Oddział Ziemi Wałbrzyskiej PTTK w marcu 2003 r. ustanowił Regionalną
Międzynarodową odznakę turystyczną "Szlakami Świętego Jana
Nepomucena". Odznaka posiada cztery stopnie, które zdobywa się w
kolejności za poświadczone zwiedzenie miejscowości w których znajdują
się ogólnodostępne figury JN. Do regulaminu dołączony jest m.in.
katalog miejscowości z figurami w Polsce i Czechach. Szczegółowy
regulamin i książeczki zdobywcy ww. Odznaki można otrzymać pod adresem
PTTK w Wałbrzychu, ul. Konopnickiej 19, tel. (074) 842 40 52
Kotlina Kłodzka to
nie Śląsk - historycznie nie należała do niego,
a i
geograficznie jest wydzielonym subregionem
Oczywistym
uzupełnieniem tych zbiorów jest kolekcja czeskich Nepomuków - Kotlina była w posiadaniu Korony
Czeskiej (>>)i wraz z nią weszła w składRzeszy
(>>),
a potem imperium
austriackiego (>>). Następnie, w roku 1741, we władanie
przejął ją król pruski. Dekanat Kłodzki należał do arcybiskupstwa
praskiego, a nie wrocławskiego
Hrabstwo Kłodzkie, czyli Grafschaft Glatz, to najciekawszy nepomucki region w Polsce. Jest tu
ich najwięcej i to są często wysokiej klasy barokowe rzeźby. W samym
Kłodzku jest co najmniej trzynaście wizerunków Jana! Nic dziwnego - tędy
kult św. Jana migrował z
Czech (>>) na północ.
Tutejsi magnaci byli często związani z dworem Habsburgów i szerzenie
kultu ich nadwornego świętego było aktem lojalności, zwłaszcza w
okresie wojen o Śląsk z protestanckimi Prusami po roku 1740. Kłodzczanie mieli swój wkład nawet w
powstanie praskiej konfesji sw. Jana Nepomucena - zaangażowany w ten projekt był bowiem
hrabia Gundacker von Althann (właściciel Międzylesia, Wilkanowa i innym majątków w Hrabstwie). Najnowsze wzorce ikonograficzne trafiały szybko i bezpośrednio na te tereny - na przykład Herbersteinowie z Gorzanowa, związani z dworem Habsburgów w swych fundacjach opierali się na wzorcach wypracowanych w wiedeńskim kościele Augustianów.
W dniu 13 IV 1741 r. papiez Benedykt XIII zatwierdził teksty oficjum brewiarzowego i formularz mszalny ku czci sw. Jana Nepomucena
na dzien 16 V. Były one przeznaczone głównie dla kleru czeskiego, a dekanat kłodzki,
jak wiadomo, należał do archidiecezji praskiej.
W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się druga najstarsza w Polsce figura z 1704 roku. W
tejże Bystrzycy znajdowały się niegdyś relikwie (>>)
św. Jana Nepomucena ofiarowane przez królową Polski Marię Józefę w
1740 i 1757 roku. To tu zaczęła się pasja nepomucka Ojców Założycieli Wirtualnego
Bractwa Nepomuckiego.
Umieściłem tu plon trzech wypraw do Kotliny Kłodzkiej
(>>)
Wizytówką miasta jest kamienna figura
Jana Nepomucena z
Mostu św. Jana (>>) na Młynówce - mniejszej kopii Mostu Karola z Pragi (>>). Jest to ostatnia figura
na moście, licząc od zachodu. Jej fundatorem był syn hrabiego von
Götzena - Franciszek (Franz, zm. 31.10.1707), o czym świadczą kartusze
herbowe fundatora i jego żony, z domu księżniczki Lichtenstein,
umieszczone na cokole. Rzeźba wykonana jest z piaskowca, a jej
wysokość to: 210 cm cokołu i 210 cm figury. Stoi w lekkim
kontrapoście, ubrany jest w sutannę, rokietę, mantolet, na głowie ma
biret, a w rękach trzyma krucyfiks, głowa świętego jest lekko
pochylona w prawo. Aureola zaginęła w latach 80. XX wieku więc ta
aktualna nie jest autentyczna. Data fundacji nie jest znana,
jednak propozycja Anety Marek (rok 1655) jest zupełnie
niewiarygodna (w dodatku sprzeczna z innym zapisem jej
opracowania "Ziemia Kłodzka jako region kultu św. Jana
Nepomucena" w SzGPiH t.3, 2014 - wiek XVIII). Jest to
obiekt bardzo malowniczy i chętnie fotografowany. Zobacz kolekcję
(>>) ponad 220 przedwojennych zdjęć, pocztówek i grafik
przedstawiających Most św. Jana i figurę, która dała mu nazwę.
Miniaturka tej rzeźby znalazła się również w Parku Miniatur
Minieuroland (zobacz niżej). Figura, razem z całym mostem,
zagrała w filmie Aleksandra Forda "Pierwszy dzień wolności"
z 1964 roku
W liście do brata przyszłego prezydenta USA Johna
Quincy Adamsa relacjonującego wizytę w Twierdzy Kłodzkiej 27.08.1800 roku
czytamy: "Na wieży umieszczono, na rozkaz Fryderyka
II, figurę św. Jana Nepomucena, patrona Czech, z twarzą
zwróconą w stronę tej krainy, co sprawiło ogromną
satysfakcję ludności katolickiej i pogodziło ją z panowaniem
heretyków". O figurze z
donżonu Twierdzy przeczytać można (Johann Friedrich Zöllner,
1753-1804, relacja z sierpnia 1791), że po zdobyciu Śląska król Prus
spośród dwójki świętych - Floriana i Nepomucena - wybrał
figurę JN jako zwieńczenie donżonu, a podczas następnej
wizyty kazał, nieco złośliwie i ironicznie, obrócić ją twarzą w stronę
Czech. Anegdotę tę przytacza również Józef Morawski (1782-1853):
"Kiedy robiono około tej fortecy, znaleziono dwa posągi św.
Floriana i św. Jana Nepomucena. Fryderyk II na raport mu
uczyniony odpowiedział, iż ponieważ [sic!] św. Nepomucen
jest patronem Czech, więc ma być na wieży postawionym twarzą
ku Czechom. Lud pospolity przyjął to za dowód hołdu
Fryderyka dla św. Jana i to mu zyskało pierwsze uczucia
przychylności mieszkańców w kraju podbitym". Figura na wiezy nie była nowa, wykorzystano
istniejącą już rzeźbę podarowaną Kłodzku w roku 1703 przez
komendanta twierdzy majora Georga Wilhelma von Wenedigera
(+1705). Był to Prusak w służbie austriackiej, zasłużony w
wielu bitwach z Turkami (w tym pod Wiedniem), który pięć lat
spędził w niewoli tureckiej. 10 lutego 1703 roku przeszedł
na katolicyzm, i z tej okazji ufundował figurę JN, którą
ustawiono na moście Zamkowym przy Bramie Polnej, znajdującym
się w północnej części twierdzy (dziś ul. Nowy Świat).
Zaopatrzono ją w latarnię kształcie wieży. Przebudowa
twierdzy wymusiła w 1770 roku zmianę lokalizacji i tak
trafiła ona na donżon. Stała ona tam przez 161 lat, z
przerwą na lata I Wojny Światowej, kiedy to schowano ją w
kazamatach lazaretu. Byłaby to
więc najstarsza lub jedna z
najstarszych (zobacz Idzików poniżej) kamiennych
rzeźb Jana w Hrabstwie Kłodzkim! Rzeźba zniknęła z wieży w
czasie, którego ustalenie wciąż jest dyskutowane. Pozostały
po niej resztki kamiennego cokoły leżące bezładnie w fosie. Istnieje kilka teorii dotyczących
tego wydarzenia. Pierwsza mówi, że 5 lipca 1931 roku nad Kłodzkiem
przelatywał sterowiec "Graff Zeppelin", zacumował linę u podstawy
figury św. Jana Nepomucena na donżonie. Skutkiem tego było podcięcie
rzeźby, jej upadek i zniszczenie. Druga teoria mówi, że w związku z
jakimś świętem (?) niemieckim rozwieszono linę między wieżą ratusza a
Twierdzą. Jeden z końców liny zamocowano u podstawy figury św.
Jana Nepomucena. Na linie rozwieszono faszystowskie flagi ze
swastykami, a ciężar liny i flag, oraz deszcz i wiatr
spowodowały, że cokół z figurą został podcięty i rzeźba Jana spadła i
rozbiła się. Obie wersje - nawet jeśli rzeźbę szybko przywrócono -
są jednak mało prawdopodobne ze względu na brak wzmianek
na ten temat w ówczesnej prasie. Istnieją za to powojenne
(1945 i relacje z drugiej ręki 1947, 1948) wzmianki o
stojącej wciąż na swym miejscu figurze. Pierwsza z nich
(Andrzej Ropelewski (1923-2012) "Pionierskie lato", 1972) w
odniesieniu do początku czerwca 1945 głosi, że: "W tym
samym mniej więcej czasie na polecenie Musiała [pełnomocnik
rządu polskiego na powiat kłodzki, pierwszy powojenny
starosta powiatu kłodzkiego] została […] wywieszona długa
biało-czerwona flaga na jednym z najwyższych bastionów
kłodzkiej twierdzy, gdzie przymocowano ją do dużej figury,
przedstawiającej chyba jakiegoś świętego. Flaga ta krótko
tam jednak wisiała, runęła w dół wraz z figurą. Co było tego
powodem, nie wiadomo. Może silny huragan, który przeszedł
wtedy nad Kłodzkiem, a może ręce hitlerowskich pogrobowców?".
Dodajmy: a może inne ręce? Widać tu, jak poszczególne wersje
wydarzeń mieszały się ze sobą stając się raczej legendą niż
relacją. Czy jest to ta sama figura, którą obejrzeć można w
lapidarium Twierdzy? (uzup: J.B. z Kłodzka, wykorzystano
obficie artykuł I.Klimaszewskiej)
W lapidarium Twierdzy znajduje się
kamienna rzeźba Jana N. głowy i prawej dłoni. Czy jest to ta
sama figura, która niegdyś zdobiła donżon (zobacz wyżej)?
Porównanie sylwetki figury i starych fotografii wskazuje, że
jest to prawdopodobne. Jednak wiadomo, że pierwszy kierownik
kłodzkiego muzeum, Wacław Brejter, w latach 60. XX wieku bez
rezultatu poszukiwał tej rzeźby, a o destrukcie w lapidarium
zapewne wiedział. Jest tu też figura Floriana, co kusi
do nawiązań z anegdotą o wyborze Fryderyka II obiektu
wieńczącego donżon spośród dwóch rzeźb (uzup:
artykuł I.Klimaszewskiej)
Rzeźba Jana N. z 1751 roku przed wejściem do kościoła NMP. Data ta
uwidoczniona została na górnym gzymsie cokołu figury: "ES
1751", gdzie inicjały ES prawdopodobnie dotyczą
wykonawcy tego pomnika. Jego renowację przeprowadzono w 1881
roku. Przed rokiem 2004 złamana gałąź drzewa uszkodziła
(zgięła) nimb gwiazdowy przy głowie Jana, co naprawiono
przed rokiem 2013. Fundator: "Maksymilian,
baron Mitrowski z Mitrowic, świętego cesarsko - królewskiego
majestatu szambelan, starosta hrabstwa Kłodzko". Kamienne
ogrodzenie flankowane postumentami z aniołkami trzymającymi atrybuty.
Miniaturka tej rzeźby znalazła się również w Parku Miniatur
Minieuroland (zobacz niżej) (uzup: S.Zobniów)
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
):
w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
(Plac Kościelny), w ołtarzu bocznym Św. Barbary (przy ostatnim
filarze międzynawowym, z
lewej strony), ufundowanym w 1720 roku przez rodzinę von Ullersdorf,
znajduje się pełnopostaciowa, pełnoplastyczna rzeźba Św. Jana
Nepomucena, autorstwa lub warsztatu Michała Kösslera (Michael
Kössler). Figura o wysokości 128 cm ustawiona jest na niewielkim
podeście, po prawej stronie ołtarza (stojąc twarzą do niego). Święty
przedstawiony w postawie stojącej w kontrapoście, ciężar ciała
spoczywa na prawej nodze, lewa lekko ugięta w kolanie, wysunięta do
przodu. Jan ubrany w strój kapłański: białą sutannę oblamowaną dołem
złotą tasiemką, spod sutanny wystają dwa białe trzewiki ze ściętymi
noskami; komżę- wykończoną dołem i przy rękawach złotą koronką;
zarzuconą na plecy i związaną pod szyją, złotą w kolorze, futrzaną
pelerynę z kapturem (mantolet); na głowie biały biret ze złotą
oblamówką. Szaty ukształtowane w pionowe, płynnie układające się
fałdy opinają ciało. Spod biretu, na kark opadają długie, falujące
włosy. Na twarzy zarost: broda. Święty trzyma na prawym
przedramieniu złoty krucyfiks (być może kiedyś krucyfiks był
znacznie wyższy, tak że Jan trzymał go w obydwu dłoniach, i ku
któremu schylał głowę i adorował nabożnym wzrokiem). W lewej,
odsuniętej od tułowia ręce trzyma pionowo, złoty w kolorze liść
palmowy- symbol męczeńskiej śmierci. Twarz spokojna, uduchowiona,
wzrok skierowany przed siebie. Stan rzeźby dobry, choć widoczne
spękania polichromii (uzup.: J.B. z Kłodzka)
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
): w kościele parafialnym pw.
Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Plac Kościelny, przy
ścianie prawej, południowej nawy znajduje się barokowa, polichromowana, drewniana
rzeźba św. Jana Nepomucena z I ćwierćwiecza XVIII wieku. Rzeźba pełnopostaciowa o wysokości 170 cm, mogąca pochodzić z warsztatu
Michała Klahra. Święty przedstawiony en face, w stroju kapłańskim i
futrzanej peleryny na ramionach. W prawej, opuszczonej i lekko
odchylonej od tułowia dłoni trzyma liść palmy. Lewą, zgiętą w łokciu
i przyciśniętą do piersi przytrzymuje krucyfiks. Komża, sięgająca
kolan, biała wykończona dołem złotą koronką, rękawy wykończone złotą
oblamówką. Sutanna czarna. Na głowie świętego wysoki czarny biret. Wokół
głowy aureola z pięcioma złotymi gwiazdami. Całość statyczna, szaty
opracowane w drobne pionowe fałdki. Uduchowione spojrzenie
skierowane na krucyfiks. Figura ustawiona na tle
purpurowego płótna, na konsoli, zdobionej złoconą girlandą z
motywami rozety i liści akantu. Stan dobry (uzup.: J.B. z Kłodzka)
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
): drewniana figura Jana N. z kościoła o. franciszkanów
pod wezwaniem M.B. Różańcowej ucierpiała w czasie powodzi w 1997 roku, kiedy
ołtarze płynęły z nurtem Młynówki. Ustawiona w konchowej wnęce,
zaopatrzona w aureolę i krucyfiks, jaskrawo polichromowana.
Renowacja dała efekt trochę dziwny - Jan N. nabrał nieco odpustowego i
azjatyckiego wyglądu
- Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
):
na ulicy Podgórnej jest wpasowana w mur kapliczka, o zamkniętej
łukowo wnęce zdobionej gzymsem. Była w
niej drewniana figura JN o dużej aureoli. Niestety, jak donosi Brat
Wirtualny Casey, została ona skradziona
(>>) kilka lat temu (2006?). Krata zamykająca kapliczkę kazała się
niewystarczająca! Na miejsce Jana wstawiono banalną figurkę św.
Antoniego
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
): pod miastem, ale jeszcze w
granicach Kłodzka, przy ul. Wielisławskiej - drodze na Stary
Wielisław, ale jeszcze przed torami, jest dwukondygnacyjna murowana
kapliczka słupowa z przełomu XVIII i XIX wieku, z wnękami
wypełnionymi obrazami mozaikowymi. W jednej z
wnęk
mozaikowy (!) wizerunek Jana N. Kapliczka powstała dla upamiętnienia pamięci
katolickiego księdza Andreasa Faulhabera powieszonego na szubienicy
dnia 30 grudnia
1757 roku z rozkazu barona de la Motte Fouqe, ówczesnego gubernatora
Hrabstwa. Zarzut obejmował nakłanianie żołnierzy do dezercji i
udzielanie im rozgrzeszenia w czasie spowiedzi. Jeden ze złapanych
uciekinierów zdradził nazwisko księdza podczas przesłuchania, lecz
ten nie chciał zdradzić protestantom tajemnicy spowiedzi. Ciało księdza wisiało na stryczku
przez 2,5 roku (!), do czasu zdobycia Kłodzka
przez armię austriacką
-
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko, ):
J. E. Koie, autor znanego opisu Śląska z roku 1830, w notatce o
Braszowicach (X. Ziębickie >>) pisze, że tamtejsza figura Jana N. i jej towarzysz - św. Antoni -
wykonane w 1736 roku (widniejący na cokole rok 1785 pojawił się tam
na skutek nieudolnej renowacji) pierwotnie stały w Kłodzku, gdzie zdobiły wjazd
na most
na Nysie Kłodzkiej prowadzący do bramy Ząbkowickie (obecnie ulica
Kolejowa). Jest to piękna barokowa
piaskowcowa figura na wolutowym cokole z tarczą herbową i chronostychami
(>>) fundacyjnymi (nad: J.P.)
-/¿
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko, ):
przy ul. Czeskiej, dawniej Böhmische Strasse (najstarsza ulica
Kłodzka), pod arkadą domu zburzonego - tak jak sąsiednie - pod
koniec lat 50. XX wieku, stała niegdyś figura Jana Nepomucena,
zapewne drewniana i polichromowana, oświetlona latarnią na pałąku. W
kilku arkadach umieszczono inne rzeźby (nad: J.B. z Kłodzka)
Kłodzko-Leszczyna (gm. i pow. Kłodzko, ): kamienna barokowa figura
z dzielnicy Leszczyna, wymalowana na biało i ustawiona na ułomku
cokołu. Czy stała ona niegdyś na pustym dziś cokole zachowanym
nieopodal? (zobacz poniżej)
Kłodzko-Leszczyna (gm. i pow. Kłodzko, ): pusty kamienny cokół ze
skutą tarczą herbową. Czy stał na nim Jan N., ten pomalowany na biało?
(zobacz wyżej)
-
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko): tego Nepomuka już nie ma, a nam
wcale nie jest smutno z tego powodu!
13 listopada 2012 roku w kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej przy
parafii Podwyższenia Krzyża Świętego miał miejsce wernisaż wystawy
noszącej tytuł "Święty Jan Nepomucen na Ziemi Kłodzkiej", na której
zaprezentowano 32 prace fotograficzne. Organizatorami były Kłodzkie
Towarzystwo Oświatowe oraz Centrum Kultury Chrześcijańskiej przy
parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Kłodzku. W trakcie wernisażu
częstowano przybyłych tortem ze stosownym obrazkiem na jego
wierzchu, przedstawiającym "słodkiego" świętego Jana Nepomucena
otoczonego aniołkami. Tort, palce lizać, został cały zjedzony, a
więc tego Jana już nie ma. Zdjęcia z wystawy w Centrum Kultury
Chrześcijańskiej w Kłodzku dostępne są tutaj (>>),
a prezentowane prace na tej stronie (>>)
(nad: J.B. z Kłodzka)
Stojący obecnie na skarpie pomnik Św. Trójcy z 1709 roku
został przeniesiony o 24 metry na północny zachód, z cypla
usytuowanego nad samym kanałem (Młynówką), z powodu
zagrożenia jego zniszczeniem powodziami często
nawiedzającymi ten teren. Przy przenosinach w 1999 roku
pomnik został rozebrany i po częściowej renowacji, ponownie
w całości zmontowany na trójkondygnacyjnym cokole przez
firmę ARTIS OPUS (Wiśniowski & Semkowicz). Na poprzednim
miejscu pozostał tylko murowany kamienny cypel z resztkami
schodowego podestu. Na cokole rzeźby Św. Trójcy znajdują się
inskrypcje fundacyjne i modlitewne, jednak żadna z nich nie
nawiązuje do św. Jana Nepomucena. Na tylnej stronie figury
Św. Trójcy znajduje się podwójny krzyż z płaskorzeźbą serca
w koronie cierniowej a poniżej piszczele i czaszka. Po lewej
stronie Trójcy Świętej i nieistniejącej dzisiaj kładki nad
Młynówką jeszcze w końcu XIX wieku stała figura Jana N. z
początku wieku XVIII. Jej losy nie są znane, choć można
przypuszczać, że zaginęła podczas dużej powodzi w 1783 roku,
tym bardziej, że kilkakrotne wstrząsy podziemne mogły
wpłynąć na osłabienie wiązania figury z podłożem (uzup:
S.Zobniów)
Przy skrzyżowaniu ulic, przy drodze wyjazdowej do Wrocławia,
stoi kamienna grupa figuralna Ukrzyżowania z XVIII wieku.
Figura środkowa, umiejscowiona bezpośrednio pod Krzyżem
przedstawia klęczącego św. Jana Nepomucena. Wszystkie figury
pomalowane są na biało kilkoma warstwami odchodzącej farby.
Święty klęczy na lewym kolanie, na prawym ugiętym w
przyklęku trzyma dłoń z biretem. Lewa, otwarta dłoń dotyka
piersi świętego na wysokości serca. Głowa wzniesiona do
góry, wyraz twarzy uduchowiony, a wzrok utkwiony w niebie.
Na ramionach święty ma zarzuconą pelerynę spiętą pod szyją.
Głowa odkryta, bez aureoli. Włosy i broda długie, kręcone.
Figury umieszczone przy ruchliwej drodze, w miejscu gdzie
tworzą się kałuże, przejeżdżające samochody ochlapują figury
wodą. I tak święty Jan Nepomucen, patron "wodny" narażony
jest na prawie ciągły kontakt z wodą w tym miejscu (nad: J.B. z Kłodzka)
W kościele klasztornym franciszkanów-reformatów (dziś klarysek) śśw. Jerzego
i Wojciecha było
niegdyś 11 ołtarzy fundowanych przez darczyńców, wśród nich
Jana N. Niestety dziś go tu nie ma i nie są znane jego losy (nad: J.B. z Kłodzka)
Na placu przed kościołem klasztornym
franciszkanów-reformatów (dziś klarysek) śśw.
Jerzego i Wojciecha (zobacz wyżej), między lipami, stały niegdyś
kamienne figury Jana N., śśw. Franciszka, Józefa i Anioła Stróża.
Wykonano je w latach 1720-30 i stały na tym miejscu do kasaty
klasztoru w roku 1810, kiedy to zostały sprzedane i przeniesione w
różne miejsca w Hrabstwie Kłodzkim. Figura Jana N. trafiła do Starej
Łomnicy (zobacz niżej), gdzie według źródła umieszczono ją na bramie cmentarza
kościelnego. Jednak żadna z figur w Starej Łomnicy nie jest figurą
bramną i nie odpowiada jej opisowi. Nie jest więc pewne, że
ta figura rzeczywiście tam trafiła, a jeśli nawet, to co się
z nią stało. Raczej nie można utożsamiać jej z obiektem stojącym przy ogrodzeniu
cmentarza. Pojawiła się hipoteza, że jest ona tożsama z tą w
Kłodzku-Leszczynach (na pewno nie jest to jej miejsce
oryginalne), ale opis (pozycja klęcząca) raczej to wyklucza (uwaga: należy
dalej badać temat) (uzup: G.S.)
Kościół klasztorny franciszkanów-reformatów (dziś klarysek) śśw. Jerzego
i Wojciecha zdobiony był
niegdyś wewnątrz malowidłami al fresco. Jesienią 2015 roku w
wyniku prac konserwatorskich zostały one fragmentarycznie
odkryte. Jedna z uwidocznionych scen zdaje się przedstawiać
klęczącą postać Jana N. adorującego MB z Dzieciątkiem. Taka
identyfikację należy oczywiście potwierdzić w toku dalszych
badań, na co będziemy niecierpliwie czekać. Nasze apetyty na
kolejny obiekt kłodzki nepomucki chłodzi G.S. - odsłonięte
fragmenty są niewielkie i stwierdzenie, że być może będzie
tam wizerunek Jana Nepomucena, jest trochę naciągane (nad: J.B. z Kłodzka,
uzup: G.S.)
[gm. Kłodzko, pow. Kłodzko]: w Muzeum mającym
siedzibę przy ulicy Łukasiewicza 4 znaleźć można dwie figury Jana
N., dwa obrazy nepomuckie i ul figuralny przedstawiający Jana. Do
tego cztery nepomuckie obrazki na szkle
(o
Szklanych Nepomukach - na osobnej stronie >>), choć
ta informacja wymaga weryfikacji
W Muzeum Ziemi Kłodzkiej przechowywana jest figurka
Jana N., dzieło Michał Klahra Starszego z Bielic, pierwszej połowy
XVIII wieku. Trafiło tu po roku 2010, po nieudanej na szczęście
próbie kradzieży z drugiej lokalizacji, którą byłą wnęka w szczycie
domu przy Armii Krajowej 37 (zobacz wyżej). Pierwotnie rzeźba stała
nad tympanonem domu przy ul. Łukasiewicza 7. Profesor Tadeusz
Broniewski (a w ślad za nim Krystyna Toczyńska-Rudysz, "Niezwykłe
peregrynacje pewnej pięknej rzeźby", w "Ziemia Kłodzka nr 223",
1-2.2013) przypuszcza, że pierwotnie figura służyła jako bozzetto,
czyli model do większych figur JN w jednym z kłodzkich warsztatów
rzeźbiarskich - Sebastiana Flackera albo Michała Klahra. W momencie
translokacji ta drewniana 75-centymetrowa rzeźba miała resztki
polichromii z XIX i XX wieku, utrąconą rękę i skorodowaną aureolę.
Podczas oględzin w Muzeum w plecach Jana odkryto wydrążoną skrytkę,
z której wyjęto karteczki – intencyjne modlitwy do Świętego, grafiki
sygnowane nazwiskami znanych autorów publikacji poświęconych JN z
początków XVIII wieku i inne związane z jezuickimi świętymi. Panowie
Krysiński i Sawickiego z PGKiM dołożyli tam jeszcze kartkę
dokumentującą przenosiny Jana z ulicy Łukasiewicza do wnęki domu
przy AK 31 (wtedy: Armii Czerwonej) (nad: J.B. z Kłodzka)
W magazynach Muzeum Ziemi Kłodzkiej znajduje się drewniany
i polichromowany ul
figuralny, przedstawiający św. Jana Nepomucena. Obiekt ten datowany
jest na I połowę XIX wieku. Płaskorzeźbiony święty Jan Nepomucen
przedstawiony jest w postawie stojącej. Na głowie ma czarny biret,
spod którego spływają na ramiona długie kręcone włosy. Na spokojnej,
jakby zamyślonej twarzy zarost: broda i wąsy, spod włosów wystaje
prawe ucho. Święty ubrany jest w czarną sutannę, spod której wystają
dwa, niezwykle małe trzewiczki. Na sutannie biała komża, wykończona
dołem koronką o zielonkawym kolorze. Na ramiona święty ma narzuconą
pelerynę związaną zielonym sznurem zakończonym frędzlami, spod
której widać fioletowy kołnierz. Pod peleryną, stuła. W prawej dłoni
święty trzyma, na wysokości brzucha zamkniętą księgę, która jest
"lądowiskiem" dla pszczół. Do wnętrza ula prowadzą trzy otwory,
umieszczone tuż powyżej księgi. Dłoń lewej ręki na wysokości piersi,
być może kiedyś trzymała krucyfiks. Całość w dość dobrym stanie,
choć widać wyraźne pionowe pęknięcie
(nad: J.B. z Kłodzka)
Obraz zakupiony przez Muzeum Ziemi
Kłodzkiej w 2013 roku w ramach projektu "Zakup kolekcji malarstwa z początku XX w. do zbiorów
Muzeum Ziemi Kłodzkiej". Ten i inne obrazy prezentowane były
na wystawie "Malownicza ziemia kłodzka", która obejmuje 29
obrazów pejzażowych powstałych między rokiem 1833 a latami
40. XX w. i pochodzących ze zbiorów Muzeum Ziemi Kłodzkiej.
Czas trwania wystawy od 21.03.2014 do 18.08.2014.
Dane obrazu: "Widok na most w Lądku", II połowa XIX wieku,
olej, tektura, 32 x 40 cm, cena: 3000 zł. Autor: Emil Frohnert - ur. 1884, Berlin, zm.1955, Niemcy, malarz,
grafik, studia w berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych, czynny
na Śląsku we Wrocławiu i Szklarskiej Porębie, od 1944 r. w
Lipsku, potem w Annaburgu (nad: J.B. z Kłodzka)
W zbiorach Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku znajduje się
drewniana, polichromowana, poddana zabiegom konserwatorskim
w 2009 roku rzeźba Św. Jana Nepomucena. Rzeźba przed
renowacją była w złym stanie, spękana, zniszczona przez
owady, brakowało jej prawej ręki i krzyża, po renowacji
wygląda wspaniale. W 2009 roku na ścianach muzeum wisiał
baner ze zdjęciem figury przed renowacją reklamujący zadanie
pod nazwą "KONSERWACJA ZESPOŁU RZEŹB ZE ZBIORÓW MUZEUM ZIEMI
KŁODZKIEJ". Sama rzeźba datowana jest na XIX-ty wiek i
pochodzi ze wsi Marcinków (gm. Bystrzyca Kłodzka), być może
ustawiona była w kościele Św. Marcina, który obecnie jest w
stanie totalnej ruiny. Święty przedstawiony w postawie
stojącej w szatach kanonika, na głowie biret. Wokół głowy
nimb z pięcioma gwiazdami. Szczególną uwagę zwracają duże
dłonie świętego, w lewej trzyma krucyfiks, a prawą ma
przytkniętą do piersi. Na odwrocie rzeźby widoczna sygnatura
nadana przez muzeum: MZK E - 88 (czy 88 to rok pozyskania
rzeźby przez muzeum?). Plecy wykończone niestarannie, co
sugeruje, że figura umiejscowiona była tyłem przy jakiejś
pionowej płaszczyźnie
(nad: J.B. z Kłodzka)
¿
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
): w Muzeum Ziemi Kłodzkiej są wizerunki
Jana N. malowane na szkle (o
Szklanych Nepomukach - na osobnej stronie >>) (uwaga: sprawdzić, wizyta B.H. w 2007 roku
nie dała rezultatu, być może obiekty są w magazynie lub były
eksponowane na wystawie czasowej)
Kłodzko (gm. i pow. Kłodzko,
): w Muzeum Ziemi Kłodzkiej przy ul. Łukasiewicza 4 jest
olejny obraz "Szalejów Dolny - widok na most i szkołę", przedstawiający
figurę Jana N z tej miejscowości (zobacz poniżej)
nieznanego autora, z połowy XIX wieku. Jest to pejzaż przedstawiający szalejowski sielski krajobraz
z kościołem, rzeczką i mostkiem, na którym stoi kolorowa figura Jana N.
Wymiary: 51x72 cm
(nad: B.H.)
We wnęce w szczycie domu przy ulicy Armii Krajowej 31
stała niegdyś 75-centymetrowa figurka Jana N. Jest to dzieło Michał Klahra
Starszego z Bielic. Jej pierwsza lokalizacja to wieńczący elewację
domu przy ulicy Łukasiewicza 7 tympanon. Przeprowadzka nastąpiła po
wielkiej katastrofie budowlanej na kłodzkiej starówce w roku 1970, a
tam stała zapewne od wybudowanie domu, czyli od roku 1770. W roku
2010 stała nastąpiła próba kradzieży figury. W tym czasie
remontowano dach sąsiedniej kamienicy nr 33 i od strony dachu ktoś
(może któryś z dekarzy) próbował podjąć do góry drewnianą figurę
Jana. Na całe szczęście nie udało się to, ponieważ przezornie
została ona dołem okręcona drutem zamocowanym we wnęce. Jednak próba
kradzieży spowodowała, że figura niebezpiecznie wychyliła się do
przodu poza wnękę, grożąc wypadnięciem. Taki stan utrzymywał się
przez pewien czas, potem rzeźba zniknęła. Szczęśliwie okazała się,
że została przekazana do Muzeum Ziemi Kłodzkiej (zobacz niżej)
(uzup: J.B. z Kłodzka, G.S.)
W restauracji "Przy młynie" wisi na ścianie drzeworyt
z widokiem na most Św. Jana (czy jak mówią Kłodzczanie most Wita
Stwosza) oraz kościół Matki Bożej Różańcowej. Na pierwszym planie, na
moście widać rzeźbę Św. Jana Nepomucena. Drzeworyt został wykonany
kilkanaście lat temu, chyba po powodzi tysiąclecia w 1997 roku, tak
pamiętają właściciel lokalu i jeden z pracowników. Wystąpił tu znany
efekt nepomucki - J.B. bywa w tym pubie od szeregu lat i nigdy tego obrazu nie dostrzegł,
mimo olbrzymiej wiedzy i doświadczenia "w temacie", natomiast przy
kolejnej wizycie obiekt dostrzegła jego
córka. Stan dobry, chodź widoczne
drobne ubytki (nad: J.B. z Kłodzka)
Pod miastem, ale jeszcze w granicach Kłodzka, koło
torów, na bocznej ścianie okazałego budynku mieszkalnego z końca XVIII
wieku (przebudowanego na początku XX) pod szczytem dachu jest wnęka.
Umieszczono w niej figurkę Jana N. Jest ona prawdopodobnie drewniana, ze
śladami polichromii. Jan trzyma w prawej ręce liść palmy; brak krzyża.
Strój tradycyjny: sutanna, komża, peleryna, biret na głowie. Aureola ze
śladami gwiazd. Czas powstania bliżej nieznany, może być przełom XVIII i
XIX. Wysokość figurki około 70 cm (nad: G.S.)
W parku miniatur Minieuroland w Kłodzku ustawiono
miniaturę kłodzkiego mostu Świętego Jana (na przedłużeniu ul. Wita Stwosza) wraz z
sześcioma znajdującymi sie na tym moście barokowymi figurami, w tym
figury Jana N. (nad: S.Zobniów)
W tym samym parku miniatur Minieuroland w Kłodzku
(zobacz wyżej) ustawiono miniaturę kłodzkiego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej
Maryi Panny wraz z dwoma grupami rzeźbiarskimi - bramy wejściowej oraz Jana N.
fundacji barona Mitrowskiego (nad: S.Zobniów)
W jednym ze sklepów z pamiątkami na kłodzkim rynku
można nabyć za 30 złotych kwadratową płytkę ceramiczną z ręcznym malunkiem
przedstawiającym widok na Most Św. Jana Nepomucena. Na pierwszym planie
widać figurę patrona mostu. Niestety rysunek nie jest sygnowany żadnym
podpisem, a więc autor malunku jest nieznany (nad: J.B. z Kłodzka)
Wypada zanotować w tym miejscu ulotnego Nepomuka w
postaci piernikowego Jana N. z błękitna polewą wykonanego przez J.B. z Kłodzka w ramach I Spotkań
Piernikarskich w Pałacu Kamieniec 6 stycznia 2016. Pierniki nie zostały
zjedzone i ich obecna lokalizacja to Kłodzko (nad: J.B. z Kłodzka)
Jeśli powiedziano A (zobacz wyżej), należy powiedzieć
B: w Kłodzku rezyduje też drugi piernikowy Jan N., bez polewy, wykonany przez J.B.
z Kłodzka w ramach I Spotkań Piernikarskich w Pałacu Kamieniec 6
stycznia 2016 (nad: J.B. z Kłodzka)
W tej miejscowości włączonej niedawno do Kłodzka, w Pracowni Artystycznej Jarosława Radomskiego powstał
projekt stworzenia Tryptyku Kłodzkiego (pełna nazwa: "Tryptyk Święci i
Błogosławieni w Dziejach Ziemi Kłodzkiej"), mający na celu popularyzację
historii Ziemi Kłodzkiej poprzez związanych z Hrabstwem Kłodzkim
świętych i błogosławionych. Wśród siedmiu postaci jest Jan Nepomucen.
Jego figura ma być odlana z płynnego marmuru i polichromowana. Ta pozycja listy dotyczy rysunku projektowego, bo sam zrealizowany Tryptyk (właściwie dlaczego tryptyk?) stoi w kościele poewangelickim w Kamieńcu Ząbkowickim (tzw. Czerwonym Kościele) w X.Ziębickim (zobacz >>) (nad:
S.Zobniów, za "Ziemia Kłodzka" nr 266-267)
W tej miejscowości włączonej niedawno do
Kłodzka, przy drodze do Wojciechowic, na
starym kamiennym moście (>>) z 1847 roku na potoku Jodłownik, u
wejścia na kalwarię na Mariańskiej Górce i przy dawnej gospodzie "Mariathal", jeszcze w 1997 wieku stał pusty cokół ze
sterczącym bolcem mocującym niegdyś figurę Jana N. Rzeźba ta została
najprawdopodobniej strącona do wody przez przejeżdżający mostkiem
zbyt duży pojazd, a następnie wyłowiona i wywieziona (ukradziona?)
przez nieznane osoby w latach osiemdziesiątych. Niestety któraś z
wielkich powodzi (1997 lub 1998) zniszczyła również cokół. Pod
koniec lat 90-tych XX wieku po jednej z większych powodzi stary
kamienny most uległ znacznemu zniszczeniu co spowodowało konieczność
jego przebudowy. Niestety nie są również znane miejsca gdzie
wywieziono pozostałości z rozebranego starego kamiennego mostu, zmieniono
też barierkę pozbawiając go cech zabytkowych. Figura powstała
prawdopodobnie w roku 1758, remontowana była zaś w 1881. Głosiły tak
zatarte częściowo napisy "17 ERRUDIT 58" oraz "RENOVIERT IN JAHRE
1881 GESCHENK WOHL..."
Rysunek nabyty przez J.B. z Kłodzka przedstawiający
figurę Jana N., która znajduje się w miejscowości Bartošovice v
Orlických Horách
(Czechy >>) przy granicznym moście nad rzeką Dzika Orlica (czes.
Divoká Orlice, niem. Wilde Adler, Erlitz), której źródła znajdują się w
rejonie Torfowiska pod Zieleńcem. Rysunek wykonała w 2016 lub 2017 roku
uczennica szkoły średniej o profilu plastycznym K. Kozerska, chyba ze
Szczecina. Wykonany na brązowym, pakowym papierze czarną i białą kredką.
Przejeżdżając przez most przyszły nabywca zauważył dwie dziewczyny
siedzące na krzesełkach i rysujące coś w plenerze. Okazało się, że jedna
z nich odzwierciedla na papierze figurę Św. Jana Nepomucena. Spytał o
możliwość nabycia rysunku, który jeszcze nie był gotowy. Uzgodniono
odbiór dzieła za dwie godziny. Gotowy rysunek czekał w pobliskim
zajeździe w Niemojowie u Pani Danusi, gdzie stacjonowali uczniowie (nad: J.B. z Kłodzka)
W restauracji "Śnieżnik" na jednej ze ścian
zawieszony jest obraz, akwarela, namalowany w 2001 roku przez R.
Kulikowską. Na obrazie widzimy fragment Kłodzka, tzn. kościół Matki
Bożej Różańcowej i gotycki Most Św. Jana z barokowymi figurami. Pierwsza
figura widoczna po prawej stronie to oczywiście Jan N. (nad: J.B. z Kłodzka)
Boguszyn (gm. i pow. Kłodzko, ): kamienna, polichromowana figura św. Jana Nepomucena z początku XIX w. Na cokole
flankowanym wolutowymi spływami napis - zapewne późniejszy - w
języku polskim: "Św. Janie Nepomucenie módl się za nami". W wyższej partii cokołu główki
dwóch putt. Święty przedstawiony w postawie stojącej, w pozie
statycznej. Ubrany jest w czarną sutannę, białą komżę, brązową,
zawiązaną pod szyją pelerynę z kapturem, na głowie czarny biret. W
dłoniach św. Jan trzyma krucyfiks, pod którym liść palmy. Stan
obiektu dostateczny. Niestety w ciągu ostatnich 10 lat wycięto
okazałe drzewa (cisy?) flankujące rzeźbę
Droszków (gm. i pow. Kłodzko, ):
przy ogrodzeniu kościelnym kamienna barokowa figura Jana N. z 1732 roku zabezpieczona
daszkiem. Na płaskim kamiennym, nieco przekrzywionym cokole w otoku napis fundacyjny Georga Friedricha Kunschnera
podający datę postawienia rzeźby: "ZV EHRE / GOTTES VND DESEN /
HEILIGEN HABE ICH / GEORGE FRIEDRICH / KŰNSCHER DISE ST / DVA
AUFRICHTE / LASEN DEN 14 / MAY" ( "Ku czci Boga i tego świętego,
ja Georg Friedrich Kűnschner tę statuę (stdva) wystawić kazałem 14
maja [1732 roku]" - tłumaczenie S.Zobniów)
Krosnowice (gm. i pow. Kłodzko, ): w kościele Jakuba Apostoła, na konsoli przy
ścianie, drewniany polichromowany barokowy Jan N. w towarzystwie dwóch
aniołków. Ładne szaty, lecz krzyż umieszczony wtórnie, nieprawidłowo.
Autorem najprawdopodobniej jest Michael Klahr Młodszy
Krosnowice (gm. i pow. Kłodzko, ): w tym samym kościele Jakuba
Apostoła (zobacz wyżej), w ołtarzu poświęconym św. Wawrzyńcowi, obraz olejny
przedstawiający między innymi Jana Nepomucena namalowany prawdopodobnie w latach 1729-1735, być
może przez Michaela Klahra Starszego (nad: JJK)
Krosnowice (gm. i pow. Kłodzko, ): na placu naprzeciwko szkoły,
przy alejce wiodącej do miejscowego kościoła parafialnego stoi
kamienny barokowy Jan N. adorujący grupę Trójcy Świętej nad nim.
Jedyne w swoim rodzaju przedstawienie! Krzyż trzymany przez Jezusa
wygląda na odtwarzany, brakuje również Gołębicy, zapewne
przymocowanej niegdyś do kuli ziemskiej; poza tym stan dobry. Do
tego ładna kamienna pleciona balustrada w typie śląskim i
trójczłonowy cokół z inskrypcjami, a na ostatnim, obłym członie - z
herbami. U dołu cokołu data renowacji - 1883. Dawniej pomnik ten
stał bliżej rzeki (N 50.379850, E 16.635822) i narażony był na negatywne skutki powodzi. Po
słynnej powodzi (powódź stulecia) z 1997 roku pomnik został poważnie
uszkodzony. Po przeprowadzonej renowacji pomnik ustawiono na
dzisiejszym miejscu
Krosnowice (gm. i pow. Kłodzko, ): na posesji nr 143 znajduje się
murowana kapliczka z kamienną polichromowaną figurą św. Jana
Nepomucena. Kapliczka przykryta jest dwuspadowym dachem, pod którym
gzyms przykryty dachówkami. Figura świętego ustawiona na niskim
kamiennym postumencie w półkolistej wnęce zwieńczonej konchą. Św.
Jan N. przedstawiony jest w pozycji stojącej, ciężar ciała spoczywa na
prawej nodze, lewa lekko ugięta w kolanie. Na głowie biret
pomalowany na brązowo. Twarz, broda i włosy pomalowane na biało.
Twarz spokojna, wzrok utkwiony przed siebie. Na prawym ramieniu św.
Jan trzyma, prawie w pozycji pionowej, krucyfiks pod którym liść
palmy (symbol męczeńskiej śmierci). Krucyfiks i liść palmy brązowe.
Lewa dłoń pusta i otwarta lekko wysunięta do przodu. Jan ubrany w
białą sutannę, brązową komżę oraz pelerynę narzuconą na ramiona i
spiętą pod szyją. Figura i kapliczka pomalowane kolejnymi warstwami
odchodzącej farby. We wnęce obok św. Jana Nepomucena, na niewysokim
pieńku figurka ogrodowego krasnala w krótkich porteczkach i
czerwonej czapie. Dziwne zestawienie. W rozmowie z młodą mieszkanką domostwa zasugerowałem aby krasnalowi
znaleźć inne miejsce w ogródku. Zabrała krasnala, dzięki czemu udało
mi się zrobić zdjęcie bez tegoż. Jednak gdy za godzinę wracałem
krasnal stał z powrotem obok św. Jana. Dowiedziałem się również, że
w niedługim czasie planowany jest remont kapliczki ale nie figury
(brak pozwolenia od stosownych władz konserwatorskich). Obok posesji
przepływa rzeka Nysa Kłodzka, która często wylewa powodując
powodzie, jednak ani figura, ani posesja na której stoi nie są
zalewane wodą (nad: J.B. z Kłodzka)
Jaszkowa Dolna
(gm. i pow. Kłodzko, ):
w zachodniej części wsi, po północnej stronie
skrzyżowania dróg Kłodzko -
Jaszkowa - Droszków - Trzebieszowice, koło domu nr 25, w
kapliczce wnękowej stoi kamienna figura Jana N. Jan ma uduchowioną pozę z oczami wzniesionymi w
górę, w rękach czapkę i metalowy krzyż z palmą, aureolę i ładnie
skontrastowane szaty: futrzana peleryna i komża z podłużnymi
fałdami. Napis wskazuje na rok powstania - 10 maja 1730 roku.
Ciekawostka (śmieszna, gdyby nie była tragiczna): wójt Jaszkowej, p.
Ryszard Niebieszczański raczył powiedzieć w roku 2004, że
"praktycznie większość kapliczek i figur przydrożnych na terenie wsi
kłodzkich została w bieżącym roku odremontowana przy okazji konkursu
na najbardziej zadbaną wieś". Było to przy okazji ukończenia
remontu tego obiektu staraniem władz, mieszkańców i lokalnych firm
Jaszkowa Dolna
(gm. i pow. Kłodzko, ): na cokole kolumny maryjnej z 1783 roku,
ustawionej na placyku przy przystanku autobusowym i rozwidlenia dróg,
we wschodniej części wsi, po południowej stronie drogi, w rocaille'owym
otoku umieszczono płaskorzeźbę Jana N. z palmą i krzyżem, na chmurce.
Niestety w 2001 roku skradziono figurę NMP!
-
Jaszkowa Dolna
(gm. i pow. Kłodzko, ):
we wnęce nad bramką wejściową wiodącą na teren cmentarza
przykościelnego była dawniej figurka Jana N. Niestety w latach 70.
XX wieku figurka spełniająca rolę opiekuna i przewodnika dla dusz
zmarłych w tamtym drugim świecie została
skradziona (>>)
Drewniana polichromowana figura Jana N. z około 1750
roku w kościele filialnym św. Antoniego. Nieco naiwna w
wyrazie i geście, w aureoli z gestem świadczącym o
trzymanym niegdyś krucyfiksie
Na przykościelnym placyku, od zachodniej strony kościoła
filialnego św. Antoniego stoi barokowa kamienna pasja z
1803 roku (a być może nawet starsza), a na froncie jej
cokołu znajduje się płaskorzeźbiona postać Jana N.
ustawiona na balustradzie mostu na tle miejskich
zabudowań, z palmą męczeństwa w lewej ręce i adorującej
krzyż trzymany w prawej ręce. Postać ta nie ma brody,
ale może to być skutek erozji kamienia a nie zamiaru
artysty. Niemieckojęzyczny napis został barbarzyńsko
usunięty, pozostał tylko rok budowy (pierwszej
renowacji?) i drugi - 1837 - zapewne renowacji
(kolejnej?). Pod górną płaskorzeźbą przedstawiającą
świętego stojącego na moście jest zawieszony medalion z
leżącą postacią trzymającą krzyż, w aureoli na tle
zabudowań (hipoteza robocza: kościół św. Krzyża w
Pradze, w którym dokonano pierwszego pochówku JN po
wyłowieniu z Wełtawy). Dodatkowo widoczne są falujące
linie (symbolizujące rzekę Wełtawę?), na której widoczny
jest zarys jakiegoś przedmiotu (płynącego biretu?),
wysunięty spod sutanny fragment stopy, przedstawienie
muszli. Na temat tego przedstawienia wywiązała się
fascynująca dyskusja - czy jest to rzadki przykład
wizerunku JN w pozycji leżącej (jego unikatowość
pogłębiałoby ujęcie kościoła św. Krzyża), czy też
wyobrażenie śmierci Franciszka Ksawerego, jak
przypuszcza G.S.? Na korzyść tej drugiej hipotezy
przemawia brak analogicznych płaskorzeźb na cokołach
pasji czy krzyży z ukazaniem leżącej postaci JN oraz
przywołany przez G.S. przykład wizerunku Franciszka X.
na obrazie Goyi "Śmierć
Franciszka Ksawerego". Wtedy roślinność na tej płaskorzeźbie można
by uznać za palmy, a biret za kapelusz. Również muszle bywają
atrybutami tego świętego
(zobacz również Roszyce poniżej). Riposta S.Zobniowa
przywołuje argument, iż śmierć Franciszka Ksawerego nigdy nie była w
ikonografii
wiązana z wizerunkiem mostu, a przecież nad tym medalionem (z leżącą
na wodzie postacią) ukazano stojącą na moście postać z krzyżem i
palmą męczeństwa. Te dwie płaskorzeźby nie przedstawiają dwu
oddzielnych postaci, lecz ściśle nawiązują do scen związanych z
jedną i tą samą osobą. Wizerunki muszli wiązane są z podróżami i
dlatego przypisywane są postaciom świętych patronujących ludziom w
podróżach i pielgrzymkach. Dlatego muszle są przypisywane również
dla św. Franciszka i św. Jana Nepomucena. Funkcja patronacka św.
Jana Nepomucena dla pielgrzymów i podróżnych na terenie dawnego
Hrabstwa Kłodzkiego była bardzo rozpowszechniona i wiązana była z
wieloma ośrodkami pątniczymi (Wambierzyce, Bardo Śląskie, Stary
Wielisław, MB Igliczna itp.) (uzup: S.Zobniów,
G.S.)
W oknie witrażowym w prezbiterium kościoła p.w. Św. Jana
Chrzciciela, po lewej stronie stojąc twarzą do ołtarza
przedstawionych jest dwóch świętych: Św. Florian i Św.
Jan Nepomucen. Św. Jan Nepomucen w postawie stojącej na
płaszczyźnie wody, trzyma wskazujący palec prawej dłoni
przytknięty do ust (symbol zachowania tajemnicy
spowiedzi). Na lewym przedramieniu świętego położony
krucyfiks z Ciałem Ukrzyżowanego Jezusa, pod krucyfiksem
zielony liść palmy (symbol śmierci w zadanych Janowi
męczarniach). Święty odziany w sutannę, spod której
wystaje trzewik ze ściętym noskiem; komżę; futrzaną
pelerynę zwaną mantoletem; pod peleryną, przez ramiona
przewieszona fioletowa w kolorze stuła (atrybut
spowiedników); na głowie biret. Na piersi Jana
zawieszony na niebieskiej szarfie medalion z wizerunkiem
Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Z tyłu głowy, wokół
niej złota aureola. Na twarzy zarost: wąsy i broda.
Wyraz twarzy spokojny, oczy otwarte, wzrok skierowany
przed siebie. Pod stopami Jana inskrypcja: "St. Joh. v.
Nepomuk". Tuż obok małymi czcionkami inskrypcja
fundacyjna, lub dane wykonawcy witraża. Może któryś z
nepomukofilów, z lepszym aparatem lub lornetką, odczyta
ten napis. Od 1901 zbierano materiały i fundusze na
budowę kościoła. 18.06.1903 położono kamień węgielny, w
1904 bryła kościoła jest ukończona. 7.X.1905 arcybiskup
Pragi kardynał Leo Skrebensky konsekruje świątynię. Tak
więc można przypuszczać, że witraże zostały wykonane
między 1903 a 1905 rokiem. Stan ogólny witraży dobry,
nieuszkodzone
(o Szklanych Nepomukach - na
osobnej stronie >>) (uzup: J.B. z Kłodzka)
W parku zamkowym, przy wjeździe od strony Piszkowic, stoi piękna barokowa figura
Jana N. z 1726 roku, z herbami fundatorów. Jest to kamienny Jan N. z
czapką w ręce. Mam związane z nim osobiste wspomnienia - jest
jeden z pierwszych Nepomuków, które obejrzałem ze świadomością co
oglądam, a w birecie, który Jan trzyma w ręku zalęgły się pszczoły!
W przeszklonej
niszy, nad wejściem do budynku znajduje się
drewniana polichromowana figura stojącej postaci Św. Jana
Nepomucena. Święty w stroju kanonika z biretem na głowie. Stan
figury dostateczny, polichromia zniszczona (nad: W.Brygier, uzup:
G.S.)
W tej wsi na północ od Kłodzka,
niedaleko miejsca, gdzie Ścinawka spotyka się z Nysą Kłodzką i w
zakolu tej ostatniej, przy skrzyżowaniu bocznych dróg stoi
kamienna polichromowana figura przedstawiająca pątnika, z zsuniętym na plecy
kapeluszu pielgrzymim. Po lewej stronie cokołu, w rokokowym
obramowaniu, znajduje się płaskorzeźbiony wizerunek Jana N. Ma on
sutannę, komżę, pelerynę, biret na głowie i krzyż.
Marek Perzyński w swej książce "Gminy Kłodzko
skarby i osobliwości" identyfikuje główną postać obiektu -
rzeźbę pątnika - z Janem N.:
"Etnografowie zwracają zaś uwagę, że w Ławicy zachowało się
niezwykle rzadkie przedstawienie św. Jana Nepomucena jako pielgrzyma
do sanktuarium w Starej Boleslavi". Analizy tego przypadku podjęła
się G.S. przywołując artykuł Andrzeja Sheera ("Przydrożne Pomniki
Przeszłości 2003, z. 37, s. 2-16"). Wniosek: jest to figura św.
Franciszka Ksawerego, a twierdzić tak pozwala podobieństwo do
wizerunków tej postaci z Trzebieszowic, z rynku w Bystrzycy i Nowego
Waliszowa (nad: W.Brygier, uzup:
G.S.)
Nad wejściem do barokowej kaplicy Św. Anny znajduje się drewniana,
polichromowana, nosząca cechy ludowe rzeźba Jana N.. W roku 2015
kaplica była gruntownie remontowana i przebudowywana, a w piątek 1
maja 2015 roku, biskup diecezji świdnickiej Ignacy Dec dokonał
uroczystego poświęcenia odrestaurowanej kaplicy. Między innymi
zmieniono usytuowanie wejścia do kaplicy, które wcześniej znajdowało
się po przeciwnej stronie, od drogi. Nad daszkiem nowoutworzonego
wejścia wymurowano małą kapliczkę, w której umieszczono za szybką
figurkę Św. Jana Nepomucena. Święty przedstawiony w postawie
stojącej z krucyfiksem trzymanym w obu dłoniach i stułą przewieszoną
przez ramiona. W pobliżu kaplicy przepływa rzeka Nysa Kłodzka i
znajduje się wodna przystań startowa spływów kajakowych i
pontonowych po rzece organizowanych przez firmę Ski-Raft Sp. z o.
o.. To właśnie ta firma jest fundatorem rzeźby Św. Jana Nepomucena.
Kaplica i teren przyległy zadbane, otoczone opieką (nad: J.B. z
Kłodzka)
W kaplicy przy kościele św. Mikołaja na
mensie ołtarza znajduje się płaskorzeźba nepomucka. Jej
dokładna interpretacja jest trudna, choć i tak sytuacja
poprawiła się po niedawnym oczyszczeniu z warstw farby. Jest
tam ryba, liście palmy (?), prostokątna koperta zamkniętego
listu (dawniej sądziliśmy że jest to biret), jest tez
nierozpoznany obiekt - być może róża. Być może kaplica
nosiła niegdyś wezwanie św. Jana Nepomucena i pierwotnie
znajdowała się tam rzeźba lub obraz Jana N. - obecnie jest to figura Madonny z
Dzieciątkiem (uzup: G.S.)
Na łące, około 40 metrów od torów
kolejowych stoi kamienna figura
Jana N, ze zniszczoną piękną aureolą i z cokołem z nieobrobionych
bądź zniszczonych kamieni. Jan ma na sobie typowy dla niego
strój kanonika: sutannę z widocznymi 6 guzikami, komżę -
rokietę obszytą koronką i futrzaną pelerynę (mantolet) z
kołnierzem. Na głowie biret, na nogach trzewiki z lekko
ściętymi noskami. Krucyfiks ułożony na gałązce palmy, na
lewym ramieniu. Nietypowa twarz z ciekawą fryzurą,
uszkodzony nos. Inskrypcja fundacyjna z tyłu cokołu wskazuje na
rok 1832, ta z przodu głosi: "S. IOHANN NEPOMUC / ORA PRO
NOBIS" (uwaga: zobacz też powyżej mozaikowego Jana N. w
Kłodzku, tuż przy granicy Wielisławia >>) (uzup:
RJF)
W kościele parafialnym św. Katarzyny
Aleksandryjskiej Aleksandryjskiej (Sanktuarium Matki Bożej
Bolesnej) znajduje sie drewniana, polichromowana rzeźba
przedstawiająca Jana N. Rzeźba ustawiona jest na
przyściennej, zawieszonej w nawie głównej, konsoli, na
której w polu tarczy namalowany Język Święty. Św. Jan
Nepomucen przedstawiony w postawie stojącej w nieznacznym
kontrapoście. Jan odziany w odświętne szaty kanonika doby
baroku: sutanna, komża, futrzana peleryna, na głowie biret,
na nogach trzewiki ze ściętymi noskami. Wskazujący palec
prawej dłoni dotyka ust, symboliczny znak dochowania
tajemnicy spowiedzi w obliczu męki, która spotkała
Nepomucena. O prawe udo oparta, zamknięta na klamerki
księga, również symbol dochowania tajemnicy, ale i wysokiego
wykształcenia Jana. Na lewym przedramieniu położony
krucyfiks i liść palmy męczeństwa. Wokół głowy wybrakowany
nimb z gwiazd. Po bokach konsoli metalowe uchwyty na świece
(uzup: J.B. z Kłodzka)
Przed wejściem do kościoła parafialnego
św. Katarzyny Aleksandryjskiej stoi sobie Jan N. razem z
Franciszkiem Ksawerym - para nieczęsto łączona ze sobą. Na
cokole data 1720. Aureola w typie "czeskim" - pozioma, na
metalowym sztyfcie, pozłacana, z gwiazdkami na końcach
dłuższych promieni. Piękny kontrapost, krucyfiks przytulony
do ramienia. Inskrypcja: "SANCTUS / JOANNES / NEPOMUCEN / MARTYR,
DOCTOR. / CANON; PRAGENS / FAMA PERICLITAN= / =TIUM PATRON.
/ SINGULARIS. / 26 MARTY 1720". Co znaczy: "Święty
Jan Nepomucen, męczennik. doktor. Kanonik Praski, Uznawany
za patrona (obrońcę) od niemiłosiernych zagrożeń
(niebezpieczeństw). 26 Marca 1720" (uzup: S.Zobniów)
Stary Wielisław
(gm. i pow. Kłodzko): w centrum wsi, przed budynkiem nr 1 znajduje
się kamienna figura św. Jana Nepomucena. Figura ustawiona jest na
głowicy okrągłej kolumny. Kolumna, około 20 lat temu, dołem
obciążona została betonową kostką, co zapobiegło wywróceniu. Św. Jan
przedstawiony jest w pozycji stojącej. Ubrany jest w sutannę spiętą
dużymi guzikami, komżę wykończoną dołem koronką, pelerynę zarzuconą
na plecy i związaną pod szyją, na głowie ma biret, obuty jest w
trzewiki ze zwyczajowo ściętymi noskami. Jan posiadał kiedyś aureolę
z gwiazd, dziś jej resztki spoczywają u stóp kolumny. Na twarzy
zarost: broda i wąsy, włosy długie, kręcone opadają na ramiona.
Święty trzyma w ramionach, przytulony do piersi krucyfiks oraz liść
palmy, patrzy przed siebie spokojnym wzrokiem. Na figurze resztki
polichromii. Figura ustawiona jest pomiędzy dwoma świerkami, które
zasadzone ponad 20 lat temu, miały być odmianą karłowatą. Dziś
wyrosły wysoko ponad Jana. Według słów mieszkanek domu jeszcze do
niedawna pod peleryną świętego miały gniazdo os (nad: J.B. z Kłodzka)
Mikowice (gm. i pow. Kłodzko,
): w tej niewielkiej wsi niedaleko
Kłodzka, około 50 m na wschód od domu nr 20b, znajduje się kamienna grupa figuralna Ukrzyżowania z 1851
roku (jak wskazuje data na odwrociu). Na postumencie przedstawiona
jest scena zrzucenia Świętego Jana Nepomucena z praskiego mostu
Karola do Wełtawy. W tle widoczny jest fragment (chyba) Hradczan z
katedrą św. Wita. Na moście widoczne zatarte postacie żołnierzy, czy
gapiów. Św. Jan Nepomucen przedstawiony jest w stroju kapłańskim, w
sutannie, komży, w birecie na głowie. Wokół głowy widoczny otok z
pięciu gwiazd. Prawa dłoń świętego położona na sercu, lewa otwarta
lekko odchylona od ciała. Całość, łącznie z grupą Ukrzyżowania
pobielone. Miejsce utrzymane w starannym porządku, który utrzymuje
gospodyni mieszkająca obok. Wieść niesie, że zaraz po wojnie w
pobliskim domu, na schodach zastrzelono niemieckiego gospodarza, a
niedaleko figury jego żonę, która uprawiała na polu szparagi i
biegła mężowi na pomoc. Ponoć pochowano ich 5-10 kroków od figury
(dziś jest tu zaorane pole). Sprawcami mordu mieli być radzieccy
żołnierze. Jeszcze do niedawna koło figury majowymi wieczorami
zbierali się mężczyźni (jeden z nich przynosił harmonię) i kobiety,
by śpiewać majówki. Dziś ten zwyczaj już niestety zaniknął. Wokół
figury rosną stare drzewa, w jednym z nich osy miały niegdyś
olbrzymie gniazdo i zaciekle broniły dostępu do tego miejsca. Dostać
się tam można polną drogą odchodzącą od ulicy Lisiej koło stacji
paliw w Kłodzku (nad: J.B. z Kłodzka)
Ruszowice (gm. i pow. Kłodzko,
):
w zachodniej części wsi, na cokole przydrożnej kamiennej pasji z 1803 roku
umieszczono płaskorzeźbę ze sceną zrzucenia św. Jana Nepomucena z mostu Karola w
Pradze przez oprawców. Resztki biało-brązowo-różowej polichromii, oczywiście
nieoryginalnej. Pomiędzy rokiem 1996 a
2006 skradzione (>>) zostały flankujące rzeźby postaci świętych i putt
Szalejów Dolny (gm. i pow. Kłodzko,
):
kamienny Jan N., dawnej bez ręki i z utrąconą głowę krzyża,
ustawiony kilka metrów na południe od mostku nad Bystrzycą
Dusznicką, przy bocznej drodze wiodącej do kościoła parafialnego śśw.
Szymona i Tadeusza. W 1995 roku D.K. znalazł tę rękę w rzece i położył obok -
mieliśmy wtedy
nadzieję, że zostanie ona odtworzona.
W 2006 roku rzeźba została odrestaurowana. Jest to jeden z moich ulubieńców,
ma dużą klasę, dynamiczną sylwetkę, pięknie cięte szaty wydęte
mistycznym powiewem. Szkoda, że nie odtwarza się ładnej balustrady
mostu - jest badziewie z metalowych prętów. Dawny sielski stan tego
miejsca pokazuje XIX-wieczny obraz przechowywany w Muzeum Okręgowym
w Kłodzku (zobacz wyżej i zdjęcia obok). Na cokole
chronostych (>>) wskazuje
na rok 1723:
S.
JOANNES
NEPOMVCENE
SVSCIPE
VOTA
TIBI
DEVOTA
Szalejów Dolny (gm. i pow. Kłodzko,
):
w barokowej kaplicy pielgrzymkowej św. Anny, na rzeźbionej konsoli przy ścianie
po prawej stronie ołtarza ustawiono drewnianą
polichromowaną rzeźbę Jana N. z lat 30. XVIII wieku, o wysokości
około 150 cm. Bardzo ładna ekspresyjna (figura serpentinata) poza z
mocnym kontrapostem, z lewą ręką jakby
w geście sprzeciwu. Aureola
gwiaździsto-promienista w stylu czeskim. Strój tradycyjny (czarna
sutanna, 9/10 złotych guzików, brązowa komża ze złotą koronką na
dole, ciemnobrązowa peleryna z frędzlami, czarny biret na głowie,
złoty nimb; brązowe buty ze ściętymi noskami i dość wysokimi
obcasami, mocno wystające spod sutanny). Obie ręce (dłonie) nieco
wyciągnięte przed siebie; krzyż, wraz z palmą, lekko oparty na
prawej dłoni i prawym ramieniu. Prawa noga mocno wysunięta do
przodu, opiera się tylko na obcasie buta. W kartuszu na konsoli scena Topienia, jeden
z aniołków trzyma lilię niewinności, drugi księgę (uzup: G.S.)
Szalejów Górny (gm. i pow. Kłodzko,
):
kamienny polichromowany Jan N. w ogrodzie domu nr 79, 150 metrów na
południowy wschód od mostu nad potokiem Toczek. Jan trzyma krzyż z
palmą, a pod nim dziwaczny niezidentyfikowany okrągły obiekt. Figura
ma cechy sztuki ludowej. Na cokole znajduje się kartusz z
płaskorzeźbą mostu, a na bocznych ściankach cokołu inskrypcje
fundacyjne pozwalające datować obiekt na rok 1811
-
Szalejów Górny (gm. i pow. Kłodzko,
):
koło domu nr 22 kamienna kapliczka ponepomucka, z której figurę Jana N.
skradziono (>>) już w latach 80-tych. Ciekawa forma obiektu:
na cokole z inskrypcją w liściastym otoku umieszczono (wtórnie?)
kamienną niszę, również lamowaną rzeźbionymi liśćmi. Inskrypcja
fundacyjna (F.Tauz.) wskazuje na rok 1828 jako datę powstania
obiektu
Szalejów Górny (gm. i pow. Kłodzko,
):
w kościele parafialnym pw. Św. Jerzego, na prawej ścianie nawy
głównej (stojąc twarzą do ołtarza) zawieszony jest dużych rozmiarów
olejny obraz na płótnie, umieszczony w złoconej prostokątnej ramie
zwieńczonej ostrym łukiem. Na obrazie widzimy stojącą postać Św. Jana
Nepomucena, obróconego w prawą stronę. Święty przytyka wskazujący
palec prawej dłoni do zamkniętych ust, w lewej trzyma przed sobą
krucyfiks, który adoruje wzrokiem. Jan ubrany w strój kapłański:
czarną sutannę; białą, bogatą w koronkowe wykończenia sutannę z
szerokimi rękawami; futrzany mantolet; na głowie biret, a przez
ramiona przewieszona stuła. U boku świętego klęcząca postać
mężczyzny z wyciągniętą po datek dłonią. Stan obrazu dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Szalejów Górny (gm. i pow. Kłodzko,
):
w kościele parafialnym pw. Św. Jerzego, na prawej ścianie
prezbiterium (stojąc twarzą do ołtarza), ukryty za amboną,
zawieszony jest dużych rozmiarów, pozbawiony ramy, prostokątny,
olejny obraz na płótnie. Obraz przedstawia stojącą postać Św. Jana
Nepomucena otoczonego uskrzydlonymi puttami. Jan ubrany w sutannę,
komżę, futrzaną pelerynę, na głowie biret. Prawą dłonią dotyka
piersi na wysokości serca, a lewą, otwarą ukazuje most ze sceną
zrzucenia swego ciała do rzeki. Unoszący się za plecami Nepomucena
aniołek trzyma w prawej dłoni nad głową Świętego wieniec laurowy i
liść palmy, a paluszkiem lewej dłoni dotyka zamkniętych ust. U boku
Jana kolejny aniołek ukazujący mu krucyfiks z Ciałem Ukrzyżowanego
Jezusa. W tle widać stolik nakryty czerwonym płótnem, na którym
ustawiono zamknięte i otwarte księgi oraz położono klucze (atrybuty
Janowe). Powyżej dwie uskrzydlone główki putt. Stan obrazu dobry,
brakuje ramy (nad: J.B. z Kłodzka)
Na wewnętrznej ścianie kościoła św. Jerzego, z prawej
strony, nad wejściem do zakrystii, na przyściennej konsoli umieszczona
jest drewniana, polichromowana figura JN. Figura nie jest duża ale
bardzo dobrze zachowana. Święty przedstawiony jest w pozycji stojącej, w
lekkim kontrapoście. Głowę odzianą w złoty biret ma silnie przechyloną w
prawą stronę, w kierunku krucyfiksu, który trzyma na prawym ramieniu. W
lewej, odchylonej od tułowia dłoni św. Jan trzyma złoty liść palmy.
Włosy długie, kręcone opadające na szyję. Na twarzy zarost: kędzierzawa
broda i wąsy. Oczy otwarte, wzrok utkwiony na krucyfiksie. Święty ubrany
w białą sutannę, oraz komżę w kolorze srebra, dołem i przy rękawach
wykończoną złotą koronką, a u góry wysokim kołnierzem. Na ramiona
zarzucona futrzana peleryna koloru złotego, związana pod szyją. Peleryna
od spodu czerwona. Jan obuty jest w złote trzewiki, które wystają spod
sutanny (nad: J.B. z Kłodzka)
Pomnik z figurą Jana N. z 1822 roku stojący na
trzystopniowym cokole w ogrodzie domu w północnej części wsi. Figura o
wysokości około 165 cm ustawiona na kamiennym, dwustopniowym
postumencie, który umieszczony jest na kamiennej, prostokątnej płycie
fundamentowej, ze ściętymi narożami, o wysokości 200 cm. Na całości
rzeźby resztki polichromii. Jan ubrany jest w
tradycyjnie w czarną sutannę, spiętą drobno rozstawionymi guzikami;
na sutannie biała komża sięgająca kolan, dołem i przy rękawach
wykończona koronką; na ramiona zarzucona peleryna, spod której
wystaje stuła; trzyma na prawym ramieniu
krzyż a jeden z palców lewej ręki ma przyłożony do ust w geście
milczenia. Na głowie świętego biret. Włosy długie, kręcone opadają
na ramiona. Na twarzy zarost: broda i wąsy. Wyraz twarzy spokojny,
święty spogląda przed siebie, lekko w dół. Na cokole pomnika płaskorzeźba z przedstawieniem apoteozy
Języka w otoku z chmurek, nad główkami dwóch putt, a poniżej scena zrzucenia z Mostu Karola do Wełtawy w Pradze.
Poniżej płaskorzeźb kartusz z napisem S. Johannes Nepom. Poniżej
napis w języku niemieckim w trzech linijkach a pod nim nazwisko
fundatora, ówczesnego mieszkańca tego domu: Ignatz Bitner oraz data:
1822.
Powyżej unoszący się aniołek, trzymający liść palmy, symbol śmierci
męczeńskiej. Stan dobry
(nad: S.Zobniów, uzup: J.B. z Kłodzka)
Na skarpie koło prywatnego domu, przy bocznej drodze
do szkoły stoi murowana kapliczka słupowa z przymocowanymi tablicami
płaskorzeźb Matki Bożej i Jana Nepomucena (nad: S.Zobniów)
W centrum wsi, na cmentarzu, przy kościele Św.
Jerzego znajduje się kamienna płyta z płaskorzeźbą przedstawiającą
stojącą postać Św. Jana Nepomucena. Płyta prostokątna, u góry zamknięta
trójkątem, umieszczona jest na obudowanym granitowymi płytami
postumencie, w części frontowej postumentu umieszczony zawór czerpalny
wody, poniżej kratka ściekowa. Święty trzyma w dłoniach, pochylony na
lewy bark krucyfiks, ku któremu skłania głowę. Na głowie biret, na
ramiona zarzucona almucja, pod którą komża i sutanna. Płaskorzeźba w
płytkiej niszy na stylizowanej na głowę konsoli, dawniej to w tym
miejscu, w ustach głowy, zamocowane było ujęcie wody (dziś pozostał
tylko otwór). Całość, czyli płyta i płaskorzeźba, pokryta wieloma
warstwami białej farby, kolorem brązowym wyróżniony biret, krucyfiks i
konsola (nad: J.B. z Kłodzka)
Przy mostku
na potoku Roszycki Spław piękna
kamienna polichromowana figura Jana N., z płaskorzeźbami
oraz Językiem
Promienistym (>>) na cokole i metalowymi wieszakami na
światło. 1740 rok, renowacja 1801. Aureola z czterema i połową
gwiazdy, ciekawy gest prawej ręki. Identyfikacja scen na cokole nie
jest jednoznaczna. Przyjęliśmy
kiedyś, że jest to wizja MB ze Starej Boleslavii oraz JN Pielgrzym.
Tymczasem G.S. przeanalizowała te przedstawienia i skłania się
raczej to zanegowania ich nepomuckości. Może ta po prawej stronie to św. Rozalia
(wtedy na głowie postaci dopatrywalibyśmy się różanego
wieńca),
ewentualnie Maria Magdalena? Postać z lewej strony ma krzyż i,
chyba, księgę (lewy dolny róg) - być może to Bernard z Clairvaux lub
Franciszek Ksawery (zobacz również Gołogłowy powyżej)?
Wymagać to będzie dalszych ustaleń. W otoku napis fundacyjny w języku niemieckim (tłum: Casey):
IOHANES VONNEPOMUCKBIT FUR UNS. BEI GOTT A: 1801 VON. DER. GEMEINDE ZUR EHRE GOTTES UND.EWIGEN ANDENKEN. ER RICHT.ET WORDEN
JANIE NEPOMUCENIE MÓDL SIĘ ZA NAMI U BOGA W ROKU 1801 POSTAWIONY PRZEZ GMINĘ NA CHWAŁĘ BOGA I WIECZNĄ PAMIĄTKĘ
Chronostych (>>)
potwierdza rok 1740 jako moment postawienia. Inskrypcja ta
oznacza w wolnym tłumaczeniu (S.Zobniów): "Niecne działania
Cesarza (Wacława IV) wyniosły świętego Jana na patrona
bezpieczeństwa":
CÆSAREVS
MOLI TOR
VILIS ATQVE INDIGNVS
VENE
RATOR BEATI
IOAN
NIS TVTORIS
ET
PATRONI
Kamienna figura Jana N. z wieku XVIII w aureoli u podnóża
wzgórza kościelnego i obronnej wieży mieszkalnej. Na
cokole płaskorzeźbiona scena z życia JN -
pielgrzymki do Starej Boleslavi (rzadkość!). Jan przedstawiony jako pielgrzym z
odkrytą głową, przewieszonym na plecach kapeluszem podróżnika,
trzymający w prawej ręce taśmę (różaniec?) zakończoną krzyżykiem,
podpierający się kijem trzymanym w lewej ręce. W listopadzie 2019 roku
stwierdzono, że Suweren, swoim zwyczajem nienawidzący drzew, usunął
piękną starą lipę ocieniającą tę rzeźbę, którą trzy lata wcześniej
niemiłosiernie ogłowiono jakby to był bambus. W krajobrazie przybył w zamian
maszt telefonii komórkowej o dyskusyjnej estetyce (uzup: S.Zobniów, U.B.)
Spokojny kamienny Jan N. na bramce wejściowej na
teren kościoła filialnego św. Mikołaja. Przedstawiony w statycznej
postawie w kontrapoście, trzyma w dłoniach przy piersi pochylony na
prawy bark, wysoki krucyfiks. Zazwyczaj pod krucyfiksem znajduje się
liść palmy męczeństwa, w tym wypadku go nie ma, zastępuje go kawałek
tkaniny-chusta, przez którą Jan trzyma krzyż. Święty ubrany w spiętą
ośmioma guzikami sutannę, komżę i pelerynę, na głowie biret. Spod biretu
opadają na szyję długie, falujące włosy. Wyraz twarzy spokojny,
uduchowiony. Jan z wysokości przybramnego słupka spogląda spokojnym
wzrokiem daleko w dal, na wiernych zdążających do świątyni. Na cokole
rzeźby, w kartuszu data roczna wystawienia figury: 17 AD 41. Stan
rzeźby dobry (uzup: J.B. z Kłodzka)
Na posesji prywatnej ludowa figura Jana Nepomucena w
zwieńczonej półkoliście, flankowanej kolumienkami kapliczce. Jan
jest grubo pomalowany farbą, ma brązową komżę i pelerynę i złoty (!)
biret
Jest tutaj Nepomuk wzmiankowany w miniprzewodniku historycznym po gminie Kłodzko. Jest to kamienna
figura Jana N. usytuowana po północnej stronie kościoła św. Michała
Archanioła, z
chronostychem (>>)
na cokole. Niestety ostatni wiersz zawierający inicjały fundatora i
datę został zatarty. Widoczne są jedynie trzy litery duże "I" oraz 7..,
zatem data wynikająca z chronostychu wskazuje raczej na datę 1757 jako
rok powstania rzeźby.
AVXILIATORI
VITAE
FAMAE
QVE
TVTORI
DIVO IOANNI
VOTA SACRATA
TVLIT
* *
I *
I *
I * 7 * *
Jan, w typowym ubiorze kanonika (sutanna z widocznymi
11 guzikami, komża (rokieta) obszyta koronką, futrzana peleryna (almucja)
z kapturem - związana ozdobnym sznurem, biret na głowie oraz trzewiki ze
ściętym noskiem) rozwianym nieco wiatrem mistycznym, ustawiony jest w
wyraźnym kontrapoście. Głowę zdobi aureola z pięcioma gwiazdami,
niestety zardzewiała. Wzrok skierowany przed siebie, krzyż trzymany
oburącz, na wprost. Na postumencie hak, zapewne na latarnię umarłych (nad: M.H., uzup: RJF,
S.Zobniów)
Przed domem znajduje się murowana,
otynkowana, pobielona kapliczka z wnęką, w której ustawiona
jest figura maryjna. O tym, że kapliczka miała związek z
Nepomucenem świadczy umiejscowiona pod niszą, pomalowana na
jasnobrązowo metalowa płytka, w której wycięto pięć gwiazd i
język, czyli atrybuty Św. Jana Nepomucena. W niszy mogła być
umieszczona kiedyś rzeźba przedstawiająca Nepomucena. Stan
kapliczki dobry, miejsce zaopiekowane (nad: J.B. z Kłodzka)
Przed pałacem Haugwitzów, w parku pałacowym, pomiędzy
pałacem a kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, na
trójczłonowym cokole zaopatrzonym we wnękę - latarnię umarłych, stała
figura Jana N. Wykonana z kamienia, XVIII-wieczna. Niestety, w
październiku 20005 otrzymałem informację, że tej figury już nie ma
- między sierpniem a październikiem 2005, podczas próby kradzieży (>>)
Figura Jana N. z roku 1770 w kościele św. Jana
Chrzciciela stoi w ołtarzu mu poświęconym. Strój tradycyjny (czarna
sutanna, biała komża, brązowa peleryna z kapturem i wiązaniem; widoczny
kołnierzyk; duży, czarny biret na głowie, nieco dziwnie przekrzywiony).
Nad nim, w glorii, 5 gwiazd. Kontrapost. Prawa dłoń na sercu, lewa
nisko. Otoczony przez anioły. Na górze: po prawej trzyma palec na
ustach; po lewej duży krzyż, na który patrzy święty. Na dole także 2
anioły oraz srebrne chmurki. Po bokach ołtarza 2 sceny z życia: prawa
strona - pielgrzymka do Starej Boleslavi; lewa strona - spowiedź
królowej Zofii. Obie w złotych obramowaniach zdobionych różami. Motyw
róży powtarza się także przy postaci świętego. W zwieńczeniu ołtarza
apoteoza języka w glorii. Dolna część ołtarza przysłonięta obrazem
Chrystusa (uzup: G.S.)
W tym samym kościele św. Jana Chrzciciela jest też
inna rzeźba Jana N. z I połowy XIX wieku. Stoi między filarami, z boku.
Strój tradycyjny (czarna sutanna, biała komża, brązowa peleryna z
frędzlami, z odkrytą głową; buty ze ściętymi noskami; kołnierzyk
biało-niebieski). Fałdy komży dynamiczne. Lewa noga dość mocna wysunięta
do przodu, ugięta. Święty trzyma lewą ręką zamkniętą księgę, opierając
ją o kolano. Palec wskazujący prawej ręki na ustach. Wzrok skierowany ku
górze. Stoi na małym cokoliku z plintą; od frontu napis: "S. JOHAN.
NEP." (uzup: G.S.)
Obok mostu na Skrzynczanej kamienny polichromowany
Jan N., chronostych (>>)
wskazuje na rok 1725, który w wolnym tłumaczeniu znaczy: "Uczczony
jest wawrzynem (laurem) za dzień męczeństwa" (tłum S.Zobniów). Chroni go blaszany daszek, a nad głową ma aureolę, na której
czas dłuższy były tylko trzy gwiazdy. Uzupełniono je niedawno
(2013?)
W prezbiterium kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela
znajduje się drewniana, polichromowana rzeźba Św. Jana Nepomucena,
która ustawiona jest na przyściennej konsoli. Święty przedstawiony w
postawie stojącej, trzyma w dłoniach, przy piersi, pochylony na
prawe ramię krucyfiks, który adoruje wzrokiem. Jan ubrany w spiętą
guzikami sutannę, komżę i gronostajową, związaną pod szyją pelerynę.
Na głowie, wokół której pięć złotych gwiazd, biret. Na twarzy
zarost, włosy długie, falujące. Stan rzeźby dobry (nad: J.B. z
Kłodzka)
Murowana kapliczka przydomowa pod
wezwaniem Piętnastu Świętych Wspomożycieli przy zakładzie "Rapmet"
kryje tajemnicę nepomucką. Rezydowała tu niegdyś figura Jana
N., ustawiona na niewielkim cokoliku w ołtarzu. Za nią
przymocowano liczne gwiazdki. To co pozostało z oryginalnego
wystroju, to imponująca rama w formie bujnych pędów
roślinnych, dziś pomalowana niefachowo zieloną farbą.
Niegdyś spośród tych liści wychylały się figurki
Wspomożycieli dzierżące swe atrybuty - pozostały po nich
tylko ślady. Główna rzeźba Jana N. ujęta była w
kontrapoście, była polichromowana i trzymała krzyż w obu
rękach. Na głowie biret.
Apel do wszystkich czytających te słowa o poszukiwanie
zaginionej figury i sygnał w przypadku odnalezienia choćby
jej śladu!
(nad: D.G.)
Kościół pomocniczy, szpitalny, obecnie pod
wezwaniem św. Jana Nepomucena, został wzniesiony w 1588 roku
niedaleko miejsca, w którym rzeka Bystrzyca Łomnicka wpada do Nysy
Kłodzkiej (teren zalewowy). Dawniej znajdował się poza murami
grodzkimi, przy szpitalu, które budowano w tamtych czasach poza
miastami - chroniąc pozostałą część mieszkańców. Wielokrotnie
niszczony, odbudowany na nowo, jako barokowy w 1634 roku, a po
pożarze w 1833 roku gruntownie przebudowany. Jest to budowla salowa
kryta dwuspadowym dachem. Prezbiterium, nie wydzielone, posiada w
rzucie kształt półkola. Na osi kwadratowa, wyższa wieża, kryta
dachem namiotowym. Wyposażenie skromne, m.in.
barokowo-neoklasycystyczny ołtarz św. Jana Nepomucena i prospekt
organowy z pierwszej połowy XIX wieku. Kościół kilkakrotnie zmieniał
wezwanie - początkowo wymieniane wezwanie Najświętszej Panny Marii,
zmieniono na Świętych Piotra i Pawła, następnie Świętego Antoniego,
a od 1833 roku na Świętego Jana Nepomucena. Kościół jest obiektem
zabytkowym nr rej.: A/1674/436 z 17.12.1958. Do świątyni przylega
budowla dawnego szpitala (obecnie - 2009-01-25 - Dom Pomocy
Społecznej). Stan obiektu dobry, choć z zewnątrz widać ślady
zawilgocenia w dolnych partiach budynku (ślady po minionej powodzi)
W kościele p.w. Jana N. (zobacz wyżej) istnieje
barokowo-neoklasycystyczny ołtarz z obrazem z 1833 roku przedstawiający
klęczącego przed krucyfiksem ze złożonymi dłońmi Jana N., z aniołem
trzymającym palec na ustach. Wokół głowy Jana pięć jasnych
punkcików. W górnej części obrazu dwa uskrzydlone putta. Na mensie
ołtarza w kartuszu inicjały "Joh.v.Nep" (nad: A. Wziątek,
uzup: J.B. z Kłodzka)
W kościele p.w. Jana N. (zobacz wyżej) na
sklepieniu nawy zachowała się dosyć niezgrabna, lecz fascynująca
polichromia przedstawiająca wydobycie ciała świętego Jana N. z
Wełtawy przez rybaków. W drewnianej, dużej łodzi trzech rybaków, jeden z
nich stoi z wiosłem, a dwóch przenosi z nurtu Wełtawy do łodzi
martwe ciało. Dłonie i nogi świętego skrępowane powrozem, wokół
głowy nimb z pięcioma gwiazdami. Jan ubrany w czarną sutannę i białą
komżę (nad: A. Wziątek, uzup: J.B. z Kłodzka)
Na placyku koło mostu na Bystrzycy Łomnickiej znajduje się piękna barokowa kamienna i
złocona figura Jana N.
autorstwa Franciszka Karola Veita, datowana na rok
1704, co potwierdza wyryta z tyłu postumentu data, gmerk i nazwisko
twórcy. Jest to jedna ze starszych figur JN w Polsce,
po tej z Wierzbnej koło
Świdnicy (>>) (są obiekty nepomuckie w Polsce datowane na
wiek XVII, wymaga to jednak weryfikacji). Stojący w pięknym
kontrapoście JN ubrany jest w typowy dla niego strój kanonika z dodanymi
złoceniami: sutannę z widocznymi 18 guzikami, komżę - rokietę obszytą
koronką i futrzaną pelerynę (almucja) z kołnierzem. Na głowie biret, na
nogach trzewiki. Wyrastająca z biretu aureola jest wspaniała i
niepowtarzalna - tworzy je pięć ogromnych, połączonych ze sobą gwiazd.
Krótsze jest jedno z ramion krucyfiksu - Święty podtrzymuje go lewą
dłonią na lewym ramieniu, a trzymana w prawej dłoni gałązka palmy tylko
go stabilizuje. Karl Heinz Ludwig, wielki miłośnik Bystrzycy
Kłodzkiej, urodzony w niej a zamieszkały w Niemczech, miał udział w
renowacji figury w 1999 roku (remontował również Jana z Nowego
Waliszowa). Podczas remontu figurę oczyszczono z warstw farby. Zobacz panoramę!. Chronostych (>>) na cokole chronionym ozdobną kratą głosi:
W kaplicy szpitalnej Matki Bożej Wspomożenia
Wiernych z 1869 roku na przyściennej konsoli ustawiona jest
drewniana polichromowana figura Św. Jana Nepomucena. Święty
przedstawiony w postawie stojącej w kontrapoście trzyma w
dłoniach krzyż, wtórny, całkowicie niepasujący do stylu i klasy
rzeźby. Jan ubrany w szaty wyższego zwierzchnika kościelnego
doby baroku, kanonika. Na plecach ma zarzuconą złotą w kolorze,
futrzaną pelerynę z kapturem, czyli mantolet. Pod mantoletem
srebrna w kolorze, ukształtowana w większe i mniejsze fałdy i
wykończona dołem złotą koronką komża. Pod komżą spięta złotymi w
kolorze guzikami (widać 11) sutanna. Spod sutanny wystają dwa
złote w kolorze trzewiki ze ściętymi noskami. Na głowie świętego
wysoki, rozłożysty biret kolory miedzi. Spod biretu wysunął się
na czoło kosmyk włosów. Wokół głowy Jana metalowa aureola z
pięcioma gwiazdami. Na twarzy zarost: broda i wąsy. Twarz
szczupła, oczy i usta otwarte, wzrok utkwiony na krzyżu. Kaplicę
szpitalną uroczyście poświęcono 24 maja 1869 roku, sama figura
Św. Jana Nepomucena wydaje się być starsza, barokowa, a więc do
kaplicy mogła zostać translokowana z innego miejsca. Stan rzeźby
dobry (uzup: J.B. z Kłodzka)
Na przełomie kwietnia i maja 2011 na dzwonnicy kaplicy pw. św.
Floriana na Górze Floriańskiej zawisł dzwon z wizerunkiem Jana
N. Zimą 2010/2011 prezentowany był on w Muzeum Filumenistycznym
w Bystrzycy Kłodzkiej. Z drugiej
strony dzwonu jest tez i wizerunek św. Floriana. Ciekawostką jest
fakt, że wstępny szkic dzwonu wykonał Karl-Heinz Ludwig (zobacz
wyżej).
Dzwon wykonano z środków zebranych przede wszystkim ze sprzedaży grafik dotyczących Bystrzycy Kłodzkiej autorstwa Karla-Heinza Ludwiga i Klausa Neugebauera.
Stary dzwon kaplicy w roku 1942 został zrzucony z wieży kaplicy i przeznaczony do przetopienia na cele zbrojeniowe. Doszło wówczas do jego pęknięcia. Ostatecznie nie został jednak przetopiony i trafił na tzw. "Cmentarz dzwonów" w Hamburgu. Po wojnie proboszcz z Voigtsdorf (obecnych Wójtowic) założył w Hude
koło Oldenburga nową parafię katolicką - do tej nowej parafii udało
się sprowadzić dzwon pochodzący z kaplicy św. Floriana i niemałym
kosztem usunąć jego uszkodzenie. Z tego dzwonu pochodzić będą
zarówno wizerunki świętych jak i inskrypcja "Beato Floriano Ignis Patrono Sit Honora Habelschwerdensibus Eternum" (z tego wynika iż w rzeczonym Hude mamy wizerunek świętego na dzwonie).
Górna inskrypcja na dzwonie głosi: "Obywatele Bystrzycy Kłodzkiej U.Ehem. Einwohner Habelschwerdt" (nad: J.Z.)
Na
Górze Floriańskiej zwanej też Parkową nad miastem znajduje się
barokowa kaplica św. Floriana z 1703 roku, gdzie do pożaru w roku
1823 znajdowały się
relikwie (>>)
św. Jana Nepomucena ofiarowane przez królową Polski Marię
Józefę Habsburżankę, żonę Augusta III Sasa w 1740 i 1757 roku.
Ciekawy jest fakt, że jej córka, królewna Anna Maria (1728-97),
również ofiarowała relikwie kościołowi kapucynów w
Warszawie (>>)
Na
Górze Floriańskiej zwanej też Parkową nad miastem, w kaplicy
św. Floriana z 1703 roku (niestety zamkniętej na głucho) znajdują
się świetne rzeźby i freski barokowe. Źródła mówią o istnieniu tu
drewnianej figury Jana N. z 1727 roku autorstwa M. Klahra, niestety jej losy są nieznane (skradziona?
przekazana do Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu?) (nad: A. Wziątek).
Znana jest natomiast przedwojenna fotografia tej rzeźby - do
zobaczenia w Muzeum Filumenistycznym (uzup.: JJK)
Na
Górze Floriańskiej zwanej też Parkową, przy kaplicy, jest figura NMP.
Na cokole płaskorzeźbiony wizerunek nepomukopodobny - w grę
wchodzi Jan N., ale również Franciszek Ksawery i inni
Jan Nepomucen jest jedną z figur zespołu
rzeźbiarskiego pochodzącego z 1736 roku - kolumny Trójcy Świętej,
której autorem był Antoni Jörg.
Kolumna do zobaczenia na rynku. Jörg jako już uznany rzeźbiarz
zlecenie na wykonanie Bystrzyckiej kolumny dostał najprawdopodobniej
za pośrednictwem pochodzących z Bystrzycy zakonników klasztoru
kamienieckiego Franza Rautenstraucha oraz Roberta Kleinwachtera,
zapewne spokrewnionego z fundatorem. Kolumna będąca wotum za
ocalenie miasta od pożaru, jest trójkondygnacyjna, a Jan i Florian
stoją na balustradzie pierwszej z nich. Twórcą obecnej (1953 rok), metalowej
balustrady jest Jan Liwacz, mieszkaniec Bystrzycy Kłodzkiej, znany
jako autor auschwitzkiego napisu "Arbeit Macht Frei"
W kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała
Archanioła, przed prezbiterium, na marmurowej półce na lewej
ścianie stoi piękna barokowa drewniana figura Jana N. w złotej
szacie, przypisywana M. Klarowi (nad: E.L.)
Drewniana, zniszczona figura Jana N. znajduje się w
magazynach Muzeum Filumenistycznego. Brak głowy i krzyża, lewa
dłoń oderwana. Wcześniejsza lokalizacja obiektu nie jest znana,
czy mogła być umiejscowiona w kaplicy św. Floriana (zobacz
wyżej)? Figurę można
zobaczyć, a nawet sfotografować, po uprzednim uzgodnieniu z
dyrekcją muzeum. Stan ogólny bardzo zły (nad: J.B. z Kłodzka)
Kamienna barokowa figura Jana N. z połowy XVIII wieku, usytuowana jest
na murze nad bramą wejściową do chłopskiego gospodarstwa, naprzeciwko
muru ogrodu pałacowego. Należy ona do rzadkiego typu Janów Klęczących
(porównaj np. Mikulov,
Czechy >>), a unikalne
jest to, że adorowany krucyfiks leży u stóp Jana (uwaga: rzeźba trudna
do sfotografowania, przynajmniej dla amatora - zawsze pod światło)
Barokowa kamienna figura św. Jana Nepomucena, z
krzyżem i aureolą z pięcioma gwiazdkami stoi na placyku we wsi, niedaleko
rzeki i mostka na Nysie Kłodzkiej, w sąsiedztwie dawnego młyna. Pochodzi z 1721 roku i
ufundowała ją hrabina Rozalia von Herberstein. Przed wojną figura otoczona była drewnianym płotkiem i chroniona
blaszanym ząbkowanym daszkiem. Postument
niski, kamienny, prostopadłościenny, ujęty esownicami, zwieńczony
gzymsem. Płycina z inskrypcją, w inskrypcji
chronostych (>>).
Treść inskrypcji w wolnym tłumaczeniu znaczy: "Hrabina
Herberstein, córka Hr. Jorger nakazała pilnie wystawić (ten
pomnik) ku czci św. Jana" (tłum: S.Zobniów)
COMITISSA
HERBERSTEI
NIANA NATA
DE IORGER
PRO SANCTI
IOANNIS
VENERATIO
NE INTENSA
POSVIT
W kościele Świętej Marii Magdaleny znajduje się
drewniana, polichromowana, pełnoplastyczna rzeźba przedstawiająca Jana
N. pochodząca z drugiej połowy XVIII wieku. Święty w postawie stojącej w
kontrapoście trzyma na prawym przedramieniu krucyfiks z Ciałem
Ukrzyżowanego Jezusa, ku któremu zwraca głowę, i które adoruje pobożnym
wzrokiem. Pod krucyfiksem ułożony zielony liść palmy, symbol męczeńskiej
śmierci. Święty w szatach wyższego urzędnika duchownego, kanonika doby
baroku. Sutanna ukształtowana w ostro cięte, prawie pionowe fałdy, spod
niej wystają noski dwóch trzewików. Komża w kolorze złota, wykończona
dołem misterną koronką, ukształtowana w drobne fałdy. Na ramionach
futrzana peleryna związana pod szyją sznurem. Pod szyją stójkowy
kołnierzyk. Na głowie wysoki biret w kolorze miedzi. Wokół głowy nimb z
pięciu gwiazd zamocowanych na wygiętym w okrąg pręcie. Na twarzy zarost:
broda i wąsy, włosy falujące. Karnacja skóry naturalna. Rzeźba ustawiona
na konsoli zamocowanej na filarze z lewej strony nawy głównej. Na
frontowej ścianie konsoli ładny kartusz z owalnym polem, w którym
inskrypcja: "St. / JOHANN / von / NEPOMUK / o.p.n."
(Święty Janie Nepomucenie módl się za nami). Stan ogólny rzeźby dobry
(uzup: J.B. z Kłodzka)
W kościele Świętej Marii Magdaleny znajduje się, w
nawie głównej przy prawym bocznym ołtarzu, naturalnej wielkości drewniana
figura przedstawiająca św. Jana Nepomucena na marach. Rzeźba przedstawiała postać
martwą, leżącą z zamkniętymi oczyma i splecionymi na piersi dłońmi na
marach wykonanych z osobnego kawałka drewna. Na poduszce umieszczono
pięć złotych gwiazd. Przypomina ona trochę nagrobną tumbę
średniowiecznego rycerza. Zachowana w dobrym stanie polichromia o
mocnych kolorach podkreśla żałobny charakter
przedstawienia. Wykonana została z lipowej kłody, od spodu wydrążonej w
celu zmniejszenia ciężaru. Rzeźbiarz najwyraźniej chciał upamiętnić w
swej pracy dramatyczne wydarzenia nocy 20 marca 1393 roku, chwilę tuż
przed cudownym odnalezieniem ciała kanonika praskiego w wodzie po
zrzuceniu do Wełtawy. Wszystko to bardzo różni gorzanowskiego Jana od
typowych figur, rzeźbionych zwykle w klasycznym kontrapoście,
adorującego krzyż i trzymającego plamę męczeńską. Figura pochodzi
prawdopodobnie z roku 1741, a wykonał ją Johann Georg Poser - te informacje wyczytać można na
zachowanej kartce przyklejonej na spodzie figury (Anno 1741. ist
dieser[s?......] / den 1. Juny aufgerechtet worden / Johann George
Poser Bildhauer [...] / Johann George [...] / Johann George Pleschke
allhier [...] / zu Grafenort / [....] / [....] / [....]). Druga kartka mówi
o renowacji w roku 1874 (Restauriert / im September den [...]
1874 / durch Maler Herder [?] / Regensburg [...] / Herrn Pfarrer
Scholz in / Grafenort). Porównanie z analogicznymi obiektami (zobacz >>) czyni prawie pewnym przypuszczenie, że figura przeznaczona
była do niszy pod mensą ołtarza. Problem w tym, że w kościele brak
takiego ołtarza - okazuje się jednak, że istniał, jednak zaginął w
nieokreślonym czasie po ostatniej wojnie (zobacz niżej) (zobacz wspomnienie z tego odkrycia
oraz analizę tego typu wizerunku nepomuckiego na osobnej stronie >>).
Na obecne miejsce rzeźba została przeniesiona z empory, gdzie rezydowała
wewnątrz arkady. Minusem aktualnej lokalizacji jest zbyt wysoki podest,
na którym umieszczono rzeźbę (uzup: A.D.)
Na starej pięciopolowej pocztówce widzimy wnętrze
kościoła Św. Marii Magdaleny w Gorzanowie. Widoczny jest ołtarz główny i
cztery ołtarze boczne, wśród których jeden dedykowany św. Janowi
Nepomucenowi (Johann von Nepomuk - Altar). W nastawie tego ołtarza obraz
ze Św. Janem Nepomucenem trzymającym krucyfiks. Na gzymsie dwa aniołki,
z których prawy trzyma palec przy ustach. Niestety, los obrazu i
pozostałych elementów ołtarza nie jest znany. Zdjęcie zostało tak
wykadrowane, że mensa ołtarza jest ledwo widoczna i nie można
rozstrzygnąć, czy leżąca figura Jana N. przechowywana dziś w nawie
głównej (dawniej w emporze, zobacz wyżej)
była w niej umieszczona (nad: J.B. z Kłodzka)
W dawnej miejscowości Muszyn, dziś przysiółku Gorzanowa, na prywatnej posesji przy
końcu ulicy, przy drodze do Zabłocia i Bystrzycy oraz przy mostku
stoi kamienna figura Jana N. z pierwszej połowy XIX
wieku. Postument murowany z kamieni, prostopadłościenny. Na
postumencie kamienna figura św. Jana Nepomucena, z krzyżem na
lewej ręce, z prawą ręką na ustach, bez aureoli.
Przy cokole drewniana kapliczka naścienna z kopią figurki
MB Śnieżnej. Ostatnio figura została umieszczona w specjalnej
gablocie (szkło? pleksi?) obejmującej całą rzeźbę wraz z cokołem.
Figura nie była poddana renowacji, a nowe zabezpieczenie raczej nie
dodaje jej urody. Wygląda za to dość solidnie i JN stoi w tym
"domku" zamknięty na kłódkę będącą jednym z jego atrybutów (uzup:
G.S.)
Przy mostku nad potokiem Duna Górna/Topolica w roku
2013 ustawiono wykonaną z piaskowca kolumnę ustawioną na niewielkim,
kwadratowym, lekko profilowanym postumencie umocowanym na również
kwadratowej, większej podstawie. Na kolumnie figura Jana N. w sutannie,
komży z koronką, pelerynce i birecie, wykonana w tego samego kamienia
przez Rafała Bernackiego z Gorzanowa w roku 2012. Jan trzyma obiema
rękami trzyma krucyfiks. Wysokość figury to około 60 cm, z kolumną około
2,5 m (nad: G.S.)
Przy bocznej drodze, w bliskości potoku,
znajduje się kamienna figura Św. Jana Nepomucena. Niewysoka, około 90
cm, ustawiona jest na gruszkowatym postumencie. Święty przedstawiony w
postawie stojącej, trzyma w ramionach pochylony w lewą stronę krucyfiks,
ku któremu skłania głowę. Jan ubrany w szaty kanonika, szczególnie
ciekawie opracowana futrzana peleryna narzucona na plecy. Nietypowy i
zastanawiający jest fakt zaopatrzenia Jana w kaptur widoczny na plechach
figury. Rysy rzeźby zatarte, a prawa dłoń podtrzymująca dół krzyża
utrącona. Na frontowej i bocznych ścianach postumentu płytkie reliefy o
tematyce religijnej. Na tylnej ścianie silnie zatarte inskrypcje z
imionami "JAN STRIWERT / WALTER INGRVND / ANNO 1693" (przy czym
możliwa jest także wersja INGRUND lub HANS TRIWERT, RIWER /
WALTEN IN GRVND (zarządca, gospodarz gruntu)". Stan
klasyfikujący do renowacji (nad: M.K., uzup: J.B.
z Kłodzka, G.S.).
Do niedawna nawet istnienie tego obiektu było niepewne, datowanie
również (przełom XIX i XX wieku), a po wizycie J.B. sytuacja odwróciła
się o 180 stopni - jeśli przyjąć, że rzeźba pochodzi z tego samego roku
co postument, na którym widnieje rok 1693, to byłoby to
najstarsze przedstawienie św. Jana Nepomucena w Hrabstwie Kłodzkim,
czyli Ziemi Kłodzkiej, na Dolnym Śląsku, a nawet w całej RP!
Teza niezmiernie kusząca, jednak trzeba podejść do niej z należytą
ostrożnością. Figura stoi na dosyć grubej plincie, widoczne
jest jej (późniejsze?) łączenie z cokołem, a dokładniej z wieńczącym go
wałkiem. Typ ikonograficzny z grubsza odpowiada schematowi Jana nr 1 z
Mostu Karola w Pradze (1683), choć zastosowano nieco inne ułożenie
krzyża, kontrapost na inna nogę i inny typ biretu. Te cechy - w
połączeniu z korozją figury - nie pozwalają na precyzyjne datowanie, bo
typ ten był stosowany przez całe 300 lat trwania kultu. A znane są
przypadki wtórnego ustawiania figur JN na cudzych cokołach (vide
Słupiec). Nieco zatarte przedstawienia na cokole: na frontowej ściance
krzyż z gałązkami palmy (?) przypominający krzyż trójlistny, jednak z
nierównymi ramionami; na lewej ściance serce gorejące z krzyżem
wystającym z płomieni (?) i wieńcem różanym (?, symbol Chrystusa?); na
prawej ściance serce gorejące (ponownie płomienie?) z wieńcem różanym
(?, symbol Matki Boskiej?). Cokolwiek by to nie było, kompozycje te nie są
związana z Janem z Nepomuka. Nie można zatem jednoznacznie wykluczyć, że
Jan zastąpił na tym miejscu figurę innego świętego. Zupełnie przykładowo
- Franciszka Ksawerego, którego atrybutem jest serce gorejące. Nie można
jednak wykluczyć przypadku, że był to jednak Jan N., tyle że
prawdopodobieństwo nie jest duże - dotarcie na tak głęboką prowincję
nowego typu ikonograficznego zaledwie 10 lat po wystawieniu wzorca
byłoby sporym wyczynem (uzup: G.S.)
W kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny znajduje się barokowa (druga połowa
XVIII wieku), drewniana, polichromowana figura Jana N.,
ustawiona na przyściennej konsoli. Święty, stojący w
kontrapoście, trzyma uniesiony przed sobą, w prawej ręce
niewielki krucyfiks, a w lewej, opuszczonej wzdłuż tułowia,
zielony liść palmy męczeństwa i zwycięstwa. Jan ubrany w
czarną sutannę, białą lecz przykurzoną komżę oraz futrzaną,
związaną pod szyją pelerynę. Szaty ukształtowane w fałdy,
przylegają do ciała. Wokół odkrytej głowy otok z pięciu
gwiazd, dawniej aureola opierała się o ramiona Świętego,
dziś wszystko jest OK. Na twarzy broda i wąsy. Głowa lekko
uniesiona, wyraz twarzy uduchowiony, wzrok skierowany ku
górze. Rzeźba w dobrym stanie (nad:
A.W., uzup: J.B. z Kłodzka)
Idzików (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): po lewej stronie
alejki wiodącej przez wschodnią bramkę na teren cmentarza przy
kościele parafialnym stoi, na prostopadłościennym 3-kondygnacyjnym
postumencie zwieńczonym gzymsem, kamienny Jan N., zapewne z roku 1740,
z uzupełniani z lat 1747-51 (cokół, ogrodzenie, malowanie,
chronostychy). Fundacja dwóch kolejnych proboszczów - Józefa
Mohra (1724-1745) oraz Walentina Ferdynanda Becka (1745-1764).
Pozytyw - krzyż wsparty na prawej ręce. W dolnej części cokołu tego
pomnika z czterech stron widoczne są inskrypcje z aż czterema chronostychami
(>>) (w
tłumaczeniu S.Zobniowa):
na przedniej stronie cokołu:
Tu stanął łatwo i szybko na cześć
patrona, pomocnikiem był,
z dobrą sławą obeznany, 1747
z prawej strony cokołu:
Cokół z kamienia postawił,
pozłocił
i wymalował
Walenty Beck, 1747
HIC AD STAT PRO NVS
VELOX IN HONORE PATRONVS AVXILIA TOR ERIT SI BONA FA
MA PERIT
BASEM
ELAPIDE
EREXIT,
INAVRA
VIT, ET
PINXIT
VALENTI
NVS BECK
na tylnej ścianie cokołu:
To ogrodzenie
zbudował tutejszy proboszcz
Walenty Beck, 1751
z lewej strony cokołu: Ta figura
została
wzniesiona w tym roku i na tym cokole
na wieki postawiona przez tutejszego
proboszcza Christophora Maehra, 1740
+SIMILI
TER CAN
CELLOS
EX
TRVXIT
ANNO HOC
VALENTI
NVS BECK
HVIAS PA
ROCHVS
HAEC
STA
TVA HOC
AN
NO EXTRVC
TA ET IN BA
SE TEGVLA
REA POSITA
EST A CHRI
STOPHORO
MAEHR HVIVS
LOCI
PAROCHO
Kamienna (gm.
Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): drewniana, nieco prymitywna figura Jana N.
w aureoli o czterech gwiazdach w kaplicy Najświętszego Serca Pana
Jezusa, na prawo od ołtarza. Odnowiona podczas remontu całej kaplicy
(zobacz niżej) (nad: A.W)
Kamienna (gm.
Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): barokowa drewniana figura Jana N.
w kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa, przy ołtarzu głównym. jedna przy ołtarzu. Bardzo
zniszczona, bez lewej dłoni, która leży za ołtarzem (!), brak też
krzyża, przekrzywiona aureola. Ogłoszony na tych stronach apel do wszystkich miłośników Nepomuków (i nie tylko) o
pomoc w pozyskaniu środków na renowację tej rzeźby najwyraźniej
pomógł - figura Jana i cała kaplica zostały wyremontowane (nad: A.W)
Mostowice (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko,
):
przy drodze po
prawej stronie wejścia do kościoła filialnego pw. Narodzenia Matki
Bożej stoi figura Jana N. z 1725 roku, kamienna, barokowa. Postument
prostopadłościenny, dwukondygnacyjny, uskokowy, z gzymsami i
metalową konstrukcją latarni umarłych. Na
nim kamienna figura św. Jana Nepomucena, z krzyżem na prawej
ręce, z aureolą z 5 gwiazdkami (bywa też przekrzywiona, z niepełną
ilością gwiazdek). Z tyłu cokołu, pod gzymsem,
inskrypcja A 1725 D. 12 N., co oznacza Roku Pańskiego 1725
dnia 12 listopada,
z przodu na
dolnej części cokołu słabo już widoczny napis: Bewahre deinen
Mund / O, Christ ! / Entehne (nicht) was heilig ist., czyli w
tłumaczeniu Strzeż swego języka, / O, Chrześcijaninie / nie hańb
tego co święte. Poniżej tej inskrypcji data renowacji - 1860
Nowa Bystrzyca (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): drewniany
polichromowany i barokowy Jan N. w pięknym drewnianym kościele. Jan.
ma palmę i krucyfiks, a nad głową aureole o dużych gwiazdach
Dewniana polichromowana barokowa figura
Jana N. w kościele św. Mikołaja, nad wejściem do zakrystii,
przypisywana Michałowi Ignacemu Klahrowi (nad: M.K.)
Kamienna barokowa figura Jana N. nad stawem, postawiona w roku 1747 przez Jana
Baptystę von Fröbel, kamienna. Na niskim
postumencie zwieńczonym gzymsem i ujętym esownicami stojąca figura
św. Jana Nepomucena. Na przedniej ściance
postumentu łacińska inskrypcja z chronostychem
(>>)
VENERATIONI BEATIIOANNIS
NEPO MVCINIIN
LASO HONORE PATRONI EX STRVXIT
IOANNES BAPTISTA
DE FRO BEL ...
która w tłumaczeniu brzmi "Ku czci
patrona, błogosławionego Jana Nepomucena wystawił Baptysta
De Frobel" (tłum: S.Zobniów). Jan miał utrąconą głowę (2002), lecz przy okazji
pogłębiana
pobliskiego stawu mieszkańcy Nowego Waliszowa odnaleźli w nim
oryginalną głowę świętego. Po oczyszczeniu umocował ją (2004) na
swoim miejscu Karl Heinz Ludwig, wielki miłośnik Bystrzycy
Kłodzkiej, urodzony w niej, zamieszkały w Niemczech. Miał on również
udział w renowacji w 1999 roku Jana z Bystrzycy, tego z 1704 roku
(zobacz wyżej)
[uwaga: jest tutaj również kamienna figura nieco podobna
(zobacz >>) do Jana N. (krzyż, zarost), która kiedyś zmyliła
któregoś w Łowców Nepomuków, w efekcie czego znalazł się
tutaj jej wpis. Po przesłaniu zdjęć J.Z. w sierpniu 2008 można
stwierdzić, że jest to podobizna św. Franciszka Ksawerego. Są mi
znane wizerunki Jana N. - pielgrzyma, któremu takie atrybuty nie są
obce, ale w tym przypadku inskrypcja z
chronostychem
(>>) potwierdza identyfikację i rok - 1753]
Kamienna
figura Jana N., 1748 rok. Postument kamienny, wolutowy, zwężający się ku górze,
zwieńczony gzymsem uskokowym. Od frontu inskrypcja w języku
niemieckim, z inskrypcją.
Na postumencie kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena, z krzyżem na
prawej ręce. Jan miał niegdyś aureolę, która najpierw przekrzywiła
się i opadła na pierś Świętego, a potem w ogóle zniknęła
Przy drodze koło domu nr 40, przy ścieżce wiodącej do
kościoła stoi kamienny Jan N. z 1777 roku, jak głosi napis fundacyjny na
cokole. Bez aureoli, z krzyżem opartym na prawym barku. Postument
dwukondygnacyjny, zwieńczony gzymsem, górna część o linii wolutowej, z
inskrypcją
VONDATVR / JOHAN / GORGE / STRAVCH / ANNO / 1777 / Den 6 May. W
dolnej części cokołu tego pomnika jest ryt daty renowacji - 1907.
Brak gwiazdek w aureoli
W kościele przechowywany jest sztandar procesyjny ze św. Janem Nepomucenem.
Na sztandarze naszywka z przedstawieniem stojącej postaci św. Jana
Nepomucena na tle rozciągniętej kotary, między dwoma kolumnami, na
których wsparty łuk. Jan trzyma przed sobą w prawej dłoni krucyfiks,
który adoruje wzrokiem. Wskazujący palec lewej dłoni przytknięty do ust.
Wokół głowy wianuszek z pięciu gwiazd. Przez ramiona przewieszona
spowiednicza stuła.
Stan sztandaru dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Właściciel kawiarni "Horus", zlokalizowanej na
terenie dawnego kościoła ewangelickiego, odkupił od
nieznanych handlarzy dziełami sztuki trzy elementy pochodzące z
nieznanego pomnika Jana N. Są to kamienne płyty stanowiące okładzinę
cokołu, z płaskorzeźbionymi scenami Pielgrzymki, Spowiedzi Królowej i
Topienia. Do zamknięcia całości w kwadrat brakowałoby czwartej płyty, na
której mogły znajdować inskrypcje lub kolejna scena, np. - hipotetycznie
- Rozmowa z królem lub Umęczenie Jana. Płyty w przekroju są trapezami i
po zestawieniu ze sobą pod kątem prostym mogłyby stanowić okładzinę
postumentu lub cokołu. Problem polega na niemożności ustalenia w jakiej miejscowości
znajdował sie ten pomnik JN z którego cokołu wycięte zostały te trzy
elementy. Stan płyt zadowalający, choć widoczne ubytki, zwłaszcza w
strefie obramienia (uwaga: należy podjąć próbę identyfikacji tego zaginionego
pomnika) (nad: S.Zobniów, uzup: J.B. z Kłodzka)
Od strony Długopola barokowy pomnik z polichromowaną
kamienną figurą Jana N. z 1791 roku ustawiony przy bocznej drodze nad
potokiem, pomiędzy domami, pomiędzy strumykiem, a ogrodzeniem budynku
gospodarczego, w specjalnie wciętym ogrodzeniu, w środkowej części wsi w
odległości około 350 m od miejscowego kościoła parafialnego św.
Sebastiana. Rzeźba ustawiona jest na cokole z wolutami u doły i falistym
łamanym gzymsem w górnej części. Gzyms ten bywa interpretowany jako
otwarta Księga i, jeśli jest to właściwe, to byłby jedyny znany
przypadek takiego użycia tego atrybutu! Jan ma na sobie typowy strój
kanonika składający się z: sutanny bezguzikowej (talary), komży
(rokiety) obszytej koronką oraz peleryny (zszytej z czterech długich
futer) z kołnierzem. Na głowie fikuśny biret, na nogach trzewiki z
zaokrąglonymi czubkami. Lekki kontrapost, aureola z czterema gwiazdami,
bo jedna już odpadła. Krucyfiks ułożony niemal poziomo na gałązce palmy
opiera się o prawe ramię i podtrzymywany jest lewą dłonią. Niepokój
wzbudza stan szyi, tymczasowo trzymającej utrąconą niegdyś głowę. Na przedniej części cokołu, w
ozdobnym kartuszu, płaskorzeźba ze sceną Topienia wyobrażająca zrzucenie
Jana do Wełtawy przez żołnierzy Wacława IV stojącymi z pikami,
halabardami i pochodniami na trójprzęsłowym moście. Powyżej widoczna
jest płaskorzeźba sceny chrztu Jezusa w rzece Jordan wraz uosobieniem
Ducha świętego w postaci gołębicy. Z lewej strony cokołu widoczna
płaskorzeźba św. Pawła z mieczem. Natomiast na prawej ścianie cokołu
niezidentyfikowana postać z pochodnią (ale na pewno nie jest to postać JN).
Z tyłu cokołu widnieje ryt daty fundacji: A 1791 (nad: EL,
uzup: S.Zobniów, RJF) (uwaga: na cokole krucyfiksu przy kościele
widoczna jest płaskorzeźbiona postać podobna do JN, z krucyfiksem i
nakryciem głowy. klasyfikuję ją jednak jako pseudonepomuka - nie pasuje
mi kosz z owocami (czy może węglami), bose stopy, poza i ubiór)
Rudawa (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): figura Jana N. nad
Orlicą, przy drodze do Poniatowa, na skraju lasu, w odległości około
250 metrów od kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego. Początek XIX
wieku. Podstawa murowana z bloków skalnych. Postument kamienny
prostopadłościenny, wysmukły, na planie kwadratu, zwieńczony
wydatnym gzymsem. Na postumencie kamienna figura św. Jana
Nepomucena, z krzyżem na lewej ręce, bez aureoli z gwiazdkami. Na
cokole widoczne płyciny na których po lewej i prawej stroni dawniej
widoczne jeszcze były malowane postacie świętych. Na przedniej
stronie prawdopodobnie istniał napis fundacyjny. Teraz już
całkowicie zatarty. Z tyłu cokołu bardzo słabo widoczne napisy
renowacji pomnika: Renoviert von / Damian und Maria / Peuker
(1900), a poniżej drugi napis: Renowviert von / Wilhelm u.
Maria / Peuker / 1925. (UWAGA: wizja
lokalna RJF w maju 2016 roku wykazała, że figury BRAK na jej
miejscu, pozostał jedynie pusty cokół. Sprawa została zgłoszona na
policję. Mam nadzieję, że rzeźba została tylko przekazana do
renowacji i wkrótce wróci, ale niestety znacznie bardziej
prawdopodobny jest scenariusz negatywny. Do momentu wyjaśnienia
sprawy pozostawiam wpis na liście)
Stara Łomnica (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): przy domu
nr 44 na tynkowanym postumencie zwieńczonym gzymsem kamienna
barokowa figura Jana N. z krzyżem na lewej ręce i z przekrzywioną
pięciogwiaździstą aureolą - podobnie jak niegdyś ta z
sąsiedniej Nowej Łomnicy, zanim ta całkiem odpadła. Figura znacznie od tamtej ładniejsza,
najprawdopodobniej starsza. Resztki polichromii. Na cokole nowszy napis z nazwiskiem Prause.
Połowa XVIII wieku (wg innego źródła - początek XIX)
Stara Łomnica (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ):
w zachodniej części wsi, niemal przy granicy z wsią Nowa Łomnica
stoi kamienna
barokowa kolumna z figurą maryjną. Na cokole płaskorzeźbione postaci
świętych, w tym na froncie Jan N., uporczywie malowany
przez mieszkańców na jaskrawe kolory
Stara Łomnica (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ):
XVIII-wieczny obraz Jana N. w kościele św. Małgorzaty, z aniołkami zawieszonymi ponad
ramą. Jan ma palec na ustach, biret, palmę i krucyfiks,
przedstawiono go w statycznej pozie. Olej na płótnie (nad: Andrzej R.)
Przy bocznym ogrodzeniu cmentarza, na prywatnej
posesji, stoi figura Jana N. Jest to figura barokowa,
kamienna, na prostokątnym cokole z napisem, w aureoli. Obiekt jest
zasłonięty przez dużą lipę i inną roślinność. Data wyznaczona z
chronostychu
(>>)
FVNDATA
A PRIMO PAROCHO
IOANNES CHISLER
wskazuje czas wystawienia figury na 1758 rok.
Treść inskrypcji w wolnym tłumaczeniu: "Ufundowana przez
pierwszego proboszcza Jana Chislera" (nad: kid72, uzup.: G.S.,
tłum: S.Zobniów)
Pojawiła się kusząca hipoteza, że jest to ta figura, która stała niegdyś
na placu przed kościołem klasztornym franciszkanów-reformatów śśw.
Jerzego i Wojciecha w Kłodzku (zobacz wyżej), razem z figurami śśw.
Franciszka, Józefa i Anioła Stróża. Wykonano je w latach 1720-30 i stały
na tym miejscu do kasaty klasztoru w roku 1810, kiedy to zostały
sprzedane i przeniesione w różne miejsca w Hrabstwie Kłodzkim. Figura
Jana N. według źródeł trafiła do Starej Łomnicy. Jednak rzeźba przy
cmentarzu nie jest figurą bramną i nie odpowiada jej opisowi
(figura klęcząca). Nie jest więc pewne, że ta figura
rzeczywiście tam trafiła, a jeśli nawet, to co się z nią
stało (uwaga:
należy dalej badać temat)
Murowana bielona domkowa kapliczka Jana N. przy szlaku im.
J. Szczypiorskiego do Bystrzycy, zdobiona wolutową attyką.
Wewnątrz nie ma już Nepomuka, lecz gwiazdy na szczytach
kapliczki nie pozostawiają wątpliwości co do identyfikacji
obiektu (uwaga: zbadać losy figury!)
W założonym przez hr. von Wallisa przysiółku Mszaniec, po lewej stronie
drogi do Bystrzycy Kłodzkiej stoi kamienny, nieco toporny
posąg Jana N. z 1818 roku. Postument prostopadłościenny,
niski, na nim figura św. Jana Nepomucena w postawie
stojącej. W dłoniach, na wysokości piersi, trzyma, ułożony
prawie poziomo, krucyfiks, na głowie biret, a wokół niej
nimb ze zniszczonymi gwiazdami (nad: M.K., uzup: J.B. z
Kłodzka)
W założonym przez hr. von Wallisa przysiółku
Mszaniec słupowa, kryta dachówką kapliczka nepomucka przy drodze z Bystrzycy,
obok mostku nad potokiem Pławienia. Figurę Jana N. skradziono (>>) w
nieokreślonym momencie
Wilkanów
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ):
kamienny Jan N. przy kościele, na rynku, przy moście nad Wilczką, z
1735 roku. Postument kamienny, prostopadłościenny, zwieńczony
gzymsem. W płycinie inskrypcja z
chronostychem (>>):
STATVA
ISTA ANNO
QVO
MVNDVS
SPECI
LITERIVBIL ABAT
RENOVATA
EST
A.P.G.D.I.G.
Dwie ostatnie litery to najprawdopodobniej
inicjały renowatora (uzup: S.Zobniów)
Wilkanów
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ):
drewniany polichromowany Jan N. na konsoli przyściennej w kościele św.
Jerzego (nad: M. K.)
Wilkanów
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ):
ładny obraz Jana N. z palcem na ustach w kościele św. Jerzego, w bogatej owalnej
rokokowej ramie (nad: Andrzej R.)
Wilkanów
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): w kościele św. Jerzego
drewniana drewniana polichromowana figura Jana N. z poziomą aureolą w stylu
czeskim i z biretem w dłoni (nad: JJK)
Wójtowice
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko, ): na placu przed kościołem św.
Marii Magdaleny, przy lokalnej drodze, na cokole krzyża znajduje się
okazała płaskorzeźba Jana
N. spowiadająca królową Zofię, z resztkami polichromii. Fundator - Ignatz
Troyonski, data fundacji wynikająca z
chronostychu (>>):
SALVA NOS
IESV CRVCIFIXE
O VOS TIBI
PRETIOSO TVO
SANGVINE
REDEMISTI
(tłum. S.Zobniów: "Wybaw nas Jezu Ukrzyżowany, [błagamy] Cię,
najkosztowniejszą Twą Krwią zbawieni...")
to rok 1799. Nad napisem chronostychowym na czole cokołu tego krzyża
przedstawiono scenę spowiedzi królowej Zofii przez kapłana Jana N. Z
tyłu cokołu widoczny napis fundacyjny w brzmieniu: "IGNATZ /
TROYSKY HAT DIE / STATUA / AUFRICHTEN LASSEN / ANO 1799 / IGNATZ
FRITSCHE / HAT DIE STEINE / DAR ZU GEGEBEN / A C P." Nad literą
N (w słowie ANO) jest znak ~ wskazujący na konieczność podwojenia
litery, czyli w konsekwencji daje to słowo ANNO, czyli roku 1799.
Napis fundacyjny posiada zatem brzmienie (w tłumaczeniu S.Zobniów):
"Ignacy Troysky kazał tę figurę wystawić w roku 1799, Ignacy
Fritsche ofiarował na to kamień" (uzup: S.Zobniów)
Wyszki
(gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko): w kościele św. Jana
Chrzciciela boczny ołtarz poświęcono Janowi N. i umieszczono w nim
drewnianą polichromowaną figurę Jana N. z XVIII wieku
Zalesie (gm. Bystrzyca Kłodzka, pow. Kłodzko,
): w stojącym tu
pięknym drewnianym kościele św. Anny z 1718 roku (rzadkość w Hrabstwie,
niestety stale zamknięty), pod chórem, stoi drewniana polichromowana
rzeźba Jana N. w aureoli i z krzyżem w prawej ręce kościele
filialnym św. Anny z 1718 roku (rzadkość w Hrabstwie, niestety
stale zamknięty), znajduje się wizerunek św. Jana Nepomucena
namalowany na desce. Święty przedstawiony w postawie stojącej,
trzymał kiedyś w prawej dłoni uniesiony do góry i adorowany pobożnym
wzrokiem krucyfiks (obecnie odłamany, widoczny jeszcze na starszym
zdjęciu). Dziś wygląda to
tak, jakby przyglądał się kawałkowi patyczka uniesionego do góry aby
go lepiej widzieć i dziwi się gdzie jest reszta. Lewa dłoń uniesiona
na wysokość piersi. Na ubiór Jana składają się szaty kanonika:
sutanna, komża, futrzana peleryna. Pod szyją biały kołnierzyk. Wokół
odkrytej głowy świętego otok z pięciu złotych gwiazd. Wizerunek Jana
przymocowany do drewnianej podstawy i ustawiony przy ścianie, na
ławce w ostatnim rzędzie, co w czasie mszy świętej sprawiło
wrażenie, że Jan wszedł na ławkę, aby lepiej widzieć co się dzieje przy
ołtarzu. Stan dobry, lecz należałoby Janowi przywrócić
obiekt adoracji - krucyfiks i znaleźć bardziej godne miejsce (uzup:
J.B. z Kłodzka)
Koło zajazdu "Złoty Róg", za rzeką Wilczką, znajduje
się współczesna szablonowa figura Jana N. z jednej z wytwórni postawiona w lipcu 2014 na cokole starego posągu JN (zobacz
niżej). Strój tradycyjny, choć barwy nie mają nic wspólnego ze strojem
kapłańskim (czarno-zielona sutanna, 12 srebrnych guzików, czarno-złota
komża z koronką, szara peleryna ze złotym wiązaniem, kapturem i
frędzlami; widoczny złoty kołnierzyk; czarny biret na głowie; buty
brązowe o ściętych noskach). W prawej ręce, przy piersi, trzyma zieloną
palmę. W lewej - długi krzyż, oparty dołem o plintę. Włosy raczej
krótkie, kręcone; zarost. Niby kontrapost, choć trudno mówić o tym w
przypadku tej figury. Twarz i dłonie przypominają kiepską lalkę; lekko
kiczowaty (nad: G.S.)
Koło zajazdu "Złoty Róg", za rzeką Wilczką, stała
niegdyś kamienna figura Jana N. z roku 1880. Zaginęła lub została
zniszczona w nieznanym czasie. Pozostała po niej tylko cokół z napisem
od frontu: "JOHANN / NEPOMUK / 1880(?)". Napis z tyłu postumentu jest
już nieczytelny, choć widać jeszcze ślady polichromowanego zdobienia.
Cokół przymocowany drutem do brzozy, ale ustawienie całości blisko
krawędzi skarpy grozi upadkiem do rzeki. W
lipcu 2014 ustawiono na nim nową szablonową figurę Jana N (zobacz wyżej) (nad: G.S.)
W drewnianym kościele św. Józefa Oblubieńca z połowy
XVIII wieku, pod organami, na konsoli zawieszonej na barierze chóru, stoi
drewniana polichromowana figura Jana N. wykonana w manierze barokowej.
Strój tradycyjny (sutanna, 7-8? guzików) - kolorystyka szat nieco
dziwna, utrzymana w tonacjach brązowo-bordowych. Nimb z pięcioma
dużymi gwiazdami, kontrapost. W lewej ręce krzyż, w prawej palma. Autor i
datowanie nieznane (nad: G.S.)
W
kościele parafialnym
św. Apostołów Piotra i Pawła jest wyjątkowo okazała ambona z wyobrażeniem Jonasza połykanego przez wieloryba. Naprzeciwko niej, na
lewym filarze, umieszczono
równie imponującą kompozycję - konfesję Jana N. wykonaną w
technice stiuku, polichromowaną przedstawiającą scenę Topienia Jana N. Lata dwudzieste XVIII wieku
Wewnątrz kaplicy mszalnej pw. Podwyższenia Krzyża
Świętego, pochodzącej z roku 1707, znajduje się barokowy ołtarz i obrazy
drogi krzyżowej namalowane na szkle. Na mensie ołtarza trzy,
polichromowane, niewielkich rozmiarów figurki świętych, z których jedna
(środkowa) przedstawia Św. Jana Nepomucena. Święty w postawie stojącej,
w szatach kanonika, trzyma przed sobą w dłoniach zielony liść palmy
męczeństwa, któremu jakby z uwagą się przygląda. Być może kiedyś
dzierżył w dłoni krucyfiks i to w niego był wpatrzony. Niegdyś w pobliżu
kaplicy istniała pustelnia. Kaplicę restaurowano w 1970 r. Odpust w
kaplicy w Podgórzu 14 września (nad: J.B. z Kłodzka)
Duszniki (gm. Duszniki, pow. Kłodzko,
): krępa figura kamienna św.
Jana Nepomucena, 1722 rok. Pierwotnie usytuowana nad rzeką, przy
starej papierni, potem - po powodzi - przy ul. Kłodzkiej, koło kościoła.
W roku 2004 przeniesiono ją znowu w okolice Bystrzycy Dusznickiej, koło domu Pod
Barankiem. Rzeźba ma nietypowy
układ rąk, a umieszczono ją na wtórnie skomponowanym z ułomków
pozyskanych zapewne z lapidarium cokole. Cokół ten kilka miesięcy
później uzupełniono dwoma kamiennymi elementami: zamkniętą księgą i
kłódką z napisem TACUI. Oba elementy są dosyć toporne, ale
chwała pomysłodawcom za samą ideę
Zieleniec (gm. Duszniki Zdrój, pow. Kłodzko,
): kamienny Jan N. z 1862
roku tuż przy wyciągu narciarskim, przy drodze, koło schroniska
"Orlica". Styl prowincjonalny, lecz nie pozbawiony uroku. Krępy Jan
trzyma czapkę w ręku. Ten najwyżej na Śląsku (870 m n.p.m.)
usytuowany posąg JN na wysokości posiada na cokole cztery
płaskorzeźby (w tym dwie z inskrypcjami) oraz dwie płyciny z
inskrypcjami. Na frontonie cokołu umieszczono dwie płaskorzeźby -
apoteozy Języka a poniżej krucyfiksu. Natomiast w dolnej części
cokołu w płycinie słabo już czytelną inskrypcję modlitewną. Z prawej
strony cokołu płaskorzeźba św. Józefa (potwierdzoną napisem
poniżej). Z lewej strony płaskorzeźba z nierozpoznanym wizerunkiem
świętej postaci (braku możliwości odczytania podpisu pod tą
płaskorzeźbą). Z tyłu cokołu czytelna jeszcze inskrypcja fundacyjna:
Errichte von / Joseph Bartsch / im Jahre / 1862 - a więc:
Wystawił Józef Bartsch w roku 1862 (uzup.: S.Zobniów)
Zieleniec (gm. Duszniki Zdrój, pow. Kłodzko,
):
przy drodze do Dusznik Zdroju kamienny krucyfiks z głęboko rytą
płaskorzeźbioną figurą Jana N. na cokole. Na cokole
poza wizerunkiem JN dwie inskrypcje: z przodu napis modlitewny (podobnie jak na pobliskim pomniku z F. JN oraz na
cokole kolumny NMP); z tyłu cokołu napis fundacyjny treści:
Errichtet von / Johann Postler. / 1866, czyli: Wystawiony
przez Jana Postlera 1866. Poniżej napis wykonawcy kamiennego
krzyża w treści: Gef. H. Rasch a. Conradswalde b. Landeck,
czyli: wykonał H. Rasch z Konradowa k. Lądka Zdroju. Niedawno
odnowiony, Jan otrzymał pozłocenie krzyża i inskrypcji. Johann
Postler, razem z bratem, wystawił również drugi podobny obiekt
(zobacz niżej), którego wykonawcą był ten sam Rasch
Zieleniec (gm. Duszniki Zdrój, pow. Kłodzko,
):
płaskorzeźbiony wizerunek Jana N. na lewym boku cokołu kolumny maryjnej
po prawej stronie wejścia do kościoła św. Anny. Resztki polichromii i złocenia na gwiazdach
wokół głowy Jana. Po prawej stronie - św. Jgnacy Loyola z pozłacanym
poniżej podpisem St. Ignacius Loy.Obiekt fundowany przez miejscowych gospodarzy braci
Ignatza i Johanna Postlerów w roku 1862, a wykonawcą był H. Rasch z Konradowa.
Z przodu cokołu napis modlitewny, natomiast z tyłu inskrypcja
fundacyjna: Errchtet vom / Feldgärtner u. / Kirchenvater / Ignatz
Postler / und dessen Bruder / Johann Postler / 1862, co oznacza:
Wystawił rolnik i prowizor kościoła Ignacy Postler i jego brat
Jan Postler w 1862. Z tego też tytułu w cokole kolumny NMP
znajdują się reliefy ich patronów. Poniżej napis: Gefertigt H.
Rasch in / Conradswalde b. Landeck, czyli: Wykonał H. Rasch z
Konradowa k. Lądka Zdroju. Johann Postler, tym razem
samodzielnie, wystawił również drugi podobny obiekt (zobacz wyżej),
którego wykonawcą był ten sam Rasch
Zieleniec (gm. Duszniki Zdrój, pow. Kłodzko,
):
wewnątrz kościoła św. Anny, w półkolistej absydzie za prezbiterium, na
przyściennym cokoliku ustawiono drewnianą, pociągniętą gipsem i
pomalowaną figurę Jana N. (nad: J.D.)
Kudowa stanowiła wraz z
sąsiednimi miejscowościami (Słone/ Slané, Brzozowie/Březová, Czermna/Velká
Čermná, Zakrze/Žakš, Kudowa-Zdrój/Lázně Chudoba, Błażejów/Blažejov, Jakubowice/Jakubovice,
Pstrążna/Stroužné, Bukowina/Bukovina, Ostra Góra/Nouzín, Ostra Góra/Ostrá Hora)
tak zwany Czeski Kątek (Zakątek), to jest należały bezpośrednio do Królestwa
Czech, a nie do Hrabstwa Kłodzkiego. Dopiero w roku 1763 Prusy przyłączyły je do
swojej prowincji Prowincji Śląskiej. Była to enklawa dialektu kłodzkiego języka
czeskiego w morzu niemczyzny.
Brzozowie (gm.
Kudowa, pow. Kłodzko, ): w tej miejscowości - dziś dzielnicy Kudowy -
jest Jan N. malowany na blasze (rzadkość!), zawieszony na desce
zamocowanej na kamiennym cokole, przy przystanku autobusowym (ulica
Brzozowie 13). Obiekt bardzo ciekawy i
malowniczy. Ładne aniołki towarzyszące Janowi, aureola
przypominająca cytrynę. U stóp napis ozdobną czcionką: "O hl.
Johannes von Nepomuk bitte für uns!".
Stan: zły, urwany górny zaczep, obłażąca farba (7.2005)
Brzozowie (gm.
Kudowa, pow. Kłodzko, ): w tej miejscowości - dziś dzielnicy
Kudowy - jest drewniany polichromowany Jan N. we wnęce dzwonnicy koło kościoła
śśw. Piotra i Pawła. Na czas remontu elewacji dzwonnicy obiekt
tymczasowo (lato 2013) w zakrystii
Czermna (gm. Kudowa Zdrój, pow. Kłodzko, ): owalny obraz Jana N. w
szczycie prawego ołtarza bocznego w kościele św. Bartłomieja
W tej miejscowości - dziś części Kudowy - jest
kamienna rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania z roku 1826 ustawiona na placu w
rozwidleniu dróg przy mostku, w zachodniej części wsi. Na zachodniej
stronie cokołu znajduje się płaskowyrzeźbiony Jan N. oraz modlitwa i imię
świętego w języku staroczeskim
W tej miejscowości - dziś części Kudowy - na prywatnej posesji, otoczona metalową balustradą,
stoi postać Chrystusa na krzyżu w otoczeniu trzech postaci: Maria, Maria
Magdalena i św. Józef (?). Poniżej, jakby w odrębnej kapliczce,
flankowanej po bokach kolumienkami, stoki płaskorzeźba Jana N.,
bardzo przestrzenna i wypukła. Jan jest w sutannie, komży (11 guzików),
pelerynce i birecie. W prawej ręce – liść palmy, w lewej – krzyż. Pod
nim w owalnym, ozdobnym medalionie napis JOHANNES. Jeszcze niżej cytat z
psalmu. Za lampką główki dwóch putt. Z tyłu
napisy: "JOH. HEINISCH" (twórca?); a powyżej: "JOSEF u. MARIA PRAUSE
1885" (fundatorzy?) (nad: G.S.)
W tej miejscowości - dziś części Kudowy - na cmentarzu, przy kościele filialnym p.w. Narodzenia
Najświętszej Maryi Panny znajduje się kamienny Krzyż Męki Pańskiej
ustawiony na podstawie z 3 schodków, postumencie i cokole z 3
podpisanymi wnękami figuralnymi. Od frontu: HI. Maria, z lewej
strony: S. Josef, z prawej: S. Johannes. Na bocznej
ścianie postumentu, we wnęce umieszczona jest niewysoka (około 40 cm),
kamienna rzeźba Św. Jana Nepomucena. Święty przedstawiony w postawie
stojącej, trzyma przed sobą na prawym przedramieniu krucyfiks, a w
lewej, opuszczonej dłoni zielony liść palmy męczeństwa. Jan ubrany w
czarną sutannę, białą komżę (wykończoną dołem koronką), futrzaną
pelerynę (koloru białego), na głowie czarny biret. Przez ramiona
przewieszona stuła, a na piersiach zawieszony równoramienny krzyż.
Włosy, jak na Jana, stosunkowo krótkie, na twarzy zarost: wąsy i broda.
Pod szyją czarny kołnierzyk. Stan dobry. Na froncie postumentu duża
płycina, obecnie pusta. Górna część cokołu ma faliste zwieńczenie, na
niej główki 2 aniołków oraz lampka (współczesna). Na tylnej części
cokołu wyraźny napis: Errichtet/von/Joseph Langer/und/Franz
Kurschatke/1888 (nazwiska fundatorów; nazwiska twórcy brak) (nad: J.B. z Kłodzka,
uzup: G.S.)
Radków (gm. Radków, pow. Kłodzko,
): kamienna barokowa figura św. Jana Nepomucena
przy murach miejskich (ul. Ogrodowa), z resztami polichromii.
Dawniej zaopatrzona była w metalową aureolę, widoczną jeszcze na
najstarszym zdjęciu sprzed 1995 roku. Ufundowali ją mieszkańcy, w tym J. Kohler i G. Kuben w 1715
roku, co wynika z ciekawego
chronostychu (>>) na
dwustopniowym cokole, przy czym literę Y należy odczytywać jako
podwójną literę I:
HeILIge
Ioannes
NepoMVCene
erLange Vns gnaD
beY gott
co oznacza Święty Janie Nepomucenie
uzyskaj nam łaskę u Boga (tłum: S.Zobniów). W dolnej części cokołu inskrypcja
fundacyjna o treści
ANNO
1715 DEN 16 APRIL IST
DIESE STATUEN GOTT VND
DEM HEILIGEN IOANNI NEPOMV
CENO AVFF GERICHTET WORDEN
VON IOANNE KOHLER VND GEORGIO
KUBEN NEBST ANDERN WOHLTHAE
THERN
co oznacza
W roku 1715 dnia 16 kwietnia został ten posąg Bogu i św.
Janowi Nepomucenowi wzniesiony przez Joannę Kohler i Jerzego
Kubena wraz z innymi dobroczyńcami (tłum: S.Zobniów). Z boku cokołu widoczny
napis o renowacji - RENOVERT 1856
Radków (gm. Radków, pow. Kłodzko,
): figura św. Jana Nepomucena na
fasadzie domu nr 13/14 w pierzei
zachodniej rynku, pomiędzy drugim a trzecim piętrem, w ozdobnej
barokowej wnęce. Parapet tej wnęki imituje przęsła mostu. XVIII wiek
Radków (gm. Radków, pow. Kłodzko,
): na zachodnich peryferiach
Radkowa, na
Farnej Górze (Pfarr Berge, dogodne dojście od ul. Leśnej nr 12), w okolicy ogródków działkowych i w bliskości potokui wpadającego do Pośny stoi, na sporym cokole z
napisem Ora pro nobis kamienna polichromowana figura Jana N.
Jan trzyma krzyż pionowo w niezbyt często spotykany sposób,
opierając go o udo. Ma zapiętą pelerynę i groźną minę. Stopę trzyma
na chmurkach z puttem
Na terenie prywatnej posesji przy ul. Leśnej 26
odnaleźć można kamienny posąg Jana N. Jest to statyczna rzeźba ożywiona
tylko lekkim kontrapostem, w klasycznym stroju (sutanna, 11 guzików,
komża z koronką, peleryna z kołnierzem, wiązana pod szyją; biret na
głowie; buty o ściętych noskach) i bezgwiaździstej już aureoli.
Uszkodzony krzyż (brak główki i figury Chrystusa) podtrzymuje
prawą ręką, oparty na lewym przedramieniu; w lewej ręce palma.
Starannie oddana fryzura i zarost, jest nawet dziurka w uchu. Cokół z
trzema wnękami, z gzymsami, na podstawie. Widoczne resztki polichromii
oraz pozostałość trzpienia od lampki. Z przodu cokołu napis gotykiem. "Errichtet / von /
Ernst u. Karolina / Vögel.
/ 1913.". Pomnik wykonał Stefan Hertelt -
właściciel zakładu kamieniarskiego z Radkowa (nad: RJF, uzup: G.S.)
Kamienny Jan N. koło mostu nad potokiem Pośna, na
drodze Ścinawka Górna - Kudowa-Zdrój, 70 m od skrzyżowania z drogą
wojewódzką nr 388 (Ratno Dolne - Bystrzyca Kłodzka), u podnóża zamku. W prawej ręce trzyma krzyż z
palmą, w lewej księgę z kłódką. Na cokole pomnika widnieje rok 1770 (Marek Staffa
podaje jako rok powstania 1727, inne źródło 1770, zgodnie z
inskrypcją) (uzup: RJF)
Ratno Górne (gm.
Radków, pow. Kłodzko,
): po południowej stronie drogi nr 387 z
Radkowa, w odległości około 100 m na wschód od skrzyżowania z drogą
do Tłumaczowa, w kępie bzów barokowy
kamienny Jan N. na obłym cokole,
na którym umieszczono Język (>>) w relikwiarzu i dwie główki aniołków, 1784
Raszków (gm. Radków, pow. Kłodzko,
):
w kościele filialnym pw. Świętych Piotra i Pawła znajduje się ołtarz
boczny z olejnym obrazem Św. Jana Nepomucena. Święty rozdaje
klęczącym i stojącym przed nim ubogim ludziom srebrne monety. Jedną
z nich wręcza właśnie klęczącej przed nim matce, której dziecko
pobożnie złożyło rączki w podzięce. Z tyłu widać jeszcze klęczącego
mężczyznę oraz stojącą kobietę w chustce na głowie i z nagim
dzieckiem w ramionach. Stan obrazu dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Stan zachowania - ciągle niezły. Po przejęciu
zamku przez nowych właścicieli obiekt jest zabezpieczony i
udostępniony.
Odbywają się tu wspaniałe koncerty muzyczne. Renowację
zaplanowano na rok 2019
Na zamku Sarny (Scharfeneck) do nabycia są karty z reprodukcjami fresków z wnęk okiennych kaplicy zamkowej
ze scenami z życia Jana N. autorstwa Hansa Hoffmanna
z 1738 roku.
Są to: Narodzenie,
Kazanie Jana, Pielgrzymka do Starej Boleslavi, Spowiedź Królowej, Sąd
Królewski, Jan Więzień, Topienie oraz niezidentyfikowana scena z zakonnikiem - być może
ilustrująca spór o obsadę opactwa w Kladrubach.
Zobacz osobną stronę poświęconą freskom w kaplicy nepomuckiej w zamku Sarny >>
(nad: A.D.)
Kamienny polichromowany Jan N. z roku 1778 przy
drodze Ścinawka Górna - Ratno Dolne, naprzeciw budynku przy ul.
Sikorskiego 25f. Aureola z pięcioma gwiazdami została niedawno
naprawiona, ale juz lekko rdzewieje. Buty ze ściętymi czubkami, sutanna
z 12 guzikami. Palec przy ustach, krucyfiks i palma na prawym ramieniu.
U stóp chmurki i putta, po bokach dwie latarnie. Na cokole polski
(wtórny) napis: "Św. Janie
/ Nepomucenie / Módl się za nami" (uzup: RJF)
Koło byłej Przędzalni, po wschodniej stronie placu
wiejskiego, w ogrodzie prywatnej posesji, około 100 metrów na północ od
mostu nad rzeką Ścinawką, stoi kamienna figura Jana N. Efektowny cokół
zaopatrzony pierwotnie w płaskorzeźbę MB w owalnym kartuszu, światło
umarłych, wolutowe spływy, kamienną ozdobną trzyczęściową balustradę
(niestety nieco przysłoniętą) i dwa serca gorejące. W zwieńczeniu cokołu
putto oraz przedstawienie glorii w formie skłębionych chmur na których
postawiono figurę św. Jana Nepomucena. Na sercach gorejących
umieszczonych po obu stronach figury współcześnie namalowane napisy: R.P oraz 1945.
Na cokole wtórny napis Św. Jan Nepomuceński. Prawdopodobnie dawniej były tam inicjały fundatora i data fundacji.
W 2008 roku serce z datą 1945 zaginęło, zapewne
skradzione (>>)
- a szkoda, bo może kiedyś istniałaby szansa ustalenia
pierwotnego rytu, czyli daty fundacji (nad: T. Gmerek, uzup:
S.Zobniów)
W kościele parafialnym pw. Św. Magdaleny na granicy prezbiterium i
transeptu, po lewej stronie, tuż obok ambony znajduje się olejny
obraz na płótnie, w złotej ramie, przedstawiający scenę przenoszenia
martwego ciała Św. Jana Nepomucena po wyłowieniu z Wełtawy. Dwaj
rybacy podtrzymują ciało Jana: jeden u stóp, a drugi przy głowie. Z
tyłu, za Nepomucenem, biskup w infule (mitra) na głowie oraz dwaj
ministranci trzymający krucyfiks i pastorał. Przed Janem ksiądz z
kadzidłem i klęcząca kobieta z dzieckiem. W tle liczna gawiedź
ludzi. Ponad zwłokami Nepomucena uskrzydlony anioł, trzymający
koronę z gwiazd i liść palmy męczeństwa, a obok dwa putta.
Stan
obrazu dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Pomiędzy dwoma starymi akacjami stoi statyczna
kamienna figura Jana N. Jan jest ubrany w niemal płaski biret,
bezguzikową sutannę, komżę wykończoną koronką i pelerynę. Brak aureoli,
wyjątkowo długie włosy opadające na plecy. Krucyfiks trzymany niemal pionowo, brak palmy. Rzeźba
stoi na chmurce umieszczonej na postumencie, który z przodu ozdobiono
wypukłym gzymsem, wolutami, puttami i po motywem kwiatowym. Pod puttami scena Topienia w Wełtawie z
widocznymi resztkami polichromii. Inskrypcja na dole postumentu
nieczytelna (uzup: RJF) (uwaga: do momentu uzupełnienia RJF figura ta
obecna była na tej stronie bez definitywnie określonej lokalizacji, ze
wskazaniem na Ścinawkę Średnią)
Ścinawka Dolna (gm. Radków, pow. Kłodzko, ):
w kościele parafialnym pw. św Jakuba Apostoła w Ścinawce Dolnej po
prawej stronie w ołtarzu głównym, w parze ze św. Pawłem stoi figura
Jana N. Postać ubrana jest w kolorowe szaty kapłańskie sutannę, rokietę,
stułą i narzuconym na ramiona mantoletem. Św. Jan Nepomucen w lewej
ręce trzyma krzyż a palec wskazujący prawej ręki trzyma przy ustach
na znak zachowania tajemnicy spowiedzi. Poniżej figury JN inskrypcja
ST. IOH. NEP (nad: S.Zobniów)
Tłumaczów (gm.
Radków, pow. Kłodzko, ): w barokowym kościele pw. św. Piotra i Pawła, pochodzącym z roku 1661,
znajduje się boczny ołtarz Św. Anny wykonany w stylu regencji. Jest
to wyjątkowo bogaty przykład sztuki snycerskiej XVIII wieku. Jedną z kilku figur
umieszczonych w ołtarzu jest umiejscowiona w górnej części, po prawej
stronie, drewniana polichromowana rzeźba Św. Jana Nepomucena. Święty
stoi w pięknym kontrapoście w rozwianych złotych szatach. W prawej
dłoni trzyma olbrzymią, zieloną gałązkę palmową, lewą podtrzymuje
krucyfiks, ku któremu pochyla głowę. Na głowie biret, a wokół niej
otok ze złotych gwiazd. Spod sutanny wystają dwa trzewiki ze
ściętymi noskami.
Stan rzeźby dobry, choć polichromia spękana (nad: J.B. z Kłodzka)
Wambierzyce (gm. Radków, pow. Kłodzko, ):
w odległości około 1500 metrów na zachód od tzw. Bramy Radkowskiej
kamienna barokowa rzeźba Jana N. na wysokiej kolumnie ustawionej
przy dawnej pątniczej drodze z Wambierzyc do Radkowa, po prawej
stronie. Cokół z umieszczonymi w płycinach z owalnymi obramieniami
ciekawymi, ale trudno już czytelnymi
chronostychami (>>), które
pozwalają datować rzeźbę na rok 1707. Napisy są dwuczęściowe i w
każdej duże litery z chronostychu potwierdzają datę wystawienia w
1707 roku. Z przodu (od strony drogi) nie można już ustalić treści
napisu ale można odczytać powiększone rzymskie litery: D / IIMVC
/ CCV / CMI / CCIL / CLC - co stanowi liczbę 3414 czyli
podwojoną liczbę roku 1707. Z prawej strony cokołu napis, w górnej
części jeszcze możliwy do odczytania, o treści: SanCte
Iohannes /
De NepoMVC
/ Ora pro nobIs. Na pozostałych
stronach cokołu praktycznie niemożliwe już do odczytania napisy ale
analiza powiększonych liter (również w tych podwójnych napisach)
potwierdza datę 1707
Wambierzyce (gm. Radków, pow. Kłodzko, ): obraz Jana N. w ołtarzu
bazyliki p.w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wykonany przez
Karla Sebastiana Flackera (ur. 1679 we Wiedniu; zm. 22. marca 1746
Kłodzku) w roku 1723. Piękna rokokowa rama, a w mensie ołtarza
płaskorzeźbiona scena Topienia
- Wambierzyce (gm. Radków, pow. Kłodzko, ):
w niszy zwieńczenia jeden z bram
wejściowych na teren kompleksu Śląskiej Doliny Jerozolimskiej
znajdowała się prawdopodobnie drewniana figura Jana N. Niestety w
latach 50. XX wieku została
skradziona (>>). Brama ta znajduje się po
lewej stronie ul. Szpitalnej (od strony placu przed wielkimi
schodami wiodącymi do Bazyliki NNMP) i jest ustawiona prostopadle do
bramy wjazdowej w tę ulicę.
Z uwagi na bardzo bliskie sąsiedztwo z istniejącą figurą Jana N. z 1740
roku
ustawioną po lewej stronie kolumny NMP (zobacz wyżej), ta zaginiona figurka oraz
istniejąca fundacji hr. von Götzen są mylone w opisach jako stojące nad budynkiem bramnym
(nad: S.Zobniów)
- Wambierzyce (gm. Radków, pow. Kłodzko, ): wodne procesje
odbywały się również w Wambierzycach! Zdjęcie z książki Joanny
Lamparskiej "Sudety Środkowe po obu stronach granicy. Przewodnik
inny niż wszystkie" (Część 2, ASIA-PRESS s.c., Wrocław 2003),
w podrozdziale poświęconym Wambierzycom pokazuje kamienną figurę Jana N.
na mostku nad
potokiem Cedron w południowej części głównego placu przed Bazyliką NNMP oraz spławianie rzeźby martwego Jana N. (zobacz informację o wodnych
procesjach >>). Z podpisu na starej pocztówce wiadomo, że mostek nosił nazwę Johannesbrücke,
a więc Most Świętojański. Nie są znane powojenne losy spławianej figury, podobnej zresztą do tej z Gorzanowa nawet w zastosowanej kolorystyce, natomiast co do rzeźby na
moście wysnuwam teorię o jej tożsamości ze stateczną figurą stojąca koło plebanii (zobacz wyżej), opartą jedynie na porównaniu niewyraźnych zdjęć
Wambierzyce (gm. Radków, pow. Kłodzko ):
w prywatnym skansenie Gospodarstwa Agroturystycznego u Sołtysa przy
ulicy Wiejskiej 52
eksponowana jest drewniana figura Jana N. Są tu również ułomki
kamiennych rzeźb: leżącego na boku brodatego mężczyzny, stojącej
postaci i innej klęczącej, z otwartą księgą w rękach. Nie można na
100% wykluczyć ich nepomuckości (uzup: U.B.)
W odnowionej (lub nowej) kapliczce z piaskowca naprzeciw
domu nr 38-39 przy drodze do skansenu dnia 30 sierpnia 2008
roku ustawiono nowego Jana N., ufundowanego przez
mieszkańców (1200zł !!!). Figura wykonana była zapewne z
gipsu, niestety w roku 2013 figura została
skradziona (>>),
według informacji od mieszkańca (uzup: G.S.). W
kapliczce stoi teraz porcelanowa figurka MB (nad: JJK)
Kamienna barokowa rzeźba Jana N. nad
budynkiem bramnym (wjazd w ulicę Szpitalną) po prawej stronie schodów bazyliki Nawiedzenia, z gołą głową i utrącona prawą dłonią.
Ustawiono ją po
lewej stronie kolumny NMP (1682) w parze ze św. Janem Sarkandrem, w
balustradzie muru z wejściami do kaplic nr 12a (Wieczerza Pańska),
9 (Jezus w gościnie u faryzeuszów), oraz nr 10 (Uroczysty
wjazd do Jerozolimy). Figura ta wystawiona
została w 1740 roku z fundacji hrabiny von Götzen z domu Stielfried
co potwierdzają kartusze herbowe na jej cokole
Kamienna figura Jana N. po lewej
stronie monumentalnych schodów bazyliki Nawiedzenia, przed plebanią.
Jej statyczność wskazuje na XIX-wieczną, późniejszą, niż pozostałych Janów z
Wambierzyc, datę powstania. W ciągu ostatniego 10-lecia Jan utracił
czubek krzyża, jak na to wskazują kolejne zdjęcia prezentowane na
tej stronie. Być może cokół rzeźby nie jest oryginalny. Uwaga: jest możliwe, że figura ta stała dawniej na mostu zwanym Johannesbrücke, czyli Świętojańskim. Bardzo podobny obiekt widoczny jest na starych fotografiach dokumentujących Wodne Procesje (zobacz niżej). Podobna jest wielkość i postawa figury, kąt nachylenia krucyfiksu, nakrycie głowy. Inna jest długość krzyża, ale ten zmieniał się w czasie kilkukrotnie.
Ustawiona
w parze z figurą Daniela Paschazjusza von Osterberg. Na przedniej
stronie cokołu w prostopadłościennej płycinie napis: ST. /
IOHANNES / ORA PRO NOBIS. Natomiast w dolnej części cokołu
widoczny ryt: No 60. Z tyłu cokołu fragment napisu - A:
URBAN. BILD...(HAUER), niestety z powodu odłamania części cokołu
brak dalszej części napisu. Figura jest uszkodzona - brak lewej
dłoni. Naprawie poddano jedynie połamany krzyż trzymany w prawej
ręce
W Sanktuarium Matki Bożej Wambierzyckiej
Królowej Rodzin, Patronki Ziemi Kłodzkiej, za ołtarzem
głównym, za zamkniętymi drzwiczkami, znajdują się trzy
relikwiarze. Jednym z nich jest relikwiarz Św. Jana
Nepomucena (zobacz >>), w którym umieszczony jest maleńki fragment kości
Świętego. Relikwiarz w formie skromnego kartusza, zdobionego
motywem roślinnym, przymocowany do plastikowej podstawki. A
więc przybywając do Matki Bożej Wambierzyckiej, modląc się
przed Jej wizerunkiem, pamiętajmy, że z tyłu za Jej figurką
są relikwie Św. Jana Nepomucena, do którego również możemy
zanosić nasze prośby. Tuż obok znajdują się relikwie św.
Joanny Beretty Molla i Św. Pawła od Krzyża. Stan dobry (nad:
J.B. z Kłodzka)
Na Górze Synaj, wewnątrz kaplicy nr 70 -
Wszystkich Świętych znajduje się dużych rozmiarów obraz
namalowany na desce. Jedną, z całej rzeszy świętych na nim
przedstawionych jest postać Św. Jana Nepomucena, koło
którego stoi Św. Floriana. Jan Nepomucen trzyma przed sobą
uniesiony w lewej dłoni krucyfiks. Jednak głowa świętego
obrócona w tył, tak jakby konwersował z innym świętym. Obraz
był restaurowany w 1988 roku przez panią Alicję Gorbacz, co
zostało udokumentowane napisem w prawym, dolnym rogu obrazu:
REN. Alicja Gorbacz 1988. Wydaje się, że dziś obraz jest w
takim stanie, który kwalifikuje go do ponownych prac
renowacyjnych (nad: J.B. z Kłodzka)
Kapliczka z roku 1855 w formie sceny
ukrzyżowania umieszczonej na postumencie schodkowym i trzyczęściowym
cokole. Część dolna – prosta bryła, bez ozdób i napisów,
zwieńczona górą gzymsikiem. Górna, od frontu, z płyciną, w
której znajduje się płytka wnęka, a w niej płaskorzeźbiony
Jan N. Strój tradycyjny: sutanna bez guzików, komża,
peleryna; buty ze ściętymi noskami; biret trzyma nisko prawą
ręką, oparty o szatę. Postać wtórnie polichromowana w
kolorze czerwono-brązowym. W lewej ręce trzyma (na wysokości
serca, oparte o lewe ramię) krzyż, a pod nim liść palmy.
Głowa pochylona do krzyża. Na trzeciej części, u stóp krzyża
ozdobny kartusz z zatartym już napisem. Z tyłu cokołu napis
fundacyjny oraz rok wystawienia: "ERRICHTET VON / JOHANN
DINTER. GEB: / AUS KUNZENDORF BEI / NEURODE / MŰLLER MALZ?
VON HIER / 1855" (tłum. G.S.: Postawił / Johann /Jan/ Dinber ur.(odzony) / w Drogosławiu obok / Nowej Rudy /
tutejszy młynarz słodowy (?) / 1855") (nad: G.S.)
To zapewne najgorsza gmina
nepomucka w Polsce. Mimo monitów i listów protestacyjnych w
Międzylesiu prym wiodą zrujnowane pomniki, miejsca ponepomuckie,
smutne szczątki rozbitych figur i puste cokoły (Międzylesie x 2,
Niemojów, Gniewoszów, Lesica, Roztoki)
Międzylesie (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko, ): rzeźba Jana N. na
mostku (>>) na rzeczce
Polnej, niedaleko zamku. Na cokole data 1725 oraz trzy
płaskorzeźby ze scenami z życia Świętego. Z przodu cokołu, na
wypukłości w kształcie spłaszczonego walca znajduje się relief ze
sceną Topienia JN. Powyżej tej płaskorzeźby widnieje napis z
chronostychem (>>):
DIVUs
Ioannes NepoMUCenUs
natomiast poniżej
reliefu kontynuacja napisu:
hIC stat pro honorI et nostrI
co oznacza Święty Jan Nepomucen stoi tu na chwałę i ochronę naszego
honoru. Data z chronostychu wyznacza datę 1725. Data ta jest również
widoczna u dołu cokołu. Z prawej strony cokołu scena rozmowy JN z
królem Wacławem IV, a z lewej strony scena spowiedzi królowej Zofii
w dwudzielnym konfesjonale
Międzylesie (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko, ): w kościele Bożego Ciała pięknie polichromowana figura Jana N.
Międzylesie (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko, ): między cmentarzem a
dawnym szpitalem w Międzylesiu, w pobliżu rzeki Polnej znajduje się pomnik
świętego. Współczesna tablica obok przedstawia go jako Jana
Nepomucena Pielgrzyma, co potwierdza napis na cokole wymieniający
Starą Boleslavię. Postać dzierży kij i medalion z MB ze Starej
Boleslavi z
Dzieciątkiem, ma
kapelusz pielgrzymi w ręku, kij, różaniec i krzyż maltański pod
szyją. Jest to emanacja patronatu Jana N. nad podróżnikami - w tym
miejscu zbiegały się dawne drogi między innymi do Wiednia oraz tzw.
droga solna wiodąca dalej przez Boboszów (zobacz niżej). Na cokole
tego pomnika widoczny napis z
chronostychem (>>):
Sta. VIRGO
BOLESLA
VIENSIS
SIS
ET BEATVS
IOANNES Ne
SIS GRATIOSA
MITTELWAL
DENSIS
co odpowiada: "Św. Pannie /Staro/Bolesłavskiej i
błogosławionemu Janowi Ne/pomucenowi/ wdzięczni mieszkańcy Międzylesia".
Suma liter w chronostychu potwierdza datę 1734. Z boków cokołu
napisy widoczne są tylko częściowo. Z prawej strony cokołu
inskrypcja treści:
PRO
DEVOTIONE
EXPO...
STATVA
czyli: "wystawiona z pobożności", a z
lewej strony możliwe już do odczytu są tylko fragmenty inskrypcji -
"SVB / AN...AE (?)" (nad: S.M.,
uzup. i tłum.: S.Zobniów)
Kamienna rzeźba Jana N. stała niegdyś po
prawej stronie głównej ulicy wiodącej do rynku, na południe od
niego. W 1979 roku została pozbawiona głowy, a w 1990 pozostał z
niej tylko cokół. Opis według Kartoteki Zabytków Ruchomych
Muzeum w Kłodzku: "figura Jana Nepomucena z pocz. XVIII
w., stojąca w niszy domu przy Rynku, na podstawie w formie girlandy
owocowo-kwiatowej. Warsztat lesicki". Polichromia współczesna. Z
załączonego zdjęcia widać, że ubrany jest w strój tradycyjny
(sutanna, komża, peleryna, biret na głowie). W połowie lat 80-tych okaleczona figura została zabrana do
renowacji do Międzynarodowego Związku Artystów Plastyków
Pogranicza, Delegatura Polska w w Psarach (Psary 9, Cezary Trubaluk).
Niestety po ponad 25 latach figura nadal nie wróciła na swoje
miejsce. Na miejscu gdzie dawniej stał pomnik z tą figurą JN
pozostał jedynie cokół. Podczas przebudowy około 1995 roku części
ulicy Wojska Polskiego (koło domu nr 11) przepływającą obok młynówkę
ujęto w zakrytą cembrowinę likwidując mostek z balustradą, a cokół
pomnika wykopano i odsunięto kilka metrów od ulicy na skwer w
sąsiedztwie domów i garaży, stawiając na betonowym podwyższeniu.
Cokół tego pomnika został pozbawiony metalowego wysięgnika na
latarnię a pozostał tylko metalowy trzpień na którym była dawniej
zamocowana figura.
W maju 2017 stan obiektu był tragiczny, bo prawdopodobnie na
skutek powiększenia parkingu cokół został rozłożony na kawałki,
które rozrzucono bezładnie na trawniku za żywopłotem (uwaga:
poleca się uwadze Szanownych Miłośników Nepomuków ten obiekt i
ew. zainteresowanie nim władze z Urzędu Gminy, który nic nie wie
o jego istnieniu - konieczna jest renowacja i ustawienie na
czekającym nadal cokole. Uwaga 2: należy upewnić się co do
poprawności lokalizacji obiektu - nie udało się znaleźć budynku
z niszą) (nad: J.W., uzup: S.Zobniów, G.S.)
Przy rozstajach dróg Międzylesie-Pisary-Boboszów, na południe od Międzylesia, przy trasie na Sikornik
(550 m n.p.m.), która stanowiła
niegdyś spacerową aleję ozdobiona szpalerem rzeźb świętych i
krzyżami, jeszcze niedawno odnaleźć można było smętne resztki zwalonej
w roku 2000 kamiennej figury Jana N. z XIX wieku. W roku 2014 nie
było już po nich najmniejszego śladu, a Urząd Miasta i Gminy nie
wiedział co się nimi stało. Figura ta wylądowała w ogrodzie
dawnej plebanii, przy czym lądowanie nie
było udane - rzeźba leży na plecach w kilku kawałkach i zarasta
mchem, obok stoi cokół z plintą i stopami Jana. W dalszym ciągu
brak głowy. Taki stan zarejestrowano w marcu 2018, a do końca
lipca nic się nie zmieniło (uwaga:
zmieniam status obiektu z "zaginiony" na "istniejący") (nad: T. Gmerek, uzup.: G.S.)
Boboszów (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
)
/ Lichkov (kraj: Pardubický, okres: Ústí nad Orlicí, Czechy): na
północ od wsi Lichkov, dokładnie na granicy polsko-czeskiej, pod
szczytem Rosinka, przy zielonym szlaku turystycznym, niedaleko
słupka granicznego nr III/91, stoi zwrócona ku wsi Lichkov, barokowa
piaskowcowa figura św. Jana Nepomucena z roku 1730. Według starych
map w tym miejscu przechodziła do Prus solna droga wiodąca dalej
przez Międzylesie (zobacz wyżej), ustawiona w tym odludnym
miejscu figura spełniała więc funkcję patronacką i ochronną dla
podróżnych zdążających dawnym traktem solnym. Święty
przedstawiony w postawie stojącej w kontrapoście na lewej nodze,
prawe kolano ugięte. Ubrany w długą, ukształtowaną w fałdy sutannę,
spod której wystaje trzewik. Komża sięga kolan, dołem wykończona
jest szeroką koronką, ukształtowana w większe i mniejsze fałdy. Na
ramionach futrzana peleryna z kapturem. Pod szyją wysoki, spięty
kołnierz w kształcie stójki z wypustkami. Na głowie biret, spod
którego opadają na ramiona bujne, falowane włosy. Na twarzy broda i
wąsy. Wokół głowy brak otoku z gwiazd. Oczy otwarte, wzrok spokojny,
skierowany przed siebie. Na lewym ramieniu święty trzyma krucyfiks,
wzdłuż którego ułożony jest liść palmy. Krucyfiks podtrzymuje dołem
prawą dłonią. Na cokole niewielkich rozmiarów wnęka, zatarte napisy,
w tym chronostychy (>>):
1906
DIVVS PATRONVS
IOANNES NEPOMV
CENVS
hIC stat. parte
honorIs nostrI
Ao. 1730
A.F.L
17 J.D. 66
M.F. 1931 / A.R. 1984
czyli: Święty patron Jan Nepomucen / Ten posąg
jest częścią naszego honoru oraz daty powstania i kolejnych
renowacji obiektu uzupełnione o inicjały ich sprawców. Ostatnia
inskrypcja dotycząca renowacji, pomimo, że jest wykonana niedawno
jest już praktycznie niewidoczna. Całość
umieszczona na nowej, pobielonej podmurówce. Stan dobry (uzup: J.B.
z Kłodzka, S.Zobniów)
Długopole Górne (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
): w kościele
parafialnym dojrzana przez okno drewniana figura Jana N. przy
balustradzie chóru (nad: JJK)
Długopole Górne (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
): kamienna figura Jana N. wystawiona 24 maja 1728 roku po północno-wchodniej stronie mostu nad Nysą Kłodzką, przy drodze wiodącej do kościoła, na północ od zabudowań i po prawej stronie rzeki.
Jan prezentuje piękny kontrapost, gwiaździstą aureolę i krucyfiks.
Na cokole zwieńczonym plątaniną chmur i aniołków wyryto scenę
Topienia i aż dwa
chronostychy (>>), niemiecki i łaciński,
zawierające tę samą datę. Z tyłu cokołu widoczna inskrypcja
fundacyjna z inicjałami fundatora i dokładnym datowaniem: J.B. /
1728 / den 24 Mai / Joh. Bartsch...., czyli: Jan Bartsch -
dnia 24 maj 1728 (nad: M.P., uzup: S.Zobniów)
S. IOANNES NE
POMVCENE
BITT GOTT
VOR
VNS BEVOR
ALLE DEINE
VER EHRER
S. IOANNES NE
POMVCENE
DI RIGE GRESSVS NOSTROS
IN PA
CE
VERITATE ET
IVSTITIA
(w tłumaczeniu: Św. Janie
Ne-
pomucenie proś Boga
za nas,
wszystkich Twoich adoratorów
(w tłumaczeniu: Kieruj nasze
kroki na drogę pokoju,
prawdy i sprawiedliwości)
Kamienna figura Jana N. z 1797 roku stała po
zachodniej stronie drogi do Międzylesia, około 800 m na południe
od kościoła filialnego pw.
św. Mikołaja. Figura ta ustawiona była pomiędzy mostem na krótkim
bezimiennym dopływie Nysy Kłodzkiej a polną drogą wiodącą
prostopadle do głównej drogi krajowej nr 33. Warto zwrócić uwagę, że
za tym miejscem znajdują się niewielkie stawki a dopiero w odległości
ponad 1 km jest rzeka Nysa Kłodzka. Prawdopodobnie dawniej pomnik
ten stał na balustradzie sąsiedniego mostku, lecz z powodu
przebudowy drogi został przeniesiony obok zbudowanego współczesnego
mostku. Z przodu cokołu widnieje w kartuszu apoteoza języka (symbol
milczenia) a poniżej data 1797. Po bokach tego cokołu istniały
dawniej płaskorzeźbione przedstawienia postaci, a z tyłu data
renowacji 1855 z inicjałami renowatora, niewidoczna z powodu
wielokrotnego malowania farbami. Utrącona prawa ręka. Uwaga: w 2013
roku pomnik ten został rozbity na kawałki w wyniku wypadku
samochodowego. GDDKiA w Kłodzku, do którego należy droga,
zabezpieczyła te fragmenty i przewiozła do swej bazy. Nie jest
jednak w stanie wykonać renowacji i pisze w tej sprawie do
konserwatora zabytków. Są jednak przeszkody biurokratyczne -
obiekt nie został włączony do wojewódzkiej ewidencji zabytków z
uwagi na błędne określenie lokalizacji i właściciela. Wykonano
jednak dokumentację naukowo-historyczną w formie karty
ewidencyjnej. Pozostawiam ten wpis w katalogu z mocną
nadzieją, że Jan wróci wkrótce na swe miejsce
Na bramce kościelnej ustawiono rodzaj cokołu, a na nim kamienną
figurę Jana N. z 1727 roku.
Figurę flankują dwa putta z tarczami w formie kartuszy. Po lewej
stronie putto opiera się prawą ręka o tarczę z napisem:
"UNUM / IN / DEO" ("Jedynie w Bogu"), a ustawione jest na
podstawce z napisem: AMORE (Miłość). Po prawej stronie
putto opiera się lewą ręką o tarczę z napisem: UT / SERVER /
LEGEM / SERVO (Jak sługa, prawu służę), ustawione na
podstawce z napisem PIETATE (Pobożność).
Renowacje figury przeprowadzano w latach 1797 i 1886.
Chronostych (>>)
S. IOANNES
NEPOMVCENE
ORA PRO NOBIS HIC ET
VBIQVE TIBI DEVOTIS
na tablicy na cokole w tłumaczeniu (S.Zobniów) znaczy
"Św. Janie
Nepomucenie módl się za nami tu i wszędzie Tobie oddanym"
Na zachodnim skraju wsi, około 250 m na
wschód od skrzyżowania przy przejeździe kolejowym stoi w
kontrapoście kamienna
figura Jana N. Czas nieco zatarł jej kształty, co razem z mchem
porastającym rzeźbę daje ładną patynę. Figura pochodzi z wieku
XVIII, ustawiona jest na cokole ze zlepieńca. Z przodu cokołu
apoteoza Języka w glorii, a po bokach częściowo już nieczytelne już inskrypcje
minuskułowe z języku niemieckim. Święty trzyma w dłoniach, przy
piersi, pochylony na prawy bark krucyfiks, na który spogląda, i
który adoruje wzrokiem. Dodatkowo przy lewej dłoni, wybiegający
od podstawy krucyfiksu, liść palmy męczeństwa. Jan ubrany w
rozwiane mistycznym powiewem i ukształtowane w fałdy szaty
kanonika doby baroku. Sutanna spięta guzikami, spod niej wystają
dwa trzewiki. Komża wykończona dołem kryzowaną koronką. Na plecy
zarzucona wykończona dołem "ogonkami" futrzana peleryna z
kapturem. Pod szyją kołnierz z dwoma wypustkami. Na głowie
niewysoki biret. Spod biretu opadają na kark długie, falujące
włosy, na czoło wysunięty pukiel włosów. Wyraz twarzy spokojny,
oczy i usta otwarte. Miejscami na rzeźbie widoczne małe
fragmenty białkowania, czy malowania. Rzeźba ustawiona na
plincie, która spoczywa na prostopadłościennym postumencie
nakrytym gzymsem. Na frontowej ścianie postumentu główki dwóch
putt. Stan dostateczny, rzeźba traci na ostrości i wyrazistości,
widoczne miejscowe, całe szczęście niewielkie uszkodzenia (uzup:
J.B. z Kłodzka)
W tutejszym kościele św. Mikołaja jest
barokowa drewniana figura Jan N. z wysoko uniesionym krzyżem, w
aureoli. Autorem jest znakomity Michael Klahr z Bielic (nad: B.H.)
Przy mostku prowadzącym do posiadłości nr 16a
znajduje się przewrócona, kamienna figura Św. Jana Nepomucena.
Leży ona tuż obok zniszczonego, choć wciąż stojącego postumentu,
na którym kiedyś dumnie stała, strzegąc pobliskich domostw i ich
domowników - ludzi wielkiej wiary, którzy z sobie tylko znanych
powodów ją wystawili. Obok tułowia, które ukryte było pod
porastającą ją roślinnością zobaczyłem małą kamienną rączkę - do
dziś, pomimo upływu wieków trzymającą zamkniętą książeczkę.
Druga dłoń i położony na niej krucyfiks i liść palmy męczeństwa
zostały utrącone. Figura nie posiada też głowy, a jej poszukiwania w pobliżu
były bezskuteczne. Znalazła się za to
kamienna kula, która stanowiła kiedyś element balustrady
istniejącego tu zapewne mostku. Podniosłem korpus figury, co
przyszło mi z olbrzymim trudem, i oparłem pionowo o postument, w
miejscu głowy położyłem kamienną kulę. Przechodząca mostkiem, z
dwójką małych dzieci gospodyni, z którą wdałem się w rozmowę
(trochę ją zawstydzając, że taki zacny ich patron leży rozbity w
rowie) obiecała, że będzie interweniować w sprawie pomnika u
konserwatorów przyjeżdżających co jakiś czas do ruin pobliskiego
zamku Szczerba. Figura w stanie opłakanym, jeszcze krótki moment
i nic po niej nie zostanie (nad: J.B. z Kłodzka)
W kościele p.w. św. Michała Archanioła, w
prezbiterium, zawieszony jest olejny obraz Św. Jana Nepomucena.
Święty przedstawiony w postawie stojącej na obłoku z krucyfiksem
przy piersi, wspartym na prawym ramieniu. Wraz z krzyżem, który
adoruje wzrokiem, trzyma zielony liść palmy. Stan obrazu dobry
(nad: J.B. z Kłodzka)
W kościele p.w. św. Michała Archanioła
(zobacz wyżej), przed prezbiterium, przy ambonie znajduje się
chorągiew procesyjna Św. Jana Nepomucena. Na tle czerwonego
płótna, w centralnym miejscu, obraz Świętego Jana Nepomucena,
przedstawionego w postawie stojącej z krucyfiksem przy piersi,
pochylonym na lewy bark. Wokół głowy Jana nimb w kształcie
pięcioramiennej gwiazdy, pomiędzy ramionami której kolejne
drobniutkie gwiazdki (!!! rzadko spotykane !!!). Stan sztandaru
dostateczny, widoczne spękania i przetarcia obrazu (nad: J.B. z Kłodzka)
Kamienna figura Jana N. z 1753 roku stoi w lesie
przy mostku na strumyku Jelonik, w górnej
(wschodniej) części wsi. Dogodne dojście od domu nr 20 (sołtys) 200
m boczną drogą wiodącą do domów nr 11 i 11A. Figura nieco
skorodowana, z lekkim kontrapostem postaci świętego, trzymającego na
lewym ramieniu krzyż z utrąconymi ramionami. Nad głową metalowa
aureola z gwizdami. W cokole pomnika apoteoza języka w promieniach
chwały, a powyżej inicjały fundatora przedzielone datą fundacji H
1753 E. W dolnej części napis w języku niemieckim w sześciu
linijkach potwierdzający w chronostychu chronostychu (>>)
datę fundacji:
WEHR
VNSER BIELLE
ZEIT
IN VNSER
STERBLIKEIT
VOR SPOTH
VOR NOTH
O, GROßER WVNDERSMANN
O, HEILIGER
IOHANNES
Tekst w tłumaczeniu oznacza: Chroń nasz czas / w godzinę naszej
śmierci / przed szyderstwem / od nieszczęść / O, wielki wspaniały
człowieku / O, święty Janie (nad: T. Gmerek, uzup: S.Zobniów)
Na samym końcu Polski, na granicznej wyspie,
znajdziecie smutne resztki kamiennego Jana N. z roku 1801,
wystawionego na terenie nieistniejącej już wsi Czerwony Strumień (Rothflössel). Do roku 1988 stal on
w lesie, na północ od wsi, po prawej stronie drogi do Lesicy i w
odległości około 1400 m od domu nr 1 tamże. Od ćwierćwiecza figura
Jana N. podzieliła los wysiedlonej podczas wytyczania granicy wsi i leży przy leśnym dukcie całkowicie rozbita i pozbawiona
głowy (nad: T.Gmerek, uzup: S.Zobniów, G.S.)
W tej miejscowości na samej granicy RP i
Czech, po południowej stronie drogi, przy samym brzegu rzeki
Dzikiej Orlicy, naprzeciwko domu nr 6 i około 1000 m poniżej
kościoła Nawiedzenia NMP stoi figura Jana N. Na przybrzeżnej
skale ustawiono trójstopniowy cokół na nim figurę Jana N. Całość
wykonana w manierze barokowej. W górnej części cokołu
obwiedziony owalem napis: St. / Johann / v. Nep. / Bitte fűr / uns (Św.
Janie z Nep. (omuka), módl się za nami). Środkowa część cokołu
obramowana wolutami ma z przodu relief apoteozy języka z promieniami
aureoli obramowanej prostym kartuszem. Z tyłu cokołu kilka dat
renowacji w tym od góry: Ios. Sűßs 1872 / Wilhelm Sűss / 1900 /
Klemens Sűss 1940 / F.S. / 1837. F. S. to inicjały fundatora "F.
Sűßs", więc uzasadnione jest umiejscowienie fundacji w roku
1837. Lata 1872, 1900, 1940 to kolejne renowacje przeprowadzone
przez jego potomków. Opiekujący się figurą gospodarz naprawił
- około roku 2006 - głowę uszkodzoną przez wandali czy innych
satanistów. Pilnuje go czujnie - dzięki! Ze zdjęć
wykonanych przez J.K. we wrześniu 2008 wynikało, że figura znowu nie
miała głowy, ale wiosną 2016 roku znów ją naprawiono (zdjęcie J.B.),
natomiast widać wyraźnie naprawę końcówki nosa, ma ona biały
kolor
Barokowa drewniana rzeźba Jana N. w kościele.
Polichromia, krzyż na prawym ramieniu, biret. Po prawej stronie
głównego ołtarza znajduje się ciekawy kartusz z wizerunkiem
astrolabium - w górnej części, nad astrolabium, widoczne pięć
gwiazd (nad: T. Gmerek, uzup: S.Zobniów)
Przy wyjeździe z Niemojowa w kierunku Różanki
i Lesicy, po prawej stronie drogi z Lesicy, która biegnie wzdłuż
granicznej rzeki Dzika Orlica, 300 m za skrzyżowaniem do
Różanki, na zakręcie drogi koło słupka granicznego nr 101/12
ustawiona jest kamienna grupa figuralna Świętego Jana i Pawła.
Na prawej ścianie postumentu znajduje się płaskorzeźbione
przedstawienie Św. Jana Nepomucena. Święty w postawie stojącej,
trzyma przy piersi, pochylony na lewe ramię krucyfiks, który
adoruje wzrokiem. Wokół głowy, na której biret, otok z pięciu
gwiazd. Jan ubrany w sutannę, komżę, pelerynę, widoczne dwa
trzewiki. Pod płaskorzeźbą napis w języku niemieckim: S IOHANES /
BIT VIR VNS. Na tylnej ścianie postumentu napis ujawniający imię i nazwisko
fundatora oraz datę wystawienia: .VNDATOR /
ANTONIVS /
SVCHADOL /
1777 /
Den 22 May.
Na pozostałych bokach również płaskorzeźbione sceny i napisy
niemieckojęzyczne, jednak nie dotyczące Św. Jana Nepomucena.
Stan obiektu niezadowalający (nad: J.B. z Kłodzka)
"W górze wsi barokowa
kaplica o trójkątnym szczycie. W tympanonie nisza z drewnianym św.
Janem Nepomucenem. W ołtarzyku duży olejny obraz św. Anny i MB. Przy
lewym oknie duży drewniany krucyfiks, owinięty wężem." ("SUDETY.
Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie" autorstwa Zbigniewa Martynowskiego i
Krzysztofa R. Mazurskiego). Kapliczka domkowa pochodzi
z 1731 roku i dziś jest w stanie kompletnej ruiny - praktycznie nie
istnieje. Nie ma w niej już
drewnianej figury Jana N., a była tu jeszcze co najmniej do 1988
roku. Nie są znane jej dalsze losy. Według słów mieszkającej
niedaleko gospodyni, do czasu gdy teren patrolowany był przez WOP
(Wojska Ochrony Pogranicza) zabytki w wiosce i okolicy miały się
dobrze. Po otwarciu granic i rozpoczęciu budowy tzw. Autostrady
Sudeckiej wiele z nich zostało bezpowrotnie zniszczonych lub
zdewastowanych (nad: J.B. z Kłodzka)
Nowa Wieś (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
):
przy mostu na potoku Nowinka - strumienia wypływającego spod szczytu
małego Śnieżnika, koło kościoła i przy drodze do dworu stoi kamienna barokowa figura Jana
N. w wysokim birecie. Chronostych
(>>):
DIVO
IOANNI
NEPOMUCE
NO SIT PIA
LAUS
ATQUE
GLORIA
który w tłumaczeniu brzmi: Świętemu Janowi
Nepomucenowi niech będzie szczera sława i chwała podaje datę 1726 jako rok fundacji,
co potwierdza ryt Ao 1726 na odwrocie. Cokół profilowany
i gzymsowany. Bardzo ładnie oddane szaty Jana
sprawiają wrażenie niewyprasowanych! Błękitna metalowa barierka
mocna psuje sielski wygląd tego miejsca (uwaga: niedaleko kościoła jest
również pusta kapliczka, murowana, bielona i walcowata - jej
proweniencja nepomucka jest możliwa) (uzup: S.Zobniów)
Nowa Wieś (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
):
w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny,
który jest drugim co do wielkości kościołem na Ziemi Kłodzkiej,
znajduje się boczny ołtarz, z dużym rozmiarami olejnym obrazem
przedstawiającym leżącego na marach Św. Jana Nepomucena. Święty
trzyma przytulony do piersi, niewielkich rozmiarów krucyfiks. Jan
wygląda, jakby przed chwilą, i tylko na chwilę zasnął. Ciało
spoczywa na błękitnej kapie, obszytej złotym w kolorze pasmem
materiału. Głowa położona na fioletowej poduszce. Święty ubrany w
czarną sutannę; białą komżę wykończoną dołem i przy rękawach
koronką; brązową pelerynę związaną sznurem z niebieskimi frędzlami;
pod szyją biały, nakrochmalony kołnierzyk. Obok Świętego, po jego
prawej stronie, położone na taborecie: błękitna stuła i czarny
biret. Nad Janem w różowych chmurach unoszą się uskrzydlone putta,
pomiędzy którymi widać dwie zielone, skrzyżowane gałązki palmowe i
pięć gwiazd. Z lewej strony Świętego kolumna, w górnej części
owinięta kotarą. Obraz umieszczony w pięknej rokokowej, misternie
wykonanej, złotej ramie. Stan dobry
Nowa Wieś (gm. Międzylesie, pow. Kłodzko,
):
w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny,
znajduje się chorągiew procesyjna, na której umieszczono obraz z
postacią Św. Jana Nepomucena, czego dowodzą gwiazdy umieszczone nad
głową. Święty klęczy przed
ustawionym na klęczniku krucyfiksem, otwartą księgą i zielonym
liściem palmy męczeństwa. Ubrany jest w sutannę, komżę i pelerynę.
Ręce złożone w modlitwie, a wzrok skupiony na krzyżu. Stan
dostateczny, miejscami obraz przetarty (nad: J.B. z Kłodzka)
W kościele Św. Jana Chrzciciela znajduje się
obraz, który można zatytułować "Apoteoza Św. Jana Nepomucena".
Święty Jan Nepomucen siedzi na unoszącej się ku niebu kuli
(ziemskiej?), ramiona ma szeroko rozwarte, a w lewej dłoni
trzyma nieduży krucyfiks, który adoruje wzrokiem. Nepomucenowi
towarzyszą aniołowie, niektóre ukazujące atrybuty przypisane
świętemu: nimb z pięciu gwiazd, zielony liść palmy męczeństwa,
kłódkę i paluszek przy ustach. W dolnej części obrazu, po prawej
jego stronie scena zrzucenia Nepomucena z mostu do rzeki. Obraz
w stanie ogólnym dobrym (nad: J.B. z Kłodzka)
Kamienny Jan N. z 1738 roku, w bardzo zwichrowanej szacie, stoi
niedaleko kościoła św. Marcina i naprzeciw plebanii, na rozstaju
dróg, w północnej części wsi. Na cokole dość głęboko
rzeźbiona scena Topienia, poniżej wyryto datę Ao 1738.
Szkoda, że relief ten malowany jest srebrolem i przez to osłabiony
jest wizerunek tej sceny. Niemniej jednak widać na nim jeszcze,
względnie wyraźnie, zrzucanego JN a poniżej spadającego biretu,
krzyż na balustradzie mostu i osiem postaci z pochodniami, co
podkreśla fakt zrzucenia JN do Wełtawy potajemnie, w nocny. Dawniej
wokół głowy Jana było 11 gwiazd, aktualnie pozostało jeszcze 10.
Moim zdaniem obiekt wybitny
We wnęce nad bocznym wejściem fasady tego
samego kościoła znajduje się kamienna figura Jana N. Kamienna,
barokowa, polichromowana, z dwoma puttami u stóp i chronostychem (>>) wspominającym papieża
Benedykta XIII i podającym datę kanonizacji (1729, rzadkość!),
co potwierdza treść inskrypcji
DIVO
IOANNI A PAPA BENEDICTO
XIII
CANONIZATO
SIT. ET
DETVR HONOR
która w tłumaczeniu brzmi: "Świętemu Janowi
przez Papieża Benedykta XIII kanonizowanemu niech będzie oddana
cześć"
Kolejnego Jana N. z roku 1750 do
niedawna znaleźć można było w kościele św. Marcina, w bocznym
ołtarzu św. Jana Nepomucena z 1729 roku, autorstwa M. Klahra
(Starszego). Jest to obiekt, którego pierwowzorem był zaginiony w
1945 roku przenośny ołtarzyk z Lądka (zobacz wyżej) i powtarza jego
kompozycję. Flankują ją ciężkie draperie zwieńczone na górze glorią
Języka, pod nią owalny obraz z Jezusem trzymającym portret
kobiety (?). Główna figura Jana przedstawiona jest w przyklęku,
w aureoli o dużych gwiazdach, w patetycznym geście. Na każdym
poziomie kilka aniołów i aniołków w różnych pozach i z różnymi
atrybutami (krucyfiks, palma, palec przy ustach. Drewno polichromowane.
W zdobionym antepedium napis "Sancte Joannes ora pro nobis".
Podczas wizji lokalnej (J.B.,
2010-09-29) okazało się jednak, że ołtarza aktualnie w kościele nie
ma, nie wiadomo gdzie jest, i czy kiedykolwiek wróci na swoje
miejsce. Prawdopodobnie poprzedni proboszcz oddał go do renowacji
lub gdzieś indziej, a po pewnym czasie odszedł z parafii i ślad
po ołtarzu zaginął. Obecny proboszcz o całej sprawie i ołtarzu
dowiedział się podczas tej rozmowy. I tak kościół w Roztokach został
zubożony o dzieło sztuki sakralnej, oby nie bezpowrotnie (uwaga:
szukać, pytać, śledzić!)
Koło plebanii okazały barokowy kamienny
polichromowany Jan N. z 1730 roku. Ciekawa kamienna balustrada w
kształcie przeplatanej wstęgi. Cokół piramidalny, dwuczęściowy,
zdobiony w narożach wolutami, na nim Język w monstrancji i
glorii na wzór relikwiarza. Zwieńczenie przedstawia wyobrażenie
chmur z trzema główkami puttów stanowiącymi podstawę dla figury
JN. W tym miejscu wstawiono ozdobny metalowy wysięgnik na
latarnię. Niestety latarni brak. W dolnej części cokołu płyciny
z nieczytelnymi już malowanymi inskrypcjami. W lecie 2013 była
ona w złym stanie - całość jest chwiejna, prawa strona się
zawaliła. Korzenie drzew prawdopodobnie przyczyniły się do
uszkodzenia kamiennej balustrady - podniosły jej narożniki,
naruszyły i przekrzywiły. Drzewa zostały wycięte, ale figura
wymaga renowacji (uzup: G.S.)
Przy mostku nad rzeczka Różanka, w ogrodzie
posesji nr 9 (dawniej nr 48), stoi kamienna figura Jana N. z
1786 roku (choć kartoteka zabytków Muzeum Ziemi Kłodzkiej datuje
rzeźbę na rok 1783), cyklicznie malowana białą farbą, co
spowodowało zatarcie wielu szczegółów, w tym inskrypcji które
znajdowały się na wszystkich stronach cokołu. Na przedniej
stronie z wielkim trudem można odczytać napis o treści: S. / JOHANES /
NICH MEHR / SCHWEIGE / DICH ITZT / EINREO BE- / ZEIGE... (w
tłumaczeniu: Św. Janie nie milcz dłużej ...). Z prawej
strony cokołu napis: WEGEN / JOHANES / SCHWEIGE / DIE STERNE /
EHR / BEZEIGE (Choć Jan milczy, gwiazdy wskazują chwałę).
Z lewej strony napis w 6 linijkach całkowicie już niewidoczny.
Również z tyłu nieczytelny napis w ośmiu linijkach, a poniżej data
1786 (?) (uzup: S.Zobniów, G.S.)
W tutejszym kościele Wniebowzięcia NMP
jest duża barokowa figura Jana N. ustawiona na konsoli przy ścianie przy
łuku tęczowym, naprzeciw ambony, pod
kopułowym daszkiem zwieńczonym językiem w otoku i ozdobionym
frędzlami. Wspornik zdobi scena Topienia ujęta w otoku, z
plastycznym wyobrażeniem Mostu Karola. Wszystko to, razem z puttami flankującymi kompozycję,
wykonane z polichromowanego drewna, autorstwa M. I. Klahra z około
1800 roku, powstałe z fundacji Benedykta Luxa
W tutejszym kościele Wniebowzięcia NMP (zobacz wyżej) zobaczyć można figurę - najprawdopodobniej
przedstawiającą Jana N., stanowiąca część ołtarza św. Józefa z roku 1800
W tutejszym kościele Wniebowzięcia NMP
(zobacz wyżej),
na granicy drugiego i trzeciego przęsła sklepienia nawy znajduje się malowidło
z wyobrażeniami czeskich świętych, w tym Jana Nepomucena (tak zwane
"czeskie niebo", śśw. JN, Wacław, Wit, Wojciech, Jan
Sarkander, Prokop). Jana przedstawiono w stroju kanonika, unoszącego się na chmurzei
kuli ziemskiej podtrzymywanej przez anioła o zielonych w kolorze
skrzydłach, w
patetycznym geście prezentującego krucyfiks, w gwiaździstej aureoli,
w towarzystwie putt. Wokół głowy JN pięć promienistych gwiazd. Napis komentujący obraz brzmi: OMNES SANCTI
INTERCEDITE PRO NOBIS. Malowidła wykonał malarz Bartsch (Józef?
Franciszek? Józef Franciszek?) z Międzylesia lub Wilkanowa przed
25.X.1756 (data poświęcenia świątyni), a fundatorami była
rodzina Althannów. Rodzina ta, blisko związana z dworem Habsburgów,
posiadała w Hrabstwie bogate włości (Wilkanów, Międzylesie), a
hrabia Gundacker von Althann zaangażowany był w powstanie praskiej
konfesji JN (zobacz >>). Nic dziwnego, że propagował
w tej okolicy kult oficjalnego patrona rodu panującego. Stan fresku
dostateczny
Drewniany barokowy Jan N. w Urzędzie Miejskim. Do
roku 2012 stał on na cmentarzu żołnierzy poległych
podczas I Wojny Światowej, przy kościele Zmartwychwstania Pańskiego
(ul. Sportowa, dawny ewangelicki).
Jest to duża polichromowana figura o cechach barokowych, w
kontrapoście, strój tradycyjny, komża wykończona koronką, peleryna
dłuższa z frędzlami/chwostami? na dole, wiązana ozdobnym sznurem;
widoczny kołnierzyk; biret na głowie pochylonej ku prawemu ramieniu,
więc najpewniej na nim opierał się krzyż. Wypalona u dołu sutanna. (mam nadzieję, że to
skutek nieostrożności a nie celowe podpalenie). na cmentarzu Jan został
umieszczony w niszy pomnika-ołtarza memoratywnego, w którego
bocznych płycinach dawniej były wstawione tablice z nazwiskami ofiar
poległych Stronian. Ta lokalizacja Jana N. była zapewne
wtórna, lecz nie są znane jego wcześniejsze losy (kościół?
kapliczka?). Na cmentarzu pełnił rolę przewodnika dla dusz zabitych
żołnierzy. W roku 2012 rzeźba została oddana do Urzędu Miejskiego do renowacji
(konserwator Cezary Wandrychowski) po podpaleniu i zniszczeniach
dokonanych w około roku 2008. Uzupełniono wypalone części drewniane w sutannie,
zdecydowano o pozostawieniu braku dłoni, atrybutów oraz nimbu. Zdecydowano o zmianie lokalizacji - obiekt
od roku 2015 jest eksponowany w specjalnej gablocie na piętrze tegoż UM.
Oczywiście szkoda, że utraciliśmy kolejną plenerową rzeźbę, ale jej
umieszczenie na cmentarzu było wtórne, a obiekt narażony był tam na
dewastacje i zniszczenie (uzup: G.S.)
Kamienny Jan N. stojący w kontrapoście, ustawiony na
zdobionym motywem roślinnym butelkowatym w kształcie postumencie. Święty
lekko przechylony w lewą stronę, trzyma w dłoniach pochylony na lewy
bark krucyfiks, który adoruje wzrokiem. Na głowie Jana biret, spod
którego na czoło wysunął się kosmyk włosów. Wokół głowy nimb z pięciu
gwiazd. Z tyłu, na szyję opadają długie, gęste, falujące włosy. Na
twarzy zarost w postaci delikatnego wąsika i brody. Wyraz twarzy
spokojny, oczy i usta otwarte. Święty odziany w szaty kanonika doby
baroku: komżę, sutannę i futrzaną pelerynę. Spod sutanny wystają ścięte
noski trzewików. Komża sięgająca kolan obszyta dołem pasem zdobnej
koronki. Futrzany mantolet (peleryna) z kapturem związany pod szyją
grubym sznurem, zakończonym chwostami. Pod szyją widoczny półokrągły
kołnierzyk. Rzeźba ustawiona na gruszkowatym postumencie. Na frontowej
ścianie postumentu, w ozdobnym kartuszu, inskrypcja w łacinie, prośba do
świętego: "Ora pro no/ bis" (Módl się za nami). Obiekt pochodzi z
1720 roku, czyli na 9 lat przed kanonizacją. Oryginalna lokalizacja
figury to według niepotwierdzonej teorii (I.K.) most na Morawce.
Przeniesiona na teren kościoła Matki Bożej Królowej Polski i św. Maternusa
w górze miasta przy okazji remontu mostu, a w roku 2016 lub na początku
2017 na obecne miejsce na skwerku przed Urzędem Miejskim w Stroniu
Śląskim, w pobliżu pierwotnej lokalizacji (uzup: J.B. z Kłodzka)
W kościele pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski
i św. Maternusa,
na chórze pod organami znajduje się pełnoplastyczna, pełnopostaciowa,
drewniana, polichromowana figura św. Jana Nepomucena z początku XIX
wieku. Pochodzi ona z innego, nieustalonego kościoła. Rzeźba
ustawiona jest na przyściennej konsoli. Święty przedstawiony w
postawie stojącej, trzyma przed sobą w dłoniach pochylony na lewe
ramię krucyfiks, w który wpatruje się uważnym wzrokiem. Ubrany w
czarne trzewiki, wystające spod czarnej, spiętej guzikami sutanny i
wykończonej dołem złotą oblamówką. Sutanna ukształtowana w luźne
fałdy, na niej biała komża dołem obszyta koronką ze wzorami w
kwiaty, ukształtowana w drobniejsze fałdy i rozszerzająca się
dzwonowato ku dołowi. Na ramiona zarzucona futrzana, jasnobrązowa
peleryna wykończona kołnierzem i związana pod szyją sznurem. Na
piersiach zawieszony na złotym łańcuchu złoty krzyż. Na głowie
czarny biret ze złotą oblamówką. Wokół głowy metalowy nimb z tylko
trzema ostałymi pięcioramiennymi gwiazdami. Na twarzy zarost:
broda i wąsy, włosy kręcone. Karnacja skóry twarzy i dłoni oddana
wiernie. Stan dostateczny
(nad: J.B. z Kłodzka)
W tym siole niedaleko Bolesławca i Stronia jest
cmentarny kościół p.w. Jana N. usytuowany na zboczu wzniesienia, nieco
powyżej drogi Późnobarokowy, wzniesiony w 1826 roku, salowy z
półkoliście zamkniętym i niewyodrębnionym prezbiterium nakrytym
sklepieniem kolebkowym z lunetami, a nawa stropem. Bryła budynku zwarta,
nakryta dachem dwuspadowym z półstożkową połacią nad prezbiterium. Na dachu
sygnaturka z prześwitem, nakryta ostrosłupowym hełmem. Na osi fasady
kwadratowa wieża, doprowadzona do wysokości nawy, nakryta wraz z nią
jednym dachem. Przy wschodniej elewacji prezbiterium zakrystia z
dachem dwuspadowym i odeskowanym, trójkątnym szczytem. Fasada
zwieńczona trójkątnym szczytem. Elewacje rozczłonkowane regularnie
rozłożonymi otworami. Kościół jest nieużytkowany i w bardzo złym
stanie, popada w coraz większą ruinę, jest dewastowany. Główne
wejście do kościółka jest zabite dechami. Na ścianie w prezbiterium
wisi za zdewastowanym ołtarzem krzyż. Przy kościele resztki
cmentarza, otoczonego niskim murkiem z kamienia. Tuż obok bramy
resztki kapliczki ze starym przerdzewiałym krzyżem nagrobnym. Obiekt
wpisany do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa! Kościół i
cmentarz są włączone do ścisłej ochrony konserwatorskiej (wg Planu
odnowy miejscowości Stronie Śląskie – Sienna - Janowa Góra
2010-2017, uchw. RM z 25 marca 2013), ale jak widać niewiele z tego
wynika.
W kościele znajdował się ołtarz główny, w którym był obraz ze stojącą
postacią Jana N. Obraz flankują dwa kartusze z obrazami prawdopodobnie
przedstawiającymi sceny z życia naszego świętego. Według opisu
zamieszczonego na wystawie historycznej w Stroniu, przy tężni (2019-07),
w Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku znajduje się oryginał fotografii tego
obiektu z lat międzywojennych (uzup: J.B. z Kłodzka)
Przy okazji czasowej wystawy zawierającej historyczne
informacje i zdjęcia dotyczące okolic Stronia Śląskiego prezentowanej
przy nowej tężni solankowej w Stroniu, objawiło się zdjęcie - będące w
zbiorach Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku - przedstawiające
nieistniejący ołtarz główny kościoła św. Michała Archanioła w Siennej.
Była piękna architektoniczna konstrukcja, w nastawie której znajdowała
się między innymi drewniana, polichromowana rzeźba Jana N. Święty w
postawie stojącej w kontrapoście trzymał w dłoniach krucyfiks, ku
któremu pochylał głowę, i który adorował wzrokiem. Kościół pochodzi z
XVIII wieku, przebudowany był w XIX wieku (nad:
J.B. z Kłodzka)
W sąsiedztwie domu, przy mostku na dawnej,
zasypanej już dziś młynówce, stoi kamienny Jan N. z 1728 roku na
dwuczęściowym cokole. Dolny element cokołu zeszpecony był tablicą z
informacjami o godzinach odprawiania mszy św. w miejscowym kościele, ale
po remoncie napis szczęśliwie zniknął a Jan otrzymał nowy nimb z
pięcioma gwiazdami.
Obiekt nosi cechy charakterystyczne dla warsztatu Klahrów.
Na górnym cokole widoczna z przodu inskrypcja z
chronostychem (>>), która w tłumaczeniu
brzmi Figurę tę wystawiono ku czci
św. Jana Nepomucena. Potwierdzenie roku fundacji zawartej w
chronostychu widnieje również u podstawy cokołu. Z tyłu tego cokołu
napisy B.H.L.A. / Reno / 1883 / 1930. natomiast z lewej
strony napis: I.W.R. 1801. Napisy te potwierdzają daty i
prawdopodobnie inicjały fundatorów przeprowadzanych renowacji. W
górnym cokole widoczne dwa metalowe wysięgniki na latarnie służące
jako przyozdobienie figury. Do lat 70. XX wieku głowę JN zdobiła
jeszcze aureola z pięcioma gwiazdami. W 2009 roku przeprowadzono
renowację, o czym informuje data wyryta z tyłu postumentu. Pozłocono
niektóre elementy i inskrypcję (uzup: S.Zobniów, G.S., I.M.)
VENERATIONI
DIVI IOANNIS
NEPOMVCENI HAEC
STATVA POSITA EST
1728
W kościele św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi
Panny, z prawej strony przed prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz
boczny Świętego Jana Nepomucena. W nastawie ołtarzowej umieszczona jest
pełnoplastyczna, drewniana, polichromowana rzeźba Jana N. z 1727 roku,
przypisywana najsłynniejszemu twórcy Ziemi Kłodzkiej- Michałowi Klahrowi
(Michael Klahr Starszy, 1693 w Bielicach - 9 marca 1742 w Lądku-Zdroju). Drewniany Jan ustawiony jest na konsoli w rokokowej
marmoryzowanej ramie, trzyma w ręku otwartą Księgę (zniknęła w roku
2006, nie wiem czy ta aktualna to kopia, czy oryginał np. odzyskany po
konserwacji lub kradzieży), a flankują go putta, z których lewe trzymało kłódkę
(zniknęła przed 2012 rokiem!), a prawe palec
przy ustach. Druga dłoń pusta, trzymana przed sobą, kiedyś w tej dłoni
znajdował się mały krzyżyk, który teraz położony jest na ołtarzu, u stóp
Jana. Święty ubrany w szaty kanonika doby baroku, ukształtowane w fałdy:
sutannę spiętą podwójnymi guzikami, spod której wystają dwa ścięte noski
trzewików; komżę wykończoną dołem pasem koronki i silnie poruszoną
podmuchem mistycznego wiatru; futrzany mantolet zawiązany w kokardkę pod
szyją grubym sznurem. Na piersiach zawieszony mały, równoramienny krzyż,
w typie greckim, w symbolice nawiązujący do czterech stron świata. Wokół
głowy aureola z pięciu ośmioramiennych gwiazd, zamocowanych na cienkim,
wygiętym w okrąg pręcie. Na twarzy zarost: wąsy i broda, włosy długie,
falujące opadają na szyjęPolichromia wykonana w roku 1731, utrzymana w czerwonych
tonacjach. W zwieńczeniu nastawy ołtarza widoczne pięć gwiazd i napis w
kartuszu: "St.
Joh. v. Nep. / bitte fűr uns, czyli Św. Janie Nepomucenie /
módl sie za nami". W 1858 nowa polichromia wykonana przez J.
Richtera, konserwowana przez Reimanna z Lądka Zdroju w roku 1873
(uzup: J.B. z Kłodzka)
Drewniana polichromowana figura Jana N. umieszczona w niszy na frontowej elewacji plebanii.
Kontrapost, strój tradycyjny (czarna
sutanna, biała komża biała, wykończona dołem i przy rękawach złotą
koronką, na ramiona zarzucona złota, związana pod szyją peleryna, pod
szyją biały kołnierzyk, czarny
biret na głowie; widać biały kołnierzyk; złocony nimb z sześcioma (!) gwiazdami).
Krzyż także złocony (zapewne wtórny), oparty na lewej ręce i lewym ramieniu. Prawa jakby
delikatnie podtrzymywała go od dołu. Dłuższe, kręcone włosy falujące,
opadają na kark oraz wąsik i broda.
Głowa pochylona w kierunku krzyża. Kontrapost. Wyraz twarzy spokojny,
wzrok skierowany przed siebie. Wnęka przykryta od góry wygiętą w łuk
blachą, co zabezpiecza częściowo figurę przed deszczem, śniegiem i
słońcem. Rzeźba wydaje się mieć wysoką klasę i barokowy rodowód, jest pięknie odnowiona
(renowacja ukończona w 2013) z wielką dbałością o szczegóły. Figura może
pochodzić z końca XVIII lub początku XIX; budowę budynku ukończono w
roku 1937 i - według jednych rzeźba od początku stała w ww. niszy,
według innych umieszczono ją tu dopiero niedawno. Brak dokumentów pozwalających
na dokładne datowanie oraz określenie autorstwa (nad: G.S., uzup: J.B. z
Kłodzka)
Istnieje niepotwierdzone przypuszczenie oparte na
rozmowie z pewną nieżyjącą już osobą, że Jan Nepomucen był patronem
nieistniejącej dziś drewnianej kaplicy, postawionej w nowej części wsi (Neu Klessengrund) na
potrzeby turystów w II połowie XIX wieku, która dotrwała do 1969
roku (nad: K.I.)
Kamienna figura stojącej postaci Św. Jana Nepomucena,
dzieło Ignacego Klahra z roku 1800.
Rzeźba ustawiona na wysokim postumencie, do którego górnej części
przymocowane dwa solidne, metalowe, wygięte uchwyty na światło. Święty
przedstawiony w tradycyjnym stroju kanonika doby baroku (sutanna, 8
guzików, komża, peleryna z kapturem i frędzlami, biret na głowie, buty
ze ściętymi noskami). Krzyż i palmę trzyma oburącz przy prawym ramieniu.
Kontrapost. Z przodu scena z Janem Nepomucenem pielgrzymem (postać w
długiej szacie, z kijem w dłoni, po lewej stronie na górze symbole MB
Staroboleslavskiej w chmurkach). Poniżej napis w języku niemieckim,
częściowo zatarty, pod nim róże. Prawa strona cokołu: serce gorejące z
krzyżem oraz dłonie i stopy Chrystusa z ranymi. Lewa strona: serce
gorejące oraz splecione litery tworzące słowo: Maria. Z tyłu
inskrypcja fundacyjna w języku niemieckim: Erbaut / von / Johann
Rother. / verfërtiget / von / Ig. Khlar? Einbau / 1800 (tłum.:
Postawił Johann Rother (fundator?) / wykonał/wybudował Ig/nacy/ Klahr?
/ w 1800). Niestety pomnik pokryty jest porostami,
zerodowany, niebezpiecznie
odchyla się od pionu do tyłu i lada moment może runąć. Pomnik ustawiony
w prywatnym sadzie, w bliskości Białej Lądeckiej (nad: J.B. z Kłodzka,
uzup. i tłum.: G.S.)
Nowa Ruda (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ): jedna z najstarszych
figur Jana N. w Polsce, datowana na 1706 rok. Umieszczona przy
moście (>>) na Włodzicy
przy ul. Cmentarnej nr 1, ufundowana została przez Fryderyka Franza
i Annę Marię Magdalenę Winklerów. Pierwotnie pomnik ten stał na północnej balustradzie mostu nad rzeką
Włodzicą. Po powodzi w 1860 r. stary kamienny most zastąpiono
drewnianym pozostawiając jednak fragment starego kamiennego filaru
mostu wraz z cokołem i figurą JN. Podczas ostatniej przebudowy mostu
(w latach 50-tych XX w.) figurę wraz z cokołem przeniesiono
kilkanaście m na południe, na obecne miejsce (ul. Cmentarna 1),
ustawiając na kamiennej podmurówce stanowiącej obecnie dolny cokół
tego pomnika. Do 2005 r. figura JN posiadała aureolę z 5 gwiazdami,
obecnie pozostało tylko 4. Również wysięgnik do latarni wystający z
górnej części cokołu został już poważnie uszkodzony. Na cokole niemieckojęzyczny napis
fundacyjny (nad: A. Scheer, Świdnica, uzup: S.Zobniów)
Zu Grősserer Ehr
Gottes ist diesser
Iohannes Von nepo
muck aufgericht
worden durch
Fridrich Frantz
Ferdinand Winckler
v.Anna Maria Mag
dalena Wincklerin
Anno 1706 1. sepp.
Nowa Ruda (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ): inna figura
Jana N., również
umieszczona przy
moście (>>) na Włodzicy,
stoi przy ul. Piastów 27. Remontowana w lecie 2008 roku, kosztem 20
tysięcy złotych przez firmę z Bad Lear w Niemczech. Wzmocniono
zdewastowane fragmenty figury i cokołu z piaskowca, uzupełniono
ubytki, rzeźba odzyskała pierwotna barwę i aureolę a napis na cokole,
którego tłumaczenie brzmi: "Z pobożnej czci tutejsza
miejscowość poświęca tę statuę Tobie. O Janie bądź opiekunem i
ochraniaj Twoich (czcicieli)" (tłum: S.Zobniów),
jest teraz czytelniejszy dzięki pozłocie. Według
łacińskiego chronostychu (>>) wzniesiono ją w 1752 roku:
EX
PIETATE VOVET
STATVAM LOCVS
ISTE IOANNI:
SIS
TVTELARIS
PRO
TEGE DIVE TVOS
Nowa Ruda (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko): figurka Jana N. z
około 1815 roku wystawiona na spełnienie przysięgi złożonej podczas
powodzi z 1812 roku (nad: S.Zobniów)
Nowa Ruda-Słupiec (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ): w dawnej wsi Słupiec,
dziś włączonej do Nowej Rudy, jest kamienny polichromowany Jan N. na różowym słupie.
Stoi, a raczej klęczy w ogrodzie prywatnej posesji przy ulicy
Radkowskiej nr 95
Nowa Ruda-Słupiec (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko): w dawnej wsi Słupiec, dziś włączonej do Nowej Rudy, na ścianie domu znajduje się mała kapliczka z figurą Jana Nepomucena - wysokości około 50 cm. Najprawdopodobniej pochodzi, tak jak dom na którym ją zamocowano, z lat 20-tych XX wieku. Konserwację przeprowadzono w 1989 roku, od tego czasu figurkę chroni szyba (nad: Cz.Cz.)
Kamienna barokowa figura św. Jana Nepomucena przed
kościołem Bożego Ciała stoi w lekkim kontrapoście (prawa noga), w
typowym stroju kanonika, składającym się z: obszernej sutanny z 7
widocznymi guzikami (dolne są utrącone), komży - rokiety obszytej grubą
koronką oraz (wyglądającej na bardzo ciężką) futrzanej peleryny z
kołnierzem - almucji. Figura bardzo zniszczona: niestety nie ma
głowy i jednej z dłoni, więc nie ma i biretu, a na nogach widzimy
utrącone trzewiki. Po aureoli z pięcioma gwiazdami pozostały tylko
ślady: kawałek pręta z lewej strony głowy i otwór z prawej
strony. Uszkodzony krucyfiks ułożony na gałązce palmy lekko
przytrzymywany jest tylko prawą dłonią. Rzeźba ustawiona na
postumencie zakończonym gzymsem. Na postumencie napis w języku
niemieckim nieco zatarty, ale czytelny, wskazujący na dzień 14 lipca
roku 1707 jako moment ustawienia figury.
Według aktualnego stanu wiedzy jest to trzecia co do starszeństwa
figura Jana N. w Hrabstwie Kłodzkim! Najprawdopodobniej dawniej figura znajdowała się na łuku ul. Bohaterów Getta, przy
kamiennej (betonowej?) balustradzie. Być może jej uszkodzenia oraz,
w konsekwencji, decyzja o przeniesieniu to właśnie skutek pierwotnej
lokalizacji na zakręcie ruchliwej ulicy (nad: J.B. z Kłodzka, uzup:
I.M., RJF)
W prezbiterium kościoła św. Mikołaja, po prawej
stronie przy drzwiach do zakrystii umieszczono neogotyckim ołtarz boczny
św. Jana Nepomucena z obrazem męczennika. Postać Jana N. w pozycji
stojącej (bez kontrapostu); strój tradycyjny (czarna sutanna, biała
komża, brązowa peleryna, fioletowa stuła, czarny biret na głowie).
Okrągły nimb z pięcioma punkcikami symbolizującymi pięć gwiazd. Palec
wskazujący lewej ręki trzyma na ustach; w prawej krzyż i liść palmy;
wzrok opuszczony na krzyż. U jego stóp klęczący człowiek. W tle
zabudowania, zapewne Praga i Most Karola (nad: H. Jakóbczak, uzup: G.S.)
W neogotyckim ołtarzu głównym kościoła św. Mikołaja,
na konsoli po prawej stronie,
w zwieńczeniu baldachimów na niewielkich konsolach, stoi między innymi
drewniana, polichromowana figurka św. Jana Nepomucena. Strój tradycyjny
(czarna sutanna, biała komża, szara? peleryna z kapturem, czarny biret
na głowie, złota stuła); bez nimbu. W lewej ręce, przed sobą, trzyma
złocony krzyż. Raczej bez kontrapostu; spojrzenie skierowane na krzyż;
ładnie udrapowane fałdy szat (nad: H. Jakóbczak, uzup: G.S.). Według
jednego ze źródeł ze starego gotyckiego kościoła - poprzednika obecnego
- zachowała się późnogotycka figura św. Jana Nepomucena z XVI wieku.
Informację tę, choć powtarzają ją inne źródła, należy między bajki
włożyć, ale najpierw starannie sprawdzić na miejscu
Przed murem kościoła Św. Katarzyny znajduje się
kamienna rzeźba Św. Jana Nepomucena. Figura została przemieszczona na
ten postument w sierpniu 2013 roku z okolic pobliskiego kamieniołomu.
Figura Jana N. umieszczona jest tu wtórnie, ponieważ cokół datowany
jest, zgodnie z inskrypcją, na rok 1680. Od frontu Chrystogram: IHS. Ps:
RENOVA / TA / 1726 (Renowacja 1726). Ls: ERECTA / HÆC /
COLUMNA / C? / COLLEGIO / GLACENSI / SOC. IESU. 1680 (Tę kolumnę
postawiło Kolegium Kłodzkie Tow./arzystwa/ Jezusowego w 1680). Być może
cokół to część zwalonej kolumny, która leżała na wzgórzu przy czerwonym
szlaku do Srebrnej Góry i miała napis: Collegio Glacensi 1680
(według relacji z wyprawy turystycznej). Całość stoi na podstawie z
czerwonego piaskowca. Według informacji z parafii: cokół został
odnaleziony w lesie przez pracowników pobliskich kamieniołomów i
przywieziony do kościoła. Była to kolumna wotywna (być może z Matką
Boską?) postawiona jako wotum w związku z epidemią cholery na tym
terenie, przy leśnej drodze - ta informacja pokrywa się z powyższą
relacją turystyczną. Święty przedstawiony w postawie stojącej, z
krucyfiksem, w stroju tradycyjnym (sutanna, 6 guzików, komża z koronką i
wiązaniem pod szyją, bardzo szerokie rękawy, bez peleryny!, biret na
głowie; noski butów ścięte). Krzyż podtrzymuje lewą ręką przy piersi;
prawa na sercu. Głowa delikatnie zwrócona w lewo. Raczej bez
kontrapostu. Wysokość figury to około 80 cm. Została ona wyciągnięta z
potoku Dzik po powodzi w roku 1997. Głowę dorobił miejscowy artysta.
Nikt nie wie skąd pochodzi i gdzie wcześniej stała. Wykorzystano po
prostu istniejący cokół i ustawiono ją na nim. Stan dobry. Data fundacji
figury Jana N. nie jest więc znana, jednak propozycja Anety Marek (rok
1680) jest trudna do przyjęcia ("Ziemia Kłodzka jako region kultu św.
Jana Nepomucena" w SzGPiH t.3, 2014) (nad: J.B. z Kłodzka,
uzup. i tłum: G.S.)
W sąsiedztwie wjazdu do gospodarstwa nr 13, koło
mostku po wschodniej stronie rzeczki Czerwionek stoi mocno zniszczony
kamienny pomnik Jana N. ufundowany 26 czerwca zapewne 1809 roku. Wskutek
zamalowywania cokołu przed remontem praktycznie niemożliwym było odtworzenie treści
inskrypcji zawartej na cokole tego pomnika. Brzmi ona: "O. H. Johanns / Die űberwinder /
Deiner Verfol / Ger Bitte bei / Gott dass ich / űberwinde moi / ne
Feinde und / verfolger. / W. Walter / d. 26 July / 1869 (?)",
przy czym ostatnia u dołu cyfra może dotyczyć dat 1869, 1862
względnie 1809 czy nawet 1802. Tłumaczenie: "Św. Janie, Ty który
przezwyciężyłeś swoich prześladowców, Proś Boga, abym ja przezwyciężył
moich nieprzyjaciół i prześladowców. W. Walter d. 26 lipca 1869 (?)" (G.S.). Brak możliwości jednoznacznego
odczytania daty na tym cokole powoduje, że niektórzy określają
datowanie tej figury na drugą, a inni na pierwszą połowę XIX wieku. W tej sytuacji
właściwym będzie określenie datowania na XIX wiek. Renowacja napisu
poszła w stronę daty 1869.
Jan miał uszkodzony krucyfiks, głowa wtórnie i niefachowo umocowana
była na
tułowiu, zatarty był napis na prostokątnym cokole. Figura została
odnowiona około roku 2013. Aby go sfotografować musiałem poprosić dwóch tubylców obalających
wino o posunięcie się. Zrobili to bardzo chętnie. A późniejsze
zdjęcia G.S., na których widać puste butelki po popitce, świadczą o
kontynuacji tradycji w tym miejscu (uzup: S.Zobniów, G.S.)
Kamienny barokowy Jan N. pochodzący
najprawdopodobniej z 1789 roku (ostatnia analiza chronostychu może
wskazywać jednak na inny rok jej powstania: 1791). Figura pierwotnie
stała na górce w grupie kasztanowców w okolicach parku pałacowego,
przy dawnym szlaku do Nowej Wsi Kłodzkiej. Co ciekawe, szlak ten
musiał zmienić swój przebieg po poprowadzeniu kolei (obecnie
nieczynnej) biegnącej po wschodniej stronie parku. W
2011 roku, po sprzedaży pałacu prywatnemu właścicielowi, została
poddana renowacji i przeniesiona do centralnej części wsi.
Polichromia, na cokole niemiecka inskrypcja z
chronostychem (>>). Podczas renowacji
dodano blaszany daszek, a w napisie wprowadzono poprawki, które
najprawdopodobniej przywracają pierwotną, oryginalną wersję tekstu.
Wątpliwości dotyczyły zwłaszcza jego końcowego zapisu. W ten sposób
początkowo przyjęte stirb
her zostało w drodze analitycznej i fachowej pomocy odczytane
jako fiirbitter (Fürbitter). Istnieje duże prawdopodobieństwo
uszkodzenia liter na skutek działań erozyjnych lub podczas prac
związanych z usuwaniem polichromii. Nie jest również wykluczony
celowy zamysł twórcy podczas uwieczniania tekstu. Na tym etapie
pozostał problem ostatecznego datowania powstania figury z
chronostychu. ü w fiirbitter (Fürbitter) odczytany jako II zmienia odczyt o 2 lata.
Chronostych (>>) przedstawia
się teraz następująco:
HeILIger
Johann
Von NepoMVC
seII
Vns
anDaeChtIgen
Verehrern beI
Gott eIn
VerIraVter
fIIrbItter
co dosłownym tłumaczeniu oznacza: Święty
Janie Nepomucenie bądź nam pobożnym wyznawcom u Boga/w Bogu zaufanym
wstawiającym, a w wersji ostatecznej: Święty Janie
Nepomucenie wstaw się za nami pobożnymi wyznawcami u Boga, a co
po rozszyfrowaniu daje rok 1789 (1791) (uzup: Casey, S.Zobniów)
W kościele św. Marcina, po lewej stronie ołtarza
głównego, znajduje się drewniana polichromowana figura Jana
Nepomucena. Strój tradycyjny, kolorystyka brązowo-złota (sutanna bez
guzików, komża, peleryna, złoty biret na głowie, brązowe buty o
ściętych noskach). Kontrapost. Układ rąk sugeruje, że mógł trzymać
krzyż? palmę? przy lewym ramieniu, ponieważ głowa i wzrok są
skierowane w tę właśnie stronę. Wyposażenie kościoła jest uznawane
za barokowe - według M. Staffy wszystkie rzeźby pochodzą w końca
XVIII wieku (nad: G.S.)
Jugów
(gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ): statyczny kamienny polichromowany
Jan N. przed kościołem św. Katarzyny, przy wejściu na teren cmentarza. Na cokole płaskorzeźbione
putta i łaciński napis modlitewny w owalnym otoku. W dolnej
części cokołu zatarta już niemiecka inskrypcja, inicjały fundatora: AW.
i data fundacji 1796. W lecie 2010 roku figura otrzymała nowy wygląd - zniknęły resztki
polichromii, w dłoni świętego pojawił się nowy krzyż, co prawda
niezbyt piękny
Jugów
(gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ): w nawie bocznej kościoła pod wezwaniem
św. Katarzyny Aleksandryjskiej znajduje się, pochodzący z XVIII wieku,
ołtarz Podwyższenia Krzyża Św. Jedną z dwóch figur ustawionych po bokach ołtarza jest drewniana, polichromowana figura św. Jana Nepomucena. Św. Jan trzyma wysunięte przed siebie puste dłonie (nad: J.B. z Kłodzka)
Jugów
(gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko, ):
jedną z okiennych wnęk Domu Pomocy Społecznej, przy ul. Głównej 118,
od strony mostku nad Potokiem Jugowskim, zdobi malowidło
przedstawiające Jana N. na moście praskim. Dom ten po wojnie
nieoficjalnie objęty był patronatem JN. Odkrycie i wszystkie
informacje zawdzięczamy pomocy p. Barbary Skowrońskiej, długoletniej
pracownicy i pielęgniarki w Domu. Prace remontowe (elewacja)
zmieniły wygląd obiektu, ale na szczęście oszczędziły Jana
zdobiącego (nad: Casey)
Nowa Wieś Kłodzka (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko,
):
nieopodal kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i naprzeciwko
Straży Pożarnej, przy mostku na Czerwionku znajduje się kamienna
bielona figura Jana N. z resztkami polichromii, na kolumnowym cokole. Jan ma brodę
i czapkę pomalowana na czarno, co daje dziwaczny choć ciekawy efekt.
Krzyż na lewym przedramieniu. Do 1998 roku widoczna była jeszcze na
głowie JN aureola z pięcioma gwiazdami, niestety obecnie już jej
brak. Podczas ostatniej powodzi figura została uszkodzona, lecz Jan
uratował wieś przed zalaniem
Świerki (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko,
):
prosty XIX-wieczny Jan N. przy bramie wiodącej na cmentarz przy
kościele św. Mikołaja, ustawiony na cokole z czerwonego kamienia.
Rzeźba ma wysokość 120 cm i wykonana jest z szarego piaskowca
Świerki (gm. Nowa Ruda, pow. Kłodzko,
):
w kościele św. Mikołaja, w ołtarzu Jana N., jest obraz nepomucki sygnowany datą 1851, olejny na płótnie (nad: J.Z.)
W kościele św. Jerzego, w niewielkiej niszy koło ambony umiejscowiona
drewniana, polichromowana rzeźba Jana N. Rzeźba prawie całkowicie
wypełnia niszę. Święty w postawie stojącej w delikatnym kontrapoście,
ubrany w szaty kanonika doby baroku. Sutanna czarna, spięta złotymi
guziczkami (widać trzynaście), wykończona dołem złotą oblamówką, spod
sutanny wystają złote trzewiki. Komża srebrna, sięga kolan, wykończona
dołem i przy rękawach złotą koronką. Peleryna, z wierzchu złota,
związana pod szyją. Kołnierzyk stójkowy, biały z niebieskimi liniami. Na
głowie złoty w kolorze biret. Wokół głowy nimb w kształcie pięciu
złotych, sześcioramiennych gwiazd. Na prawym przedramieniu święty trzyma
złoty krucyfiks, który adoruje wzrokiem, pod krucyfiksem złoty liść
palmy męczeństwa. Lewa dłoń dotyka piersi w okolicach serca. Na twarzy
zarost: broda i wąsy, włosy długie, falujące, opadają na szyję. Rzeźba w
ogólnym stanie technicznym dobrym (nad: J.Z., uzup: J.B. z Kłodzka)
Drewniana polichromowana figura Jana N. z drugiej
połowy XVIII wieku ustawiony na konsoli
przyściennej w kościele
parafialnym śśw. Piotra i Pawła. Ładny barok, święty przedstawiony
en face, w postawie stojącej, w kontrapoście. Ubrany w strój kapłański.
Sutanna czarna, komża srebrna wykończona dołem złotą koronką. Na ramiona
zarzucona futrzana peleryna z frędzlami, związana pod szyją czerwonym
sznurem. Szaty opracowane w pionowe fałdy. Kołnierz srebrny, w postaci
stójki. Na głowie czarny biret, spod którego na ramiona spływają długie,
czarne, kręcone włosy. Wokół głowy aureola z pięciu złotych gwiazd. Na
twarzy zarost: wąsy i broda. Na prawym, lekko wysuniętym do przodu
ramieniu święty trzyma krucyfiks. Lewa dłoń otwarta i opuszczona w dół,
lekko odchylona od ciała. Karnacja skóry oddana wiernie. Całość w bardzo
dobrym stanie (uzup: J.B. z Kłodzka)
Wśród pól na stoku górskim
nad Bożkowem, przy starej drodze do Czerwieńczyc jest kamienna
rzeźba Jana N. z roku 1727, ustawiona na cokole z wnęką na światło
i inną półokrągła, z wolutowymi spływami. Jest to fundacja
przedostatniego właściciela Bożkowa hrabiego Johanna Götzen. Poważne
zniszczenie tego pomnika uniemożliwia już odczytanie inskrypcji na
cokole tego pomnika. W latach 1820 oraz 1877 przeprowadzano
renowacje tego pomnika z inicjatywy rodu Jaschke. Jest to jeden z
najpiękniej usytuowanych Nepomuków w Polsce (uzup: S.Zobniów)
Koło boiska Orlik, przy domu nr 54, na zakręcie drogi wiodącej od drogi głównej do
kościoła filialnego pw. św. Jakuba Apostoła jest barokowa kamienna figura
Jana N. stojąca w pięknym kontrapoście na okazałym cokole zdobionym rocaillem,
mocno już zwietrzała, z widocznymi resztkami pobielenia.
Sutanna z 7 guzikami. Na cokole płaskorzeźba Języka. Od frontu - standardowe S. / IOANNIS
/ NEPOMUCENE / ORA
PRO NOBIS . Z tyłu cokołu napis: Anno 1773 / J. Herden Schips
/ RENOV. 1933 V.A. Niesel. Potwierdzający wystawienie pomnika w
1773 roku przez J. Herdena oraz przeprowadzenie renowacji w 1933 r.
przez V.A. Niesla. Figura wiele lat temu została uszkodzona przez
spadający konar, wyraźnie widać ślady sklejania głowy z kilku
elementów - brak małego fragmentu, utrącona prawa ręka i utrącone
ramiona krzyża trzymanego w lewej ręce (nad:
M.H., uzup: S.Zobniów, RJF)
W kościele Św. Jakuba, w prezbiterium, po lewej
stronie ołtarza, na przyściennej konsoli znajduje się
drewniana polichromowana, nieduża figura Jana N. Święty w statycznej
postawie stojącej, w szatach kanonika, ze stułą przewieszoną przez
ramiona, z biretem na głowie i trzema gwiazdami wokół głowy (dwie
odpadły), wzdłuż prawego ramienia trzyma zielony liść palmy- symbol
męczeństwa, w drugiej dłoni trzymał kiedyś mały krzyżyk, którego
obecnie brakuje, na piersi zawieszony równoramienny krzyż typu
maltańskiego, futrzana peleryna ze złotym, szerokim kołnierzem,
sutanna zakończona dołem pasem szerokiej koronki. Stan ogólny dobry,
rzeźba dosyć późna i szablonowa (nad: J.Z., uzup: J.B. z Kłodzka)
U podnóża Gór Sowich, po południowej stronie drogi krajowej nr 385
do Nowej Wsi Kłodzkiej, za płotem prywatnego domu stoi kamienna figura
Jana N. ustawiona na trzystopniowym ozdobnym cokole ze spływami
wolutowymi. Dolna część cokołu zawiera w ozdobnym kartuszu
inskrypcję fundacyjną: "JOHAN GEORGE HOFFMANN / 1787". Powyżej
tej inskrypcji fundacyjnej na cokole w ozdobnym kartuszu napis
modlitewny: "SANCT / JOHANNES / von NePomoc / bitte fűr uns".
Środkową część cokołu wypełnia płaskorzeźbiona gloria w monstrancji
z apoteozą języka z promieniami. Górna część cokołu zwieńczona jest
dwoma główkami putt oraz pozostałościami (już tylko jednego)
metalowego wysięgnika latarni (nad: T. Gmerek, uzup: S.Zobniów)
Drewniany
polichromowany Jan N. w murowanej bielonej
kapliczce po prawej stronie ulicy prowadzącej do kościoła,
obok mostku nad Wodzicą. Jan jest
pełny uroku, zwłaszcza jego gest pustych rąk trzymających niegdyś
krucyfiks (nad: J.G.)
W kościele parafialnym pod wezwaniem św. Michała Archanioła,
przy ścianie, przed prezbiterium znajduje się ołtarz boczny
Najświętszego Serca Pana Jezusa. W górnej części nastawy ołtarzowej
znajduje się olejny obraz na płótnie przedstawiający modlącego się przed
krzyżem Jana N. Święty opiera złożone dłonie na czaszce
ludzkiej, która położona jest na otwartej księdze. Obok Jana stoi anioł
trzymający w prawej dłoni zielony liść palmy męczeństwa, który jakby
podaje Janowi. Wskazujący palec lewej dłoni anioł trzyma przytknięty do
swych ust. Wzrok Jana zamyślony i utkwiony na krucyfiksie. Wokół głowy
nimb z pięciu gwiazd. Stan obrazu dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
W tym siole należącym administracyjnie do
Ludwikowic Kłodzkich, blisko granicy ze wsią Sokolec, na lewym boku
postumentu żelaznego krzyża stojącego przy głównej drodze i Sowim
Potoku jest
płaskorzeźba z wizerunkiem Jana N. Niestety barbarzyńcy niedawno
wycięli duże drzewa ocieniające kapliczkę. Obiekt restaurowany w
okolicach roku 2018, a płaskorzeźba Jana, dawniej polichromowana, ma
teraz naturalny kolor kamienia (nad: J.P., uzup: U.B.)
W tym siole należącym administracyjnie do
Ludwikowic Kłodzkich, jeszcze bliżej granicy ze wsią Sokolec,
u podstawy postumentu, na którym stoi figura Matki Boskiej z
Dzieciątkiem, zaś po bokach jeszcze są figury Św. Anny i Św.
Joachima, znajduje się nepomucka płaskorzeźba - choć prawie
pełnoplastyczna - flankowana dwoma aniołkami. Po postacią Jana jest
scena Topienia, a jeszcze niżej kartusz ze słowem "S.Iohannes". Całość położona niedaleko głównej
drogi, tuż za małym potokiem, nad którym przerzucony jest mały
mostek (nad: J.P.)
Kamienna figura Jana N. na
moście św. Jana (>>) z 1565 roku
na rzece Białej Lądeckiej. Na froncie cokołu chronostych (>>) dający sumę 1709, w
tłumaczeniu: "Ten pomnik ku wiecznej czci dla Świętego Jana
Nepomucena został z prawdziwą pobożnością wzniesiony przez
mieszkańców miasta". Natomiast powyżej tej inskrypcji na gzymsie
cokołu widnieje uzupełniająca data XVI MAII, czyli 15 Maj. Zatem dokładna
data wystawienia tego pomnika to - 15 Maj 1709 rok. Z boku inny,
słabo czytelny chronostych (>>), uwieczniający
renowację rzeźby słowami "Z dobrowolnych datków statua ta została
odnowiona" (1752). Renowację wykonali J.Piaggi lub J.Pozzo
oraz Michał Klahr Młodszy, co uwieczniono sygnaturami I.P. / M.K. na tylnej
ścianie. Kolejne
renowacje miały miejsce w latach 1783 oraz 1822 i znowu daty te
wyryto na tablicy. Naprzeciw pomnika z figurą JN po wewnętrznej
stronie balustrady mostu, który nosi imię Jana N., wmurowano tablicę
z datami dotyczącymi tego mostu czyli jego budową, renowacją i
wybrukowaniem: ERBAUD 1565 / RENOVIRT 1783, BELEGT 1822.
W lecie roku 2013 Jan po raz pierwszy odwiedził zdrojową
część miasta - zdemontowano go i przewieziono na ulicę Konopnickiej,
w okolicę Placu Partyzantów (dawny Plac Cesarski) oraz
ośrodka "Rybniczanka", celem renowacji.
Starannie oczyszczono figurę i cokół, odtworzono złocenia i
aureolę. Przygotowano na nowo ławę, na której stoi figura.
Remont zakończono uroczystym wprowadzeniem Jana na jego
miejsce na moście gotyckim 7 października 2013(uzup:
S.Zobniów, M.O., G.S.)
HÆC STATVA
HONORI PERPETVO
SANCTI IOANNIS
NEPOMVCENI
ABINCOLIS
CIVITATIS
HVIVS
EXPENSIS
VERE
PIISERECTA
EX
BENE FACTORVM
VOTIS
ATQVE
EXPENSIS
HÆC
STATVA DENVO
RENOVATA EST.
Lądek (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ): drugi tutejszy
Nepomuk stoi za miastem w kierunku północno-zachodnim, przy ul.
Wiejskiej, nad stromym brzegiem Białej Lądeckiej, u stóp Radoszki.
Kamienny, w kontrapoście i z krucyfiksem, bez aureoli i z biretem w
ręku. Wykonany został przez Henryka Klahra (1779-1873), syna
Ignacego Klahra (inne źródło podaje Kajetana Klahra, brata Henryka), i podaje datę 1809. Miało to być wotum za uratowanie
życia w niebezpiecznym wypadku, kiedy to pewien rzeźnik razem z
rozjuszonym buhajem spadł ze stromego brzegu do rzeki. Taką fundację
ma potwierdzać umieszczona na cokole płaskorzeźba przedstawiająca
głowę wołu i dwa skrzyżowane topory. W tym samym kartuszu herbowym
widoczne również inicjały F.W., prawdopodobnie fundatora
pomnika. Powyżej płaskorzeźbione przedstawienie wieńca laurowego na
którym wsparty jest cokół pomnika z kartuszem i inskrypcją o treści:
"St. / Johannes / von Nepomuk / Bitte fűr uns. Z tyłu cokołu
widoczne inicjały i data twórcy tego pomnika: H.K.Ig. / 1809.
Są to inicjały Henryka (Heinricha) Klahra (syna Ignacego Klahra) (uzup:
S.Zobniów)
Lądek (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ): w kościele
parafialnym Narodzenia NMP olejny obraz z JN rozdającym ubogim
jałmużnę, z mostem w tle (nad: JJK)
-
Lądek (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ): w kościele
parafialnym Narodzenia NMP był niegdyś, według M. Perzyńskiego,
przenośny ołtarz św. Jana Nepomucena autorstwa Michała Klahra
Starszego z lat 1725-1727, zaginiony po
1945 roku. Według innego źródła (katalog wystawy "Michał Klahr
Starszy i jego theatrum sacrum", Kłodzko 1992) obiekt do 1945 roku
rezydował w pracowni Klahra w jego domu na rynku. Centrum kompozycji
stanowiła promienista gloria, w której tle przyklęka postać JN z
prawą ręką przy piersi, lewą wyciągniętą ku górze. Obok unoszą się
anioły i putta z atrybutami świętego. Ołtarz flankowały rzeźby św.
Franciszka Ksawerego i św. Antoniego. Kompozycję ołtarzyka powtórzył
Klahr wkrótce w ołtarzu bocznym Jana N. w kościele Św. Marcina w
Roztokach (zobacz niżej) (nad: J.B. z Kłodzka)
Lądek (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ):
w Galerii Muzealnej im. Michała Klahra Starszego przy Rynku
eksponowana jest drewniana polichromowana rzeźba Jana N.
W Galerii Muzealnej im. Michała Klahra Starszego przy Rynku
eksponowana jest drewniana polichromowana rzeźba Jana N.
jest to XVIII-wieczna drewniana, polichromowana figurka JN w stroju
tradycyjnym (czarna sutanna bez guzików, biała komża ze złotą koronką,
dłuższa peleryna z frędzlami, kapturem i złotym wiązaniem; widoczny
biało-niebieski kołnierzyk; czarny biret na głowie; czarne buty z
uszkodzonymi noskami). Wysokość około 50-60 cm. Brak obu dłoni; brak
krzyża i innych atrybutów; bez nimbu. Układ obu rąk oraz głowa
skierowana lekko w lewo wskazują, że święty mógł trzymać oburącz krzyż
oparty na lewym ramieniu. Kontrapost. Figurka stoi w szklanej gablocie.
Autor nieznany (uzup: G.S.)
Wewnątrz kaplicy NMP Na Pustkowiu (Wzgórze
Mariackie), na konsoli przyściennej, na plintusie, po prawej stronie
ołtarza stoi drewniana, polichromowana figura Jana N. Strój tradycyjny
(brązowa/bordowa/ sutanna, 7 guzików, biała komża za złotą koronką na
dole i przy rękawach, złota stuła i złoty krzyż na piersi, peleryna
brunatna /od spodu bordowa/z frędzlami, kołnierzem oraz także złotym
wiązaniem, brązowy biret na głowie; pod szyją 2 biało-niebieskie
wypustki kołnierzyka. Długi krzyż ze złotą figurką Chrystusa trzyma w
uniesionej do góry prawej ręce, odsuniętej od ciała. Bardzo dokładne
oddanie szczegółów (twarz, dłonie, palce, paznokcie itp.) (nad: U.B.,
uzup: G.S.)
Konradów (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ): niewielki kamienny Jan N. obok mostku
na Konradowskim Potoku, po wschodniej stronie drogi. Figura jest co
kilka lat malowana kolorowymi farbami, które szybko się łuszczą. Bez aureoli, w birecie, z krucyfiksem.
XVIII wiek
Konradów
(gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ): obraz nepomucki w
kościele Podwyższenia Krzyża Świętego. Jan N. z palcem na ustach, w tle
Praga z Hradczanami i baszta mostową na Moście Karola. XIX wiek
Konradów
(gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ):
w tym samym kościele Podwyższenia Krzyża Świętego na ścianie między nawą a
prezbiterium, po lewej stronie, na podniebieniu łuku tęczowego
znajduje się owalny, olejny obraz (tondo) Św. Jana Nepomucena w
złoconej, zdobionej ramie. Święty przedstawiony w półpostaci,
zwrócony w prawą stronę, wypełnia prawie całą powierzchnię obrazu.
Odziany w kapłańskie szaty, z futrzaną peleryną na plecach, na
głowie biret, a wokół niej nimb z pięcioma złotymi gwiazdami. Jan
wskazującym palcem prawej dłoni dotyka zamkniętych ust. W lewej ręce
trzyma zielony liść palmy. Na piersiach zawieszony złoty medalik z
wizerunkiem Matki Boskiej ze Starej Boleslawi. Przed Janem
krucyfiks, zwrócony do niego tyłem. Wzrok świętego skierowany ku
górze, wyraz twarzy spokojny, zamyślony. Stan obrazu dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Lutynia (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ):
na stoku wzgórza, po wschodniej stronie drogi zwanej Drogą Graniczną,
stoi barokowy kościół pod wezwaniem Jana N. z 1799 roku (inne źródło
podaje rok 1784). Murowany,
przeszedł remont w latach 90., zakończony około 2003 roku (zobacz
też niżej). Jest budowla na planie prostokąta, z zamkniętym
półkoliście prezbiterium, z sygnaturką zaopatrzona w hełm z
prześwitem.
Lutynia (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko,
):
w kościele pod wezwaniem Jana N. (zobacz wyżej) jest olejny obraz nepomucki stanowiący centralną część rokokowego
ołtarza głównego, który właśnie przeszedł prace konserwatorskie. Kościółek
jest zwykle zamknięty, ale 20 maja 2007 K.K. udało się wejść do
środka i dokonał odkrycia obrazu oraz uwiecznił go na fotografii.
Ołtarz wieńczą dwa anioły - jeden ma palec na ustach, drugi trzyma
palmę. Na obrazie jest scena adoracji przez Jana N. MB z Dzieciątkiem,
jest również Gołębica i główki putt, u kolan Jan ma zamknięta
księgę, a w rogu aniołek trzyma tarczę z inskrypcją
Conservavi omni
verba in corde meo
Całość ma dobrą klasę, jest bogato zdobiona rocaillaie'ami i polichromowana
Lutynia (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko,
): od
lat 60. XX wieku
przed kościołem pw Jana N. (zobacz wyżej) stoi kamienna figura Jana
N. z XVIII wieku ustawiona pierwotnie koło mostku nad potokiem Luta,
w sąsiedztwie źródła. W roku 1906 przeniesiona do wnętrza
wybudowanej wtedy w tym miejscu kapliczki (zobacz niżej). Cokół
figury wymurowano w czasie przenosin rzeźby w latach
sześćdziesiątych. Obok - św. Florian. Podczas remontu kościoła
pod koniec lat 90-tych XX wieku obydwie figury flankujące wejście do
kościoła zostały tymczasowo przeniesione do XVIII-wiecznej kaplicy
stojącej w górze wąwozu we Wrzosówce. Po zakończeniu prac
remontowych był nawet jakiś problem z ich odzyskaniem, ale
ostatecznie wróciły na swoje miejsca około 2003
roku (uzup: S.Zobniów, G.S.)
Lutynia (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko,
):
kapliczka Jana N., wewnątrz której znajduje sie ujęcie wody
źródlanej - kaplica spełnia rolę studni. Kapliczka ta znajduje sie
przy rozwidleniu drogi głównej wiodącej przez wieś (zwanej Drogą
Graniczną) z dróżką wiodącą do kościoła. W 1906 roku źródło wody
zostało zabezpieczone poprzez wybudowanie cembrowiny studziennej i
obudowane budynkiem w formie dzisiejszej kapliczki. Do wnętrza tej
kapliczki wstawiono wtedy figurę JN stojącą kiedyś w sąsiedztwie
tego źródła, a samą kapliczkę od tej pory nazywano kapliczką św.
Jana Nepomucena. W latach 60-tych XX wieku, podczas prac zakładania
wodociągów wyremontowano kapliczkę, przenosząc figurę JN w
sąsiedztwo kościoła pod wezwaniem Jana N. w tej samej wsi (zobacz
wyżej). Podczas ponownego remontu kapliczki około 1996 roku do
wnętrza kapliczki wstawiono współczesną płaskorzeźbę postaci -
zapewne Jana N. sądząc po nakryciu głowy i zaroście - z
dzbanem (uzup: S.Zobniów, U.B.)
W kościele pod wezwaniem Jana N. (zobacz
wyżej) są organy pochodzące prawdopodobnie z końca XIX
wieku, wykonane przez nieznanego budowniczego. Dzięki
staraniom sołtysa wsi Pana Krzysztofa Flicińskiego i Państwa
Barbary i Grzegorza Januszkiewiczów, w roku 2005
doprowadzono do konserwacji nieczynnego od 30 lat
instrumentu. Renowacje wykonano w trakcie trwania obozu
naukowego studentów i pracowników Akademii Muzycznej w
Katowicach. Pracami kierował Pan prof. Julian Gembalski.
Inauguracja odrestaurowanego instrumentu nastąpiła 27
sierpnia 2005 roku. W dniach 30.08. i 20.09.2006 w kościele
tym dokonano nagrania. Płytę z tego nagrania zatytułowaną
"Organy kościoła św. Jana Nepomucena w Lutyni" można nabyć u
sołtysa, a z poduszczenia J.B. z Kłodzka potraktowaliśmy ją
tutaj jak osobny obiekt nepomucki, między innymi z powodu
fotografii ołtarza z obrazem nepomuckim z tego kościoła
(zobacz wyżej) umieszczonej na okładce. Na płycie utwory Pachebela, Haendla, Bacha, Caciniego, Daquina, Mozarta,
Faure, Gembalskiego i dzieła z tabulatury oliwskiej (nad: J.B. z
Kłodzka)
Skrzynka (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko,
): w środku wsi, nad
potokiem Skrzynczanka, około 600 m na północny wschód od głównego
skrzyżowania, ustawiono kamienny dosyć statyczny pomnik Jana N. z
początku XIX wieku. Na prostopadłościennym cokole widoczna
inskrypcja o typowej treści: "Hl. / Johannes v. Nep. / Bitte fűr
uns." (uzup: S.Zobniów)
Skrzynka (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko,
): w kościele
filialnym pod wezwaniem Świętego Bartłomieja Apostoła znajduje się
barokowa rzeźba Św. Jana Nepomucena, pochodząca z 2 połowy XVIII wieku.
Rzeźba o wybranym odwrociu przedstawia stojącego w kontrapoście
Świętego, z torsem zwróconym w lewą stronę. Dłonie zgięte w
łokciach, prawa podtrzymuje liść palmy. Na lewym przedramieniu być
może kiedyś spoczywał krucyfiks. Postać wydłużona, o niepoprawnych
proporcjach. Twarz szczupła otoczona zarostem i kręconymi włosami.
Na głowie biret, a wokół niej nimb ze złoconych gwiazd. Święty
ubrany w długą sutannę zapinaną z przodu na guziki, na niej
sięgająca kolan komża, na ramionach przewiązana długa futrzana
peleryna. Szaty opracowane w drobne fałdki. Karnacja skóry
naturalna. Obudowa złożona z rozbudowanej konsoli ściennej, ścianki
tylnej, zwieńczonej łukiem półkolistym. W zwieńczeniu owalny kartusz
liściowy z napisem: "St. / Johanes / v. N."
Stan dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
Radochów (gm. Lądek-Zdrój, pow. Kłodzko, ):
po północnej stronie drogi na
Trzebieszowice stoi kamienny barokowy posąg Jana N. na gruszkowatym
cokole opatrzonym kartuszem z czteropolowym herbem fundatora - hrabiego de Neynaus - z 1734 roku.
Kamienny, ze śladami polichromii, w kontrapoście i z krucyfiksem,
bez aureoli i z biretem w ręku. Na cokole ryt daty 1734, wieniec otaczającym
kartusz, a poniżej inskrypcja
fundacyjna-chronostych (>>)
o treści:
EXSTRVI CVRAVIT
COMES
DE NEyNAVS
Tekst w tłumaczeniu oznacza: "W podzięce za uzdrowienie - Hrabia
De Neyhaus". W inskrypcji na cokole celowo w nazwisku fundatora
literę „y” zapisano małą literą, aby w chronostychu można było ją
przyjąć jako „II” bo tylko wtedy data z tego chronostychu wyznacza
datę fundacji 1734 (uzup: S.Zobniów)
Radochów (gm. Lądek Zdrój, pow. Kłodzko, ): w kościele św. Mikołaja,
na przyściennej konsoli zawieszonej nad wejściem do zakrystii, jest
drewniana polichromowana figura Jana N. w aureoli (nad: JJK)
Na prywatnej posesji, na brzegu rzeki Biała
Lądecka, znajduje się kamienna figura klęczącej postaci Św. Jana
Nepomucena. Takie przedstawienie ikonograficzne tego świętego jest
bardzo rzadkie, również na Ziemi Kłodzkiej (patrz: Gorzanów,
Kłodzko). Święty klęczy na obłoku przed ułożonym przed nim
krucyfiksem. Obok krucyfiksu resztki metalowego, zardzewiałego
liścia palmy męczeństwa. Lewa dłoń Jana dotyka piersi w okolicach
serca, w prawej opuszczonej wzdłuż ciała święty trzyma biret. Z
ramienia wystaje fragment metalowego pręta, do którego dawniej
przymocowane były gwiazdy. Rzeźba umieszczona na prostopadłościennym
postumencie, na frontowej ścianie którego inskrypcja w łacinie z
chronostychem (>>)
dającym datę roczną 1744. Na kolejnej ze ścian
postumentu inicjały i data roczna: zna: zna: "M G / 1744". Pomnik w
stanie ogólnym dobrym, choć okolice głowy i nos uszkodzone
(nad: J.B. z Kłodzka)
Pomnik z figurą Jana N. za wsią, lecz w
jej granicach administracyjnych, po południowej stronie
drogi Żelazno-Stronie Śląskie, około 300 m
na zachód od skrzyżowania z drogą do stacji kolejowej.
Usytuowany z dala od zabudowań, w sąsiedztwie lipy.
Popularny układ z lewą nogą lekko wysuniętą w kontrapoście.
Jan ubrany również w tradycyjnie - sutanna z jedenastoma
guzikami, w komży z rzeźbioną koronką z narzuconą pelerynką
z kapturem spełniającym niejako rolę szala i biretem na
głowie. Święty trzyma na lewym ramieniu krzyż z palmą. Na
cokole relief z przedstawieniem apoteozy języka w ozdobnym
kartuszu, poniżej którego płaskorzeźbiona inskrypcja (co
jest rzadkością) liter i daty: "JSH / 1792"
(uwaga: przed odnowieniem w roku 2015 odczytywaliśmy ją
raczej jako: "JSH / 1792", jednak nowa wersja jest
nieco bardziej prawdopodobna). Z tyłu cokołu napis dotyczący
renowacji: "Renoviert 1913 / P.K". Na bocznych ścianach
cokołu widoczne płyciny w których dawniej być może były jakieś
inskrypcje. W maju lub czerwcu 2015 roku rzeźba została w sposób
bardzo kontrowersyjny "odnowiona", co polegało na
oczyszczeniu i pomalowaniu - bo trudno to nazwać polichromią
- białą, czarną, złotą i cielistą farbą nieodpowiedniego
rodzaju. Jan zyskał duży, biały kołnierz sięgający ramion;
peleryna jest czarna tak jak sutanna. Efekt końcowy jest
nieco pstrokaty i zamazujący szczegóły zarówno samej figury,
jak i cokołu. Dodano także nimb z 5 gwiazdami, który opiera
się na dwóch wspornikach. Uporządkowano teren wokół: wycięto
jedno drzewo, usunięto chwasty, wysypano teren czystym
tłuczniem i postawiono nowy, drewniany płotek (uzup: S.Zobniów,
G.S.)
Pomnik z figurą Jana N. ustawiony przy drodze
wiodącej do kościoła św. Andrzeja, w odległości około 30 m od bramki
wejściowej na teren cmentarza przykościelnego, naprzeciw domu nr
152. Jest to jeden z piękniejszych pomników z rzadkim
przedstawieniem klęczącej na chmurkach postaci św. Jana Nepomucena,
adorującego z odkrytą głową trzymany na prawym ramieniu krzyż
z palmą męczeństwa. Z chmurek wyłania się główka aniołka niejako
unosząc ku niebu postać świętego trzymającego w lewej ręce kłódkę -
symbol zachowania tajemnicy spowiedzi i widoczny obok na chmurce
biret symbol kapłaństwa. Jan w sutannie z widocznymi dziewięcioma
guzikami, w komży z rzeźbioną koronką i rokietą z kapturem a pod
szyją rzymski kołnierzyk. Głowa otoczona aureolą w której dawniej
było pięć gwiazd. Pomiędzy kapitelem cokołu a rzeźbą świętego Jana
klęczącego na chmurkach pozostałości po dwu wysięgnikach - stara
fotografia z przełomu XIX i XX wieku pokazuje, że zaopatrzony był
niegdyś w latarnie umarłych. W górnej części cokołu ozdobiony
liśćmi akantu medalion z monogramem - prawdopodobnie fundatora.
Poniżej w płycinie słabo już widoczna inskrypcja z chronostychem (>>)
- modlitwą o utrzymanie honoru i ochronę przed zniesławieniem - wskazuje na rok 1739 jako datę powstania rzeźby
(uzup: S.Zobniów)
LILIATO HONORIS CONSERVATORI PVRPVRA
TO IGNO
MINIAE AVERSORI VOTA
DEPOSVIT
Pomnik z figurą św. Jana Nepomucena z 1765 roku
ustawiony przy boisku klubu sportowego „Zamek” Trzebieszowice, po
południowej stronie bocznej drogi biegnącej północnym skrajem wsi.
Prawdopodobnie dawniej na tym terenie pomiędzy miejscowym kościołem
pw. św. Andrzeja a tym pomnikiem z figurą Jana N. znajdował sie cmentarz
przykościelny.
Figura JN jest dość zniszczona i omszała. Święty z wysuniętą lewą
nogą w kontrapoście trzyma na lewym ramieniu krzyż z palmą
męczeństwa. Ubrany jest w sutannę z ośmioma guzikami, w komże i
pelerynę ozdobiona frędzlami z kapturem. Figura świętego ustawiona
na czterostopniowym cokole na którego trzech stronach widoczne są
płyciny. Na przedniej płycinie inskrypcja fundacyjna z chronostych (>>) o
treści:
VENERABILI HONORIS PATRONO VOTAS
VA
DEPOSVIT VILIS ET
INDIGNVS SERVVS ANTONIVS BENEDICTVS
STRAVBE
co w wolnym tłumaczeniu oznacza: "Czcigodnemu
Patronowi w dowód spełnienia ślubowania, niegodny sługa Antoni Benedykt
Straube". Z chronostychu wynika data wystawienia pomnika przez
Antoniego Benedykta Straube - 1765 rok (uzup: S.Zobniów)
Kamienny Jan N. na położonym pośród pól
oddalonym o1,1 km od wsi dawnym cmentarzu cholerycznym, na
północ od pałacu i kościoła, na rozdrożu dróg do Skrzynki i
do domku myśliwskiego, w pobliżu małego stawu. Jest to
barokowa rzeźba z roku 1803, jak to widnieje w otoku na
podstawie, ustawiona na ciekawym profilowanym cokole,
płaskim od tylnej strony. Rzeźbę zaopatrzono w metalowa
aureolę, dziś już bez gwiazd, a co gorsza - bez głowy w
birecie, utrąconej w sierpniu 1989 roku. Święty ubrany jest
w sutannę z dziewięcioma guzikami, komżę z rzeźbioną koronką
oraz rokietę z kapturem ozdobioną frędzlami. Podpis na
cokole "Heinrich Klar bildhauer" zdaje się wskazywać, mimo
różnicy w zapisie nazwiska, na członka słynne rzeźbiarskiej
rodziny Klahrów jako twórcę dzieła, natomiast data 1923
umieszczona koło wzmacniającej konstrukcję metalowej belki
to zapewne rok remontu (nad: Z.W. via Arkadoo, uzup:
S.Zobniów)
Kolejna figura św. Jana Nepomucena
znajdowała się do lat 90. XX wieku w murowanej kapliczce
koło domu nr 45. Kapliczka ta, o czterospadowym daszku,
zwieńczona metalowym krzyżykiem, znajduje się po południowej
stronie drogi do Lądka Zdroju (przy drodze krajowej nr 392),
we wschodniej części wsi. Niestety w miejsce zaginionej
(skradzionej?) figurki św. Jana Nepomucena wstawiono
współczesny obraz MB (nad: S.Zobniów)
W górnej części wsi znajduje się kaplica św. Antoniego.
W niej rezyduje drewniana figura Jana N. Jest to drewniana,
polichromowana figurka, obecnie zdjęta z konsoli (z lewej
strony ołtarza), stoi w zakrystii. Przypisywana jest
Michałowi Klahrowi. Wysokość około 100-120 cm. Strój tradycyjny:
czarna sutanna, 16 złotych guzików; brązowa komża ze złotą
koronką u dołu i przy rękawach; ciemnobrązowa peleryna z
frędzlami, złotym wiązaniem i kapturem; buty czarne ze
ściętymi noskami; czarny biret z pomponem na głowie. Prawa
dłoń na sercu, w lewej, uniesionej ku górze, krzyż (oparty
dolnym końcem o ciało świętego). Głowa lekko skręcona w
stronę krzyża. Włosy i zarost ładnie kręcone. Uszkodzone
palce lewej dłoni. Wcześniejszą renowację figury
przeprowadziła osoba nie bardzo znająca się "na rzeczy",
stąd nietypowe kolory szat (komża) oraz niewłaściwe farby
(ponoć akrylowe). Szeroka szczelina na plecach figury miała
zapobiegać pękaniu drewna z upływem lat (nad: G.S.)
W
rozwidleniu dróg do Taszowa i Zimnych Wód, w części miasteczka zwanej Miejskim Laskiem jest
murowana, kryta blachą kaplica Jana N. z
kalwarią z 1727 roku, obecnie kościół filialny. Ufundował ją młynarz z Jawornicy Dawid Walke
za uzdrowienie jego 20-letniej córki, o czym zaświadczają inicjały i
data fundacji: DW 1727 nad wejściem. Główny ołtarz pod
wezwaniem św. Jana Nepomucena wykonał w 1733 roku rzeźbiarz z
Kłodzka Karol Sebastian Flacker. W zwieńczeniu ołtarza gołębica -
symbol Ducha Świętego oraz Pan Jezus i Bóg Ojciec pomiędzy którymi
wyobrażenie św. Jana Nepomucena w formie apoteozy języka w glorii
promienistej - całość na tle chmur i promieni z rozbudowaną ramą
obrazu z motywami akantu i wstęgi karbowanej oraz pięciu gwiazd.
Środkową część ołtarza wypełnia obraz z przedstawieniem św. Jana
Nepomucena z palmą męczeństwa unoszony na chmurach przez aniołów
trzymających gorejące serce, książkę, krzyż i inne atrybuty
świętego. W dolnej części obrazu przedstawienie spowiedzi królowej
Zofii oraz scena zrzucenia św. Jana do Wełtawy z mostu Karola w
Pradze. Poniżej spadającego ciała JN widoczne na wodzie pięć gwiazd.
Ołtarz flankują przypisywane M. Klahrowi rzeźby św. Sebastiana i św.
Floriana nad którymi dwie postacie trzymające atrybuty świętego JN -
kłódkę i kotwicę. Na sklepieniu kaplicy fresk z przedstawieniem
sceny wyłowienia św. Jana Nepomucena z Wełtawy na tle murów
obronnych i zamku praskiego, przypisywany Kreschowi i Wolkemu z
Lądka. W mensie ołtarza jest obraz z wizerunkiem Jana Leżącego (rzadkość!). Analogie
znaleźć można tylko w kilku miejscach w Polsce: Gorzanowie (>>),
Niedzicy (Spisz >>);
częściej spotyka się je w
Austrii (>>) i południowych
Niemczech (>>). Jest to ważny przystanek dla Łowców
Nepomuków!
Kamienna barokowa figura Jana N. z 16
września 1711 roku ustawiona przed stodołą, w sąsiedztwie
mostku nad potokiem Kliklawa. Odnowiony ostatnio w 1988 roku, lecz 17.08.2002
stwierdziłem brak nosa. Dwustopniowy cokół, mniejszy cokolik
flankowany dwoma postaciami, z których ustawiona po prawej
stronie otwartą dłonią wskazuje na stojącego powyżej św.
Jana. Z przodu cokoliku owalny medalion z napisem o treści:
"S. IOHANNES / NEPOMOCENO DER BEICHT. STREH / GER STIL
SCHWEIGER / DES ALLMOSEN / GEDREIER AVS / SPENDER" ("Św.
Jan Nepomucen spowiednik dochowujący tajemnicy i rozdający
jałmużnę"). Dolny cokół z profilowanym gzymsem ustawiony
na podstawie ze stopniem posiada inskrypcje z wszystkich
czterech stron. Na przedniej stronie w ozdobnym kartuszu
napis (będący niejako kontynuacją napisu w medalionie
usytuowanego wyżej) o treści: "IST IN FLVS / MVLTAV
ERTRNCKET / LICHT SCHEINENT IN HIMEL / GEFAHREN HAT 1383 DEN
16 MAY / DIE MARTIRER KROHN ERLANGT / DESEN GRAB IN DER
PRAGER / SCHLOS KIRCHEN DVRCH / WIELL WVNDER ZEIGEN / GLOR
WŰRDIG / GEMACHT" ("Utopiony w rzece Wełtawie,
jaśnieje w niebiańskiej chwale. 16 maja 1383 roku uzyskał
niebiańską koronę męczeńską. Grób znajdujący się w praskim
kościele zamkowym uczynił Go godnym chwały dzięki wielu
cudownym znakom"). Z prawej strony dolnego cokołu, w
płycinie słabo już widoczny napis o treści: "DES / GUTEN
/ NAHMEN / GEWEIST / BESCHRINT (?)". Natomiast z lewej
strony napis o treści: "ER / IST DERN / ANRVFEN / DEN BEY
/ STAND" ("Obrońca dobrego imienia dla proszących o
wsparcie"). Z tyłu dolnego cokołu napis fundacyjny o
treści: "ZV GRŐSER EHR GOTTES / VND DES HEIL. NEPOMOCENO
/ HAT DIS AVFRICHTEN LASEN / IOHANNES KEIBISCH DER ALTE /
... ..../ 16 SEPTEMER 1711" ("Na większą chwałę
Boga i św. Jana Nepomucena kazał wystawić Jan Keibisch
starszy ... 16 września 1711 r."). Poniżej tego napisu z
tyłu, poniżej trzech klamr, napis o renowacji treści: "Erkavt
/ und Renofirt von / Joann Werbse / 1818" ("Zakupił i
odnowił Jan Webse w 1818 r.") (uzup. i tłum. napisów: S.Zobniów).
Stan rzeźba w czerwcu 2014 był zły - daleko zaawansowana
korozja kamienia, ubytki posunięte do tego stopnia, że dolna
część twarzy Jana po prostu nie istnieje. RJF odwiedził
władze gminy i wystosował list w sprawie remontu figury
Na placu rynkowym stoi
kamienna, barokowa figura Jana N. z 1717
roku, ufundowana przez handlarza płótnem lnianym Georga Stancke,
syna Adama, i jego żonę Marię Jadwigę. Figura jest niemal kopią
rzeźby stojącej w Chełmsku Śląskim, w dawnym X.Świdnicko-Jaworskim (zobacz
>>). Analizy Ewy Grochowskiej-Sachs kazały jej przypisać
obie figury G.L. Weberowi. Joann Georg Siegel (także
handlarz płótna), podpisany w dolnej części cokołu, jest
autorem renowacji przeprowadzonej w 1808 (potwierdza to
Katalog Rzeźby Barokowej na Śląsku, wg którego Siegel także
sfinansował tę renowację). Figura flankowana jest puttami dzierżącymi atrybuty, ustawionych na
kroksztynach, opatrzona bogatymi inskrypcjami. Wiele lat temu
zaginęło jedno z czterech putt, a przy okazji remontu w roku 2008
burmistrz ufundował nagrodę za informację na temat miejsca jego
pobytu. Chronostychowane napisy (>>) głoszą, wskazując jednocześnie i trzykrotnie datę 1711:
BEA
TVS IO
ANNES CON
FESSIONISSI
GILLODEBITE
TRIVMPHAT
HONORI
BEATI IOAN
NIS NEPOMV
CEN DATI
IOAN
NES GEORGIVS
STANCKE
B:IO:
APERPETV
A INEFAMIA
LIBERATV
OS INDIG
NOS CLI
ENTES
Błogosławiony Jan odniósł
triumf
przez zachowanie
tajemnicy spowiedzi
Ku czci błogosławionego Jana
Nepomucena
wystawił (nadał)
Jan Jerzy Stancke
Błogosławionemu Janowi na wieki
zwalniającego od pomówień (wystawili)
będący w potrzebie wdzięczni czciciele
Poniżej na krawędzi podstawy górnego cokołu napis: "RENOVATVM"
("Odnowiono"). Renowacja została przeprowadzona w 1808 roku
na zlecenie Jerzego Siegela. Z tyłu górnego cokołu w kartuszu
inskrypcja fundacyjna o treści: "VON / JOAN GE / ORGIO STANC / KE
UND MARIA / HEDWIGE AUFGE / RICHTET D. 1 JULY / 1717" ("Wystawili
Jan Jerzy Stancke i Maria Jadwiga dnia 1 lipca 1717 roku").
Poniżej na krawędzi podstawy tego górnego cokołu napis: "BENEFACTOR"
("Dobroczyńca") (uzup. i tłum. napisów: S.Zobniów, G.S.)
W prawym ołtarzu bocznym kościoła Michała
Archanioła, po jego prawej stronie, znajduje się drewniana,
polichromowana figurka Jana N., być może barokowa. Strój
tradycyjny: czarna sutanna, 8 guzików, biała komża, brązowa
peleryna, czarny biret na głowie. Lekki kontrapost; lewa
ręka na piersi, w prawej krzyż i palma. Bez nimbu. Wzrok
skierowany ku środkowej części ołtarza, gdzie we wnęce
znajduje się płaskorzeźbiony wizerunek MB z Dzieciątkiem, w
glorii (choć raczej nie jest to MB Staroboleslavska), przed
którą klęczy postać w habicie z różańcem i księgą na
konsolce (św. Franciszek? Raczej nie JN pielgrzym). W
szczycie ołtarza apoteoza Języka w glorii. Złote zdobienia
rokokowe. Autor i dokładne datowanie nieznane (nad: J.K.,
uzup: G.S.)
W tej małej
miejscowości,
po prawej stronie drogi, naprzeciw pierwszego domu od strony
Dańczowa, w odległości około 150 metrów od rozwidlenia drogi do
Gołaczowa, znalazłem płaskorzeźbę Jana N. cokole
kamiennego krzyża. Jan jest krępy, żeby nie powiedzieć gruby, pomalowany jest
obłażącą farbą, a buty śmiesznie wystają mu poza wnękę, w której
umieszczono postać
W centrum, koło mostu na Kamiennym Potoku i przy
skrzyżowaniu stoi figura
kamienna św. Jana Nepomucena w gwiaździstej metalowej aureoli,
ufundowana przez Christopha Cajetana von Hardiga w roku
1711, dawniej polichromowana. Na cokole herb fundacyjny i data. W
latach 2006-07 restaurowana dzięki wsparciu finansowemu byłych
mieszkańców Szczytnej. Szkoda, że nie zadbano o otoczenie Jana
- pozostawiono paskudną barierkę mostu i kakofonię bannerów
reklamowych w tle. Obiekt ten znalazł się na rysunku P. Grabca w
roku 2004
Po tym kamiennym Janie N. z 1723 roku długo do
obejrzenia był tylko but na uszkodzonym cokole z napisem-chronostychem (>>)"S.
Ioannes NepoMVCe
/ ne tVOs hIC
Degen / tes benIgnVs
pro / tege serVos", co w wolnym tłumaczeniu oznacza: "Święty
Janie Nepomucenie chroń tutaj nasze życie" (tłum. S.Zobniów). W maju 2008 zakończono
remont obiektu i Nepomuk ten pojawił się na swym dawnym
miejscu wraz z tabliczką upamiętniającą: "RENOWACJA I POŚWIĘCENIE
/ FIGURY ŚW JANA NEPOMUCENA / 3 MAJA 2008 R. / WDZIĘCZNI MISJONARZE
ŚWIĘTEJ RODZINY". Nieznane są losy rzeźby przed ponownym
ustawieniem na cokole. Posąg usytuowany jest na
balustradzie mostu (>>)
nad fosą zamku Leśna na Szczytniku, ma palce na ustach i biret w
ręku, a nad głowa promienistą poziomą aureole w stylu czeskim
Barokowy Jan N. w
kościele parafialnym św. Jana Chrzciciela. Jest to drewniana,
polichromowana figura JN po lewej stronie ołtarza głównego, między
dwiema kolumnami. Prawdopodobnie wykonana w XVIII wieku. Strój
tradycyjny (ciemna sutanna bez guzików, ze złotą lamówką na dole; biała
(srebrzysta) komża ze złotą koronką i złotymi rękawami; złocona
pelerynka z kapturem; na głowie złoty (!) biret; czarne buty ze ściętymi
noskami). Złocony krzyż trzyma lewą ręką przy piersi (pionowo). Prawa
opuszczona w dół, oparta na udzie. Kontrapost; głowa lekko zwrócona w
lewo; włosy i zarost kręcone, brązowe. Analogicznie, po drogiej stronie
ołtarza, stoi św. Antoni Padewski (uzup: G.S.)
W sąsiedztwie potoku Cicha barokowy posąg Jana N. z 1737 roku ustawiony na
kamiennej kolumnie zwieńczonej ozdobną głowicą w kształcie odwróconego
ostrosłupa. Z kolei kolumnę ustawiono na baniastym gruszkowatym cokole z
inskrypcją fundacyjną potwierdzającą wystawienie pomnika w 1737 roku. Renowacje tego pomnika przeprowadzono w
1792 roku co potwierdzono w dolnej części tej inskrypcji. Z przodu
inskrypcja fundacyjna w języku niemieckim: "AUF VERLANGEN / DES
CHRISTIAN / SCHLEICHERS ERBLIC / HEN WISEN MUILLER / DURCH HINTTER LAS /
SENT. WITTIB CATHA / RINA UND DIE TECHTER / THERESIA UND ELISABETH / IST.
DIESE STATTUA AUS / GERICHT WORDEN / ANNO 1734/7?/ / RENOVIRT / ANNO
1792". (tłum. G.S.: "Ta statua została zrobiona [postawiona] w
intencji Christiana Schleichersa dziedzicznego młynarza przez wdowę
Katarzynę i jej córki Teresę i Elisabetę w roku 1734/7?/ Renowacja w
roku 1792"). Strój Jana N. tradycyjny: sutanna, komża z koronką,
dłuższa peleryna z kapturem i ozdobnym wiązaniem; biret na głowie, bez
nimbu; buty z noskami raczej zaokrąglonymi. Krzyż ma utrąconą część
górną oraz główkę Chrystusa. Święty trzyma go oburącz przy prawym
ramieniu. Głowa lekko obrócona w prawo. Minimalny kontrapost. Boczne
ścianki cokołu zdobione delikatnym ornamentem (uzup: S.Zobniów, G.S.)
W kościele parafialnym św. Wita, w ołtarzu bocznym
znajduje się dużych rozmiarów obraz, przedstawiający scenę rozmowy św.
Jana Nepomucena z czeskim królem, Wacławem IV, który stał się
prześladowcą Jana. Św. Jan przedstawiony jest w pozycji stojącej. Prawa
jego dłoń oparta jest na zamkniętej księdze, a lewa, zgięta w łokciu
uniesiona jest na wysokość piersi. Święty odważnie patrzy w oczy króla,
który wskazuje lewą dłonią na most Karola w Pradze, z którego zrzucono
później ciało św. Jana do Wełtawy. Jan ubrany jest w czarne trzewiki,
fioletową sutannę, białą komżę, mantolet podszyty fioletowym płótnem,
przez ramiona przewieszoną ma fioletową stułę, na głowie biret. Wokół
głowy delikatna poświata w kształcie aureoli. Nad świętym putto z
liściem palmy i paluszkiem na ustach. W tle, pomiędzy św. Janem
Nepomucenem a Wacławem IV, widać żołnierzy, gotowych pochwycić Jana
(nad: J.B. z Kłodzka)
Na zboczu, wśród łąk i pól, w okolicy wiaduktu, na
prywatnej działce stoi krucyfiks, na cokole którego umieszczono płaskorzeźbiony
wizerunek Jana N. Obiekt niemal identyczny jak w Darnkowie (zobacz
wyżej), datowany na rok 1866. Ustawiony na dwuczęściowej podstawie. JN w
stroju tradycyjnym (sutanna bez guzików, komża, dłuższa peleryna z
ozdobnym wiązaniem, biret na głowie); krzyż i palmę trzyma oburącz przy
lewym ramieniu. Z tyłu cokołu napisy, częściowo przysłonięte metalową
sztabą spinającą krzyż i cokół i trudne do odczytania: "Errichtet/Johan
Laschtowitz (?) Ka./1866/Ren. A. Weidlich 21/Gef. H. Rasch" nazwisko fundatora,
następnie rok, autor renowacji - owo "21" to być może "1921"?; "Gef".
od: gefertigt, czyli: wykonany przez H.Rascha z Konradowa (zobacz też
obiekt w Zieleńcu tego autora) (nad: G.S.)
Drewniana, polichromowana, barokowa figura Jana N. w
kapliczce w Polanicy Górnej (górnej części miasta), na zakręcie drogi.
najbardziej charakterystyczną cechą tej rzeźby jest jej rozwiana szata
i mocny kontrapost, prócz tego krucyfiks z palmą i pięciogwiaździsta
aureola. Kapliczka poświęcona jest św. Wawrzyńcowi, a Jan prawdopodobnie
został w niej umieszczony wtórnie. Zdjęcia udało się zrobić dopiero za
kolejnym podejściem. Ma to swoje złe strony - kapliczka jest otwarta, a
rzeźba niezabezpieczona (uzup: S.Zobniów)
W zeszycie
Heft RUNDBRIEF DES GROSSDECHANTEN. Vergangenheit · Gegenwart · Zukunft
der Grafschaft Glatz (3/2016 ISSN 1865-4312) znajduje się artykuł i
zdjęcie, dotyczące obrazu ze Św. Janem Nepomucenem. Obraz o wymiarach
36x45 cm, wg napisanej na tylnej ścianie obrazu notatki, pochodzi z doby
baroku z terenu Ziemi Kłodzkiej: "Grafschaft Glatz, barock". Być może
został wywieziony przez Niemców wysiedlonych z Ziemi Kłodzkiej. Obraz
przedstawia Św. Jana Nepomucena w szacie kapłańskiej, który w lewej ręce
trzyma krzyż, który adoruje wzrokiem, a łokieć ma oparty na zamkniętej i
zabezpieczonej przed otwarciem księdze. Po lewej stronie pojawia się
aniołek, który kładzie palec na swych ustach i unosi gałązkę palmową.
Wokół głowy Jana krąg z pięciu gwiazdek (według legendy, pięć świecących
gwiazd pojawia się na powierzchni wody, miejsca egzekucji), powyżej po
prawej pojawia się promień światła, jako obietnica niebiańskiej nagrody.
Prawdopodobna dzisiejsza lokalizacja Telgte (Niemcy) (uwaga: obiekt
zaliczony do Nepomuków niemieckich. tutaj opisany jedynie informacyjnie)
(nad: J.B. z Kłodzka)
Gdzieś w Ziemi Kłodzkiej, w zapomnianej lokalizacji,
znajdowała się murowana, kryta gontem kapliczka z figurą Jana N. Rzeźba
polichromowana, z krzyżem na prawym barku, albo przynajmniej z układem
rąk odpowiadającym temu schmatowi. Wiemy o niej wyłącznie ze
zdjęcia przekazanego lata temu J.B. z Kłodzka przez znanego działacza
tutejszego PTTK, Władka Biskupa. Nie znamy niestety ani dokładnej, ani
nawet przybliżonej lokalizacji i
daty wykonania zdjęcia. Sama kapliczka, jak widać na zdjęciu, w złym
stanie, ale figura, zapewne drewniana i polichromowana, wydaje się być w
dobrym stanie. Może gdzieś się zachowała? (nad: J.B. z Kłodzka)
Istnieje klimatyczne zdjęcie z roku 1980 z Kotliny
Kłodzkiej przedstawiające mostek i ustawiona na nim kamienną
polichromowaną figurę Jana N. Trwa poszukiwanie w archiwach celem
ustalenia miejsca