przedstawiający świętego
podobnego do Jana N. Wydaje się, że przedstawia Franciszka
Ksawerego, ale należy to sprawdzić podczas najbliższej wizyty
[nad: U.B.])
-
Na dachu tego samego
kościele Najświętszego Imienia Jezus znajduje się sygnaturka
zwieńczona złotą kulą i krzyżem. W kuli tej podczas remontu
znaleziono grafikę-miedzioryt wykonany przez znanego rytownika
wrocławskiego Bartłomieja Strachowskiego, wybity w drukarni
Fryderyka Hilbiga z okazji kanonizacji w roku 1729.
Miedzioryt upamiętnia przebieg uroczystości kanonizacyjnych we
Wrocławiu 16 maja tego roku (iluminowane brama triumfalna przed
katedrą z licznymi ornamentami i napisami). Przechowuje się go w
Muzeum Narodowe przy Pl. Powstańców Warszawy 5. To samo
ujęcie, lecz odwrócone, znalazło się na obrazie Feldera z 1756
roku eksponowanym w kościele pokarmelickim w Głębowicach. Obraz
konserwował ten sam sympatyczny pan, który pokazywał mi obraz
nepomucki
|
|
|
|
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Traugutta 36 |
|
|
Figura Jana N. stoi w południowo-zachodnim narożu muru
otaczającego teren cmentarza przy kościele św. Maurycego. Kamienna,
barokowa, z krucyfiksem, ustawiona na cokole ze spływami wolutowymi i
ozdobionymi kampanulami, zaopatrzonym w górnej części we wnękę na
światło umarłych z kratką regencyjną i palmetami, podobnie jak
opisana powyżej rzeźba sprzed św. Macieja. Święty w birecie na głowie
przyozdobionej aureolą z pięcioma gwiazdami, w sutannie, komży
ozdobionej koronką i gronostajowej rokiecie, adoruje trzymany na prawym
ramieniu krucyfiks, spod którego wyłania sie palma męczeństwa. Rzeźba
przedstawiona w lekkim kontrapoście, ustawiona została na szerokim
gzymsie bogato zdobionego cokołu. Figura została wykonana przez
nieznanego rzeźbiarza, chociaż przypisuje się jej (A.Więcek 1963,
K.Kalinowski 1986) wykonanie przez J.J. Urbańskiego w 1726 roku jako
następnej po figurze JN z 1724 roku ustawionej w Częstochowie. Datę 1726
potwierdza czytelna dopiero po renowacji inskrypcja, z której można
odczytać powiększone litery rzymskie stanowiące datowanie figury. W
ozdobiony obramieniem z ornamentem roślinnym kartuszu pod wnęką znajduje
się napis, chronostychowany
(>>), który w tłumaczeniu brzmi "Przechodniowi / Ciebie / z
szacunkiem pozdrawiającemu / i w czci zagrożonemu / bądź / obrońcą".
Figura została odrestaurowana przed rokiem 2018, odtworzono też kratę
zamykającą wnękę w cokole
(uzup: S.Zobniów, U.B., tłum: J.Woronczak)
VIATORI
TE
REVERENTER SALVTANTI
FAMAQVE
PERICLITANTI
ESTO
DEFENSOR
|
|
|
|
|
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Świdnicka 31 |
|
|
W kościele św. Stanisława, Doroty i Wacława, podczas remontu dachu
odnaleziono na strychu nieznaną figurę Nepomuka. Została ona odkryta
przez panią A.I., działającą w służbach kościelnych tego kościoła.
Figura drewniana, XVIII-wieczna, ma około 1,60 m wysokości. Brak jej
obydwu rąk, ma obtłuczony nos. Na figurze były resztki złoceń i ... 1
centymetrowa warstwa kurzu. Figura była w konserwacji w roku 2006, kiedy
to uzupełniono ubytki i pomalowano komżę, kołnierz i biret farbą koloru
złotego. Potem została umieszczona w ocalałym fragmencie dawnego
klasztoru augustianów-eremitów (potem franciszkanów), dziś siedzibie
firmy renowacyjnej Castellum, na korytarzu pierwszego piętra (nad: J.S.) |
|
|
|
-/¿
Wrocław |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Krupnicza 10 |
|
|
W budynku przy domu Sióstr Maryi Niepokalanej
działała od roku 1858 roku kaplica. W ołtarzu
umieszczono figurę Jana N. Od wielu lat nie ma
tam juz ani domu zakonnego, ani kaplicy. Nie
jest mi znany wygląd ani dalsze losy tej figury,
wiadomo też, że nie została przeniesiona do
innego domu sióstr w Katowicach (uzup:
S.Zobniów) |
|
|
|
Wrocław-Muchobór Wielki |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Stanisławowska / Rakietowa |
|
|
W kościele św. Michała Archanioła oprócz rzeźby (zobacz niżej), na ścianie obok
znajduje się barokowy obraz siedzącego w otoczeniu aniołków Jana N.,
z typowym ułożeniem palca na ustach. Obok na stole leży otwarta
księga, na którą wskazuje lewa dłonią Jan, i stoi krucyfiks (nad: DarkMoon)
|
|
|
|
Wrocław-Żerniki |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Żernicka |
|
|
Do wyposażenia kościoła św. Wawrzyńca należy
konfesjonał, na którym znajduje się wizerunek Jana N. W roku 2013
kościół przechodził kompleksowy remont i objął on również renowację
konfesjonału (uwaga: sprawdzić stan aktualny) (nad: S.Zobniów) |
|
|
|
Wrocław-Leśnica |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
Pl. Świętojański |
|
|
Przed zamkiem, na trójkątnym cokole zdobionym wolutami i innymi
elementami, stoi duża grupa rzeźbiarska NMP z Dzieciątkiem, a główną
postacią drugiego poziomu jest Jan N. Ufundowali ją wrocławscy
Krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą dnia 14 maja 1743 roku, co stwierdza
opis (wg Lydia Baruchsen, "Die Schlesische Mariensäule", Breslau
1931) starego dokumentu, kiedy to jeszcze znajdował się on w
kościele w Leśnicy. Są tam trzy płaskorzeźby z życia JN (Spowiedź,
Przesłuchanie, Topienie) oraz putta. Wyjątkowo imponujący zespół
rzeźbiarski najwyższej klasy, wykonany najprawdopodobniej przez J.J.
Urbańskiego (zobacz >>) według projektu Ch. Tauscha. Pomnik ten charakteryzuje
się czterostopniową kompozycją. Na kamiennej podstawie na bazie
trójkąta umieszczono drugą część cokołu, ozdobionego spływami
wolutowymi, zawierającą trzy reliefy ze scenami z życia JN. Trzecim
stopniem tego pomnika, ograniczanym od góry i doły wolutami, jest
kompozycja grupy figuralnej ze św. Janem Nepomucenem klęczącym na
chmurkach z których wyłaniają się główki puttów. W górnej części
tego trzeciego stopnia pomnika widoczne putta z atrybutami JN (klucz
i wieniec chwały). Czwarty, najwyżej usytuowany stopień pomnika,
zawiera figurę NMP z dzieciątkiem na ręku godzącym dzidą w bestię.
Po bokach figury NMP widoczne putta z kwiatami i aniołki trzymające
atrybuty nepomuckie (klucz i wieniec chwały). Ciekawe są niektóre
elementy na płaskorzeźbach, praktycznie nie występujące na reliefach
innych pomników JN. W górnej części reliefu sceny spowiedzi królowej
Zofii przez JN widoczny król Dawid z harfą nad którym apoteoza
języka w glorii promienistej. W płaskorzeźbie sceny rozmowy króla
Wacława widoczne są, za postacią JN, insygnia biskupie co jest
wymownym akcentem próby karania Biskupa Jana z Jenštejna przez
Wacława IV w osobie św. Jana Nepomucena (bez narażania się na spór z
Papieżem). W płaskorzeźbie zrzucenia JN z mostu do Wełtawy na uwagę
zasługują dwie postacie widoczne w przęsłach mostu. Jan jest między
innymi patronem osób związanych swą pracą z wodą, w tym rybaków i
flisaków. I to właśnie rzeźbiarz przedstawił w osobach rybaka z
wędką wyławiającą rybę i flisaka lub przewoźnika na łodzi. W górnej
części tej sceny putta z atrybutami świętego palma męczeństwa i
wieniec chwały - i w tej części płaskorzeźby widać najwyraźniej
ubytki powierzchniowe wskutek postępującej erozji piaskowca. W
dolnej części poniżej przęseł mostu widoczny na wodzie biret.
Dodatkowa informacja: w Leśnicy mieszkała spora mniejszość czeska a
ojciec jednego z dawnych proboszczów był Czechem (uzup: S.Zobniów) |
|
|
|
Wrocław-Leśnica |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Krępicka |
|
|
W tym samym kościele św. Jadwigi znajduje się ujęty w rokokową ramę
obraz przedstawiający apoteozę świętego kanonika (strój z gronostajową
peleryną) męczennika (palma u stóp). Przedstawiony na obrazie święty
klęczy na chmurze, wskazując dłonią usytuowany na dole obrazu
kościół. Brak jednak innych atrybutów
Jana N., a identyfikacji nie ułatwia uniwersalny symbol, lekko
rozświetlonego Oka
Opatrzności na górze sceny. Obraz ma wymyślny owalny kształt ujęty w
bogato zdobioną ramę, bogato zdobioną (element liści). Pewne źródło
wskazuje na pierwszą połowę XVII wieku jako datę powstania (należy
zweryfikować!)
Długo widniał on na tej liście, potem
jego nepomuckość została zakwestionowana i trafił na czas jakiś na
zesłanie do kategorii pseudonepomuków (zobacz
>>). Jednak upomniał się o niego Pietrosul, a oględziny
zdjęcia w maksymalnym powiększeniu pozwoliły znaleźć motyw Mostu
Karola w lewej dolnej części kompozycji. Obraz dostępuje więc
rehabilitacji i w chwale powraca na listę Nepomuków Wrocławskich
(nad: J.D., uzup: S.Zobniów, Pietrosul)
(uwaga: w tym samym kościele św. Jadwigi znajduje obiekt pseudonepomucki (zobacz
>>): figura św. Hieronima,
podobnego w tym ujęciu do Jana N.) |
|
|
|
|
Wrocław-Osobowice |
pow. Wrocław |
gm. Wrocław |
ul. Osobowicka 129 |
|
|
Przy polnej drodze koło Górki Kaplicznej, w malowniczym otoczeniu
starych lip, ogrodzony metalowym XIX-wiecznym płotkiem, przy kościele,
stał kamienny Jan N. z 1716 roku, przeniesiony tutaj w uroczystej
procesji z powodu rozbudowy fortyfikacji miejskich w 1746 roku sprzed
Bramy Mikołajskiej (dziś nieistniejącej), a dokładniej z jego drugiej
lokalizacji - rejonu dzisiejszej ul. Rybackiej. We wrześniu 2004 Jan
został przeniesiony do kościoła św. Teresy od Dzieciątka Jezus celem
wykonania renowacji. Zakończyła się ona w lutym 2005 i Jan ustawiony
został przed tym kościołem. Po uszkodzeniu pierwotnej inskrypcji
zatynkowano ją w latach 80-tych XX wieku, nanosząc farbą nowy napis o
treści "Bóg daje łaskę. Św. Jan", a podczas renowacji udało się
tylko odtworzyć część pierwotnej inskrypcji po lewej stronie. Usunięto
wtórne polichromie, naprawiono aureolę, a w ręku Jana znalazł się złoty
liść palmowy. Jan ma ciekawą tarczę herbową na cokole. Ryszard
Troszczyński (Nowe Życie, listopad 2006) twierdzi, że jest to
niespotykany poza Wrocławiem barokowy odpowiednik średniowiecznego
krzyża pokutnego! Cytuję: "Działający na Dolnym Śląsku norweski
rzeźbiarz Thomas Weissfeldt (1670-1721) w 1715 roku pracował przy
renowacji klasztoru klarysek i mauzoleum Piastów wrocławskich przy
dzisiejszym pl. Nankera. W przypływie szału ciężko pobił swego
młodocianego pomocnika, na dodatek dłutem obciął mu rękę. Za swój czyn
poniósł dotkliwą karę finansową, która jednak dla Weissfeldta nie była
zbyt dokuczliwa. Rzeźbiarz był bowiem człowiekiem niezwykle majętnym:
dorobił się fortuny, zdobiąc kościoły w Kamieńcu Ząbkowickim i w
Jeleniej Górze. We Wrocławiu jego prace zachowały się w kościele
Bonifratrów (ołtarz główny, konfesjonał, statua św. Nepomuka) oraz w
kościele Bożego Ciała, dla którego wykonał ołtarz św. Józefa. Aby
mocniej odczuć karę i odpokutować swój czyn na wniosek przeoryszy
klarysek Brygidy von Strachwitz zobowiązany został dodatkowo do
sfinansowania materiału i własnoręcznego wykonania kamiennej figury św.
Jana Nepomucena. (...) Naturalnej wysokości piaskowcowa postać świętego
ubrana jest w sutannę, komżę i pelerynkę. W prawej ręce trzyma krzyż, w
lewej - pozłacany liść palmy. Nad głową - złocona aureola z gwiazdami.
Ma też kłódkę - symbol dochowania tajemnicy i milczenia. Na cokole, u
stóp świętego, umocowano tarczę herbową z baranem (kozłem?), być może
godłem wrocławskiej rodziny von Maas. Na cokole umieszczono również
nieczytelny dziś napis. Św. Jan Nepomucen na nowym miejscu mógłby stać
spokojnie kolejne lata, lecz w 2004 roku został przestawiony na teren
parku przy kościele św. Teresy od Dzieciątka Jezus przy ul.
Osobowickiej. Przyczyna była prosta: informacja o konieczności
przeprowadzenia prac renowacyjnych, zamieszczona w osiedlowym biuletynie
"Na Oświciu", wyraźnie wzbudziła zainteresowanie posągiem. Źle się
jednak stało, że Nepomukiem zajęli się złodzieje. Wykradzenie całego
pomnika, tak ze względu na jego wielkość, jak i na wagę, byłoby
kłopotliwe. Od czego jednak "zawodowa" przebiegłość Nie można zabrać
całości - kradnie się fragment. I tak w łapy profanów trafiła kamienna
tarcza herbowa, która znalazła się na giełdzie staroci. Wygórowana cena
skutecznie odstraszyła potencjalnych klientów-paserów, więc pokruszony
kartusz znalazł się gdzieś w krzakach. Oderwany zniszczony fragment
pomnika udało się prawie cudem odzyskać, może dzięki wstawiennictwu,
opiece i pomocy niebiańskiego kolegi św. Jana Nepomucena - św.
Antoniego. Szkoda, że będący symbolem dochowania tajemnicy sam św.
Nepomuk nie chce zdradzić dzikusów... I pomyśleć, że "nasz" Nepomuk
nieuszkodzony przetrwał kilka przeprowadzek, trzy wojny śląskie i dwie
światowe, wojnę z Napoleonem, sekularyzacją. Spokojnie stał i powoli
porastał mchem. Nie dał mu rady czas, a pokonali współcześni
barbarzyńcy! Około 1970 roku nieudolnie próbowano pomnik odnowić.
Niestety, "renowacja" ograniczyła się do przymocowania cementem
oderwanej głowy świętego i pomalowania całego pomnika jaskrawymi farbami
olejnymi. Działania te dały efekt dość upiorny: śnieżnobiała twarz
świętego z czarnym makijażem mogła straszyć nocami niesforne dzieci.
Złodziei jednak nie potrafiła odstraszyć... Przy okazji ostatnich
przenosin w 2004 roku pomnik fachowo oczyszczono z warstw brudnej farby,
utwardzono łuszczącą się powierzchnię piaskowca, zrekonstruowano ubytki.
Naprawiona tarcza herbowa wróciła na stare miejsce. Trzeba mieć
nadzieję, że po tych wszystkich zabiegach św. Jan Nepomucen kolejne
stulecia będzie chronił Osobowice przed kataklizmami. Przecież swoje
możliwości pokazał już podczas powodzi w 1997 roku. Mimo wszystko żal,
że nowa lokalizacja pomnika spowodowała nieodwracalną utratę nastroju
melancholii, zadumy i przede wszystkim spokoju, towarzyszącego
Nepomukowi pod świętym Wzgórzem" |
|
|
-
Muzeum Narodowe przy Pl. Powstańców Warszawy 5: przechowuje się
tu figurę Jana N. Być może jest to figura pochodząca z Lubiąża
(zobacz >>), ustawiona niegdyś na moście przy wejściu do opactwa
cystersów (uwaga: sprawdzić! jest też możliwe - o ile rzeźba jest
drewniana - że trafiła do stałej ekspozycji Muzeum Etnograficznego)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: w skład stałej ekspozycji p.t. "Dolnoślązacy:
Pamięć - Kultura - Tożsamość" wchodziło niegdyś dwanaście
drewnianych figur Jana N. z końca XVIII lub początku XIX wieku.
Jedną z nich była 90-centymetrowy Jan z Lesicy w d. powiecie
Bystrzyca Kłodzka (H.
Kłodzkie >>) w bardzo nietypowej pozie - ma założone ręce na
piersi! Ma też aureolę, dziś już tylko z trzema gwiazdami (205).
Obecnie obiekt jest przechowywany w magazynie i niedostępny
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z Oleszny w dawnym powiecie
lwóweckim. Jan przedstawiony frontalnie, utracił ręce, wysokość 30
cm. Polichromia olejna na podkładzie kredowym (206)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku (207)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z Dolnego Śląska. Wysokość
42 cm (208)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z Dolnego Śląska.
Polichromia olejna na podkładzie kredowym, złocenia. Palec na
ustach, biret (210, nr inw. E-4483)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z okolic Wałbrzycha (211)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego polichromowanego
Nepomuka z przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z Bystrzycy
Kłodzkiej (H. Kłodzkie >>),
wysokość 51 cm (212)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z powiatu średzkiego (213)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego polichromowanego
Nepomuka z przełomu XVIII i XIX wieku. Wysokość 22 cm (214)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z d. powiatu Ruda Śląska
(215)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewnianego Nepomuka z
przełomu XVIII i XIX wieku pochodzącego z Paczkowa. Jan ma wysoki
biret, w rekach trzyma uszkodzony krucyfiks, jest dosyć statyczny
(216)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu drewniany ul mający postać
księdza, a najprawdopodobniej Nepomuka, z XVIII wieku pochodzącego z
Dworka w powiecie lwóweckim (271)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: na ścianie za piękną rzeźbą Floriana powieszono
skrzynkowy obrazek z wizerunkiem Jana N. pochodzący ze Śląska z
wieku XIX, około 20x20 cm (nad: J.B.)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu wizerunek Jana N. namalowany
na szkle, z głową zwróconą w lewo, w niebieskim mantolecie (nad: J.B.)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu wizerunek inny Jana N.
namalowany na szkle, z głową zwróconą w prawo, w czerwonym
mantolecie (nad: J.B.)
-
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu niewielki (12x6 cm) obrazek
dewocyjny przedstawiający Jana N., naklejony na koronkę,
czarno-biały. Śląsk, XIX/XX wiek (nad: J.B.)
-
¿
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Dział Etnograficzny przy ulicy
Traugutta 111: przechowuje się tu umieszczony na desce
polichromowany wizerunek świętego spowiednika,
najprawdopodobniej Jana N. (nad: J.B.)
|
|
|
|
-
Muzeum Archidiecezjalne przy pl. Katedralnym 16: jest tu
niewielka figurka Jana N. z gałązką palmową i krzyżem (nad: J.G.)
-
Muzeum Archidiecezjalne przy pl. Katedralnym 16: jest tu
utrzymany w ciemnych barwach prostokątny olejny obraz Jana N. z
głową w otoku gwiazd, adorującego krzyż. Przy Janie leży biret i
zapieczętowany list, a putto wznoszące w ręku Język ma na szyi
kłódkę. Obraz podpisano błędnie jako "Święty Jan od Krzyża" (nad:
M.Muryn)
-
Muzeum Archidiecezjalne przy pl. Katedralnym 16: jest tu obraz z
Janem N. adorującym krzyż trzymany w obłokach [przez anioły. Inny
aniołek dzierży palmę i klucze. W tle Most Karola i scena Topienia,
a na pulpicie Księga z wyobrażeniem Języka, ułożona na czerwonej
materii spływającej do ziemi (nad: M.Muryn)
-
Muzeum Archidiecezjalne przy pl. Katedralnym 16: jest tu
niewielki marmoryzowany ołtarzyk z obrazem Jana N. klęczącego na
chmurze, z otokiem gwiazd, z palmą w ręku. Aniołki trzymają wieniec
laurowy i biret, inny ma palec na ustach (nad: M.Muryn)
|
|
|
|
-
Galeria Sztuki Naiwnej we Wrocławiu niedaleko
Św. Elżbiety: zmienna liczba Nepomucenów, tworzonych
współcześnie przez twórców ludowych. Stan na koniec stycznia 2001:
2. Dwa inne zmieniły już lokalizację i są teraz u DarkaK na
warszawskim (>>) Bródnie; jeden z tych dwóch
jest autorstwa Jana Giejsona z Barda Śląskiego
-
W posiadaniu J.S. znajduje się :
-
ludowa współczesna figurka rzeźbiarza o nazwisku
Bednarz, pochodzącego z
Podhala (>>). Jego figury są
też w Muzeum Chałubińskiego w Zakopanem (nad: J.S.)
-
ludowa współczesna figurka Jana N. autorstwa
Józefa Mazura, środkowe ogniwo w łańcuchu rzeźbiarzy w tej rodzinie
z Zawoi (woj. krakowskie
>>), wzorowana na zdjęciu Nepomuka zamieszczonym w broszurce
powystawowej z 1993 roku wydanej przez Narodowe Muzeum Słowackie
-
druga współczesna figurka Jana N., również
autorstwa Józefa Mazura, z duża zielona palmą w lewej ręce
|
|
Książka do zdobycia: "Św. Jan Nepomucen, Pomniki w powiecie
wrocławskim. Honori Sancti Ioannis Nepomuceni – Pomniki św. Jana
Nepomucena w powiecie wrocławskim". Autor: Ewa Grochowska-Sachs. 104
strony, mnóstwo ilustracji. Sobótka 2006 |
|