NEPOMUKI KSIĘSTWA NYSKIEGO
(Nysko-Grodkowskiego)
|
> GŁÓWNA STRONA
NEPOMUKÓW
>> STRONA NEPOMUKÓW X. OPOLSKIEGO
>> STRONA NEPOMUKÓW X. CIESZYŃSKIEGO
>> STRONA NEPOMUKÓW X. RACIBORSKIEGO
>>> STRONA JANA (?) KATOWICKIEGO
>>>
STRONA JANÓW GŁUCHOŁASKICH
>>>
STRONA JANÓW JASTRZĘBSKICH
>> STRONA JANÓW
DOLNOŚLĄSKICH
Posłuchaj:
THURI Frantisek Xaver -
Cantata honorem sancti Joani Nepomuceni (1959) - coro II
|
Najstarszy
wizerunek Jana N. na terenie dzisiejszej RP rezyduje w Otmuchowie!
(zobacz>>)
Stronę tę
wydzieliłem ze spisu Nepomuków Śląskich w marcu 2007 jako skutek
kłopotów z zaliczeniem Janów z tych okolic do Dolnego bądź Górnego
Śląska. Tradycyjnie za taką granicę uchodzi środkowy bieg Nysy
Kłodzkiej, lecz ten podział jest ahistoryczny, raczej operować
należy pojęciami księstw Wrocławskiegio, Opolskiego, Raciborskiego i
pomniejszych. Z Nysy najbliżej do Opola, ale od czasów Chrobrego
były to ziemie we władaniu biskupów wrocławskich. Zwano je też
kasztelanią otmuchowską. Na tej stronie znajdą się Nepomuki Księstwa
Nysko-Grodkowskiego z miast takich jak: Nysa, Paczków, Grodków,
Otmuchów, Głuchołazy, oraz ich okolic.
Naturalnym
uzupełnieniem tego spisu są obiekty z należącego dziś do
Czech (>>) okręgów Jesenika
i Zlatych Hor w Kraju Olomouckim, które również należały do posiadłości biskupich |
Księstwa śląskie
w wiekach XVI-XVIII:
Mapa Śląska z 1905 roku:
|
|
|
Granica kasztelani otmuchowskiej biegła na wschód od Konradowa i
Głuchołaz w kierunku północnym, następnie skręcała od Nowego Lasu w
kierunku północno-wschodnim, kierując się dalej do Lipowej i Ścinawy
Nyskiej, tam skręcała na północ i przebiegała na wschód od Włodar i
Rynarcic, pozostawiając te wsie jeszcze na swym terytorium.
Następnie granica biegła do wsi Mańkowice, gdzie ostro skręcała w
kierunku wschodnim, biegnąc obok wsi Budziszowice i Łambinowice w
kierunku północno-zachodnim. Na północ od Malerzowic Wielkich
granica biegła Nysą Kłodzką wchodząc na wysokości Brzezin na teren
obecnego powiatu brzeskiego. Tam kierowała się w kierunku zachodnim
aż do Wielamowic, stąd skręcała na południowy zachód i na zachód od
wsi Kamiennik do Lipnik i Lasowic, gdzie skręcała ku południowi, w
stronę Nysy Kłodzkiej. Z tego miejsca północnym brzegiem Nysy
Kłodzkiej szła aż do Paczkowa i Kozielna. Dalej wchodziła na teren
obecnego powiatu ząbkowickiego, gdzie za wsią Błotnica kierowała się
w kierunku południowo - zachodnim dochodząc do dzisiejszej granicy
RP. Fragment średniowiecznej granicy dawnej kasztelanii
otmuchowskiej, należącej do biskupów wrocławskich, idealnie pokrywa
się ze współczesną granicą administracyjną województw dolnośląskiego
i opolskiego, biegnącą na południowy wschód od Ziębic. Dalej granica
przebiegała głównymi szczytami, najpierw Rychlebskich Hor a
następnie Jeseników, aż do Pradziada i stąd Średnią Opawą, do Vrbna
pod Pradziadem, pozostawiając je jednak w księstwie bruntalskim.
Następnie biegiem Czarnej Opawy dochodziła w pobliże Heřmanovic,
które również wchodziły w skład księstwa nyskiego. Od księstwa
opolsko-raciborskiego, księstwo nyskie oddzielała tu dolina Bystrego
Potoku.
Począwszy od
1344 roku do X. Nyskiego należał, jako lenno króla czeskiego, okręg
grodkowski, a w roku 1416 kompleks wsi położonych na lewym brzegu
Nysy Kłodzkiej w okolicy Paczkowa. Królestwo czeskie, a wraz z nim
księstwo nyskie, przeszło pod panowanie Habsburgów. W roku 1740
wybuchają wojny austriacko-pruskie, w wyniku których Nysa wraz ze
Śląskiem przechodzi w 1742 roku pod panowanie pruskie. Na mocy
układu zawartego 9 października 1741 roku na zamku w Przydrożu Małym
Księstwo nyskie zostało podzielone na dwie części. Linię podziału
stanowił odcinek łączący Biskupią Kopę z Bilą Vodą, leżącą u podnóża
Gór Złotych. Ustalona wówczas granica jest granicą między Polską a
Czechami
|
|
Powiat
Nysa
(część należąca do X.Nyskiego, 87 + 6)
zobacz na mapie Google (>>)
|
|
|
|
zobacz pozostałą część powiatu Nysa w d. X.Opolskim >>
Ten obszerny i bogaty w wizerunki
Jana N. powiat warto podzielić na poszczególny gminy, ponieważ ich
Nepomuki różnią się nieco charakterem. Ponadto wydzielić trzeba
Kasztelanię Otmuchowską (>>) obejmującą teren dzisiejszej gminy Otmuchów.
Fragment artykułu na temat Janów z gminy
Głuchołazy z "Naszego Życia Głuchołaz" z 11 września 2002. Autor:
Paweł Szymkowicz: "Na terenie samej tylko gminy Głuchołazy,
jeszcze trzydzieści lat temu znajdowało się aż dwanaście jego XVIII i
XIX-wiecznych figur. Po dwie były w: Głuchołazach, Nowym Świętowie, Jarnołtówku
i Gierałcicach, po jednej w: Polskim Świętowie, Nowym Lesie, Markowicach i
Burgrabicach" (zobacz
cały artykuł >>).
Poniżej lista i zdjęcia Janów N. wymienionych w
tym tekście uzupełnionych o nasze znaleziska |
|
Gminy: |
|
|
|
|
| |
|
Miejscowości: |
|
|
|
|
| |
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Bracka |
|
|
We wnętrzu kościoła świętych Piotr i Pawła (zobacz
wyżej) znajduje się drewniana polichromowana, niewielka figura Jana N. z
krzyżem i ciekawą palmą w ręku. Jan ma czerwoną czapkę, buty i guziki
sutanny (nad: S.Ł.) |
|
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Bracka |
|
|
We wnętrzu kościoła świętych Piotr i Pawła (zobacz
wyżej) znajduje się konfesjonał regencyjny z figurką Jana N. w
zwieńczeniu |
|
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Bramy Grodkowskiej |
|
|
Kamienny barokowy Jan N. z roku 1744 stoi
niedaleko mostu na Nysie Kłodzkiej, na placu po prawej stronie od
wejścia do kościoła św. Franciszka z Asyżu. Figurę ustawiono na
skomplikowanej konstrukcji wieloczłonowego cokołu zdobionego
herbami, inskrypcjami, wazami i wolutami. Całość ogrodzona kamienną
barierką. Poniżej wezwania "SANCTE
JOANNE NEP. / ORA PRO NOBIS",
chronostych
(>>) (nad: H.J., uzup: B.H.):
ANNO QUO
DIVUS
IOANNES
NEPOMUCENUS
E PONTE NISSENSI PORTATUS PATRONUS NOSTER RECEPTUS |
Swego czasu Jan miał biret miał dosyć dziwnie zawieszony na ramieniu (!?), co byłoby unikalnym ujęciem, gdyby nie hipoteza, że ten element po prostu odpadł z głowy lub cokołu i został położony w tym miejscu przez troskliwego przechodnia. W 2007 roku biretu zresztą już nie było, mam nadzieję, żezostał gdzieś zabezpieczony. Mocno zniszczona twarz dodawała co prawda ekspresji rzeźbie, ale stan Jana był tragiczny i wymagał natychmiastowego ratunku! Brakowało również jednego z putt
(aniołków?) umieszczonych na wazach, być może to właśnie ono
dzierżyło nakrycie głowy Jana. Na jesieni 2010 roku stan rzeźby był
jeszcze gorszy - prócz biretu brakowało głowy i putta! Mam nadzieję, że
elementy te zabezpieczono i że jest to wstęp do prac renowacyjnych,
ale nie znam stanu aktualnego |
|
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Biskupa Jarosława 11 |
|
|
W tutejszym muzeum, które mieści się w dawnym Pałacu biskupów
wrocławskich, przechowuje się ludową
drewnianą polichromowaną figurę Jana N. o wysokości 27 cm |
|
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Biskupa Jarosława 11 |
|
|
W tutejszym muzeum, które mieści się w dawnym Pałacu biskupów
wrocławskich, w jednej z sal wystawienniczych, zawieszono na ścianie niewielkie
naczynia cynowe pochodzące z terenu Nysy i datowane na XVIII-ty wiek. Na jednym
z nich, na pionowej części, widzimy relief postaci Św. Jana Nepomucena. Święty
przedstawiony w postawie stojącej, z wysokim krucyfiksem w ramionach, który
adoruje wzrokiem. W prawej dłoni trzyma pionowo liść palmy. Wokół głowy, na
której biret, poświata, na skraju której pięć gwiazdek. Jan ubrany w sutannę i
rokietę- ukształtowane w fałdy oraz mantolet z wywiniętym kołnierzem. Za Janem
widok Pragi z Mostem Karola. Postać Jana ujęta w kartusz, u góry otwór do
przybijania naczynia. U stóp Świętego kielichowate naczynie przykryte klapką.
Naczynie mogło być przeznaczone na wodę święconą (kropielniczka?) lub sól (do
wyjaśnienia). Stan naczynia bardzo dobry. Podobny, o ile nie identyczny obiekt
prezentowany jest w Galerii Rzemiosła Artystycznego w Muzeum Narodowym w
Krakowie (zobacz >>) (nad: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Nysa |
pow. Nysa |
gm. Nysa |
ul. Jana Sobieskiego / Rynek Solny |
|
|
Uwaga: długo
rozstrzygaliśmy, czy kolejny nyski Jan N. znajduje się na fasadzie
pojezuickiego kościoła Wniebowzięcia NMP. Kłopot polegał na tym, że
mogła to być jedna z dwóch drewnianych barokowych figur, bardzo
ładnych zresztą: mniejsza u góry, na prawej wieży, większa u dołu,
na lewej wieży. Dopuszczaliśmy też, że żaden z nich nie jest
Nepomukiem, na co wskazywałby brak brody... (nad:H.J.) Kwestia ta
rozstrzygnięta została na niekorzyść wersji nepomuckiej - według
tablicy umieszczonej na ścianie kościoła są tam tylko postaci śśw.
Karola Boromeusza, Ferdynanda Kastylijskiego, Ignacego Loyoli i
Franciszka Ksawerego (uzup: J.K.). Ostatecznie więc obiekty te
trafiły do działu
Pseudonepomuki (>>)
|
|
|
|
-
Lipowa (gm.
i pow. Nysa): polichromowany Jan N. w pomalowanej na niebiesko
wnęce w szczycie plebani (uwaga: być może inne figury JN ukryte są w
licznych kapliczkach rozsianych po wsi, lecz większość z nich
zamknięta jest na głucho . sprawdzić!)
-
Siestrzechowice
(gm. i pow. Nysa): przy ul. Kopernika 36, obok mostku przez strumień
znajduje się kamienna rzeźba przedstawiająca stojącą postać Św. Jana
Nepomucena. Pomnik ufundowany został w 1726 roku, ten rok
umieszczony jest pod napisem na frontonie postumentu. Święty trzyma
w ramionach krucyfiks, pochylony na prawe ramię. Ubrany zwyczajowo w
sutannę, komżę, pelerynę i biret. Na głowie biret, brak otoku z
gwiazd Stan pomnika dobry (uwaga: mam też informację o figurze św. Jana Nepomucena z 1779 roku,
należy upewnić się co do identyczności tych obiektów)
-
Regulice
(gm. i pow. Nysa): z tej miejscowości pochodzi barokowy Nepomuk
wykonany - co rzadkie - z granitu! Ma misternie rzeźbione i
szlifowane elementy stroju (szczególnie mantoletu). Niestety uległ
"wypadkowi" i zadaniem A.L., studentki IV roku toruńskiej
konserwacji jest przywrócenie jego pierwotnego wyglądu, w tym
rekonstrukcja twarzy i sklejenie dwóch części rzeźby. To ona właśnie
nadesłała mi informację o tym obiekcie i jego zdjęcia (nad: A.L.,
2007-04-25)
-
Radzikowice
(gm. i pow. Nysa,
):
w kościele pod wezwaniem św. Bartłomieja znaleźć można
barokowo-ludową figurę św. Jana N.
-
Iława
(gm. i pow. Nysa,
):
jest tu kaplica pw. św. Heleny z XIX wieku z barokową rzeźbą św.
Jana Nepomucena (nad: J.D.)
-
Kubice
(gm. i pow. Nysa,
): w
kościele z początku XIX wieku barokowa rzeźba Jana N.
(nad: J.D.)
-
Domaszkowice
(gm. i pow. Nysa): kamienna barokowa figura Jana N. na wolutowanym
cokole, XVIII wiek. Twarz postaci i cokół mocno skorodowane
-
Kępnica
(gm. i pow. Nysa,
): w kościele zobaczyć można drewnianą
polichromowaną figurę Jana N. z dużym krucyfiksem, aureoli o dużych
złotych gwiazdach, w birecie, XVIII wiek
|
|
|
|
Reńska Wieś |
pow. Nysa |
gm. Pakosławice |
|
|
|
Przed kościołem polichromowana figura Jana
N. o cechach barokowych, którą wtórnie ustawiono w kapliczce o
dwuspadowym daszku na prostym kamiennym cokole |
|
|
Gmina Łambinowice (3 + 1) |
|
|
Bielice |
pow. Nysa |
gm. Łambinowice |
nr 97a |
|
|
We wnęce
ściany zewnętrznej kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej umieszczono
polichromowaną figurę Jana N. Cechy barokowe, silny kontrapost. Biret,
krzyż na prawym ramieniu (nad: R.J.) |
|
|
|
¿ Bielice |
pow. Nysa |
gm. Łambinowice |
nr 97a |
|
|
Na starej, bardzo niewyraźniej czarno-białej
pocztówce, na ścianie wewnętrznej prezbiterium w kościele św. Katarzyny
Aleksandryjskiej, nad drzwiami do zakrystii majaczy
polichromowana figura Jana N. z krzyżem na lewym ramieniu (uwaga:
sprawdzić na miejscu czy figura istnieje) |
|
|
|
Paczków |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
Rynek 11 |
|
|
Kamienny Jan N. w niszy w narożu domu w
bloku śródrynkowym. Na podstawie wyryta data 176(?)4. Figura ta prawdopodobnie stała niegdyś przy ratuszu na
cokole, który zaginął. Rzeźba pełnoplastyczna, święty
przedstawiony w postawie stojącej. Nad głową otok z siedmiu
(!) gwiazd, z których jedna jest przełamana na pół, a druga
osunęła się na inną. Święty przedstawiony tradycyjnie w
stroju kapłańskim. Na głowie czarny biret. Ubrany jest w
czarną sutannę spiętą podwójnymi guzikami. Spod sutanny
wystają czarne trzewiki o ściętych noskach. Komża biała,
wykończona dołem misterną koronką, której czytelność tuszuje
grubo nałożona farba. Na ramiona narzucona peleryna z
kapturem (mantolet). Pod brodą biały kołnierz w postaci
stójki. Twarz zarośnięta, włosy długie, faliste. Święty
trzyma, pochylony na prawe ramię krucyfiks, pod którym
obfity liść palmy. Lewa dłoń delikatnie dotyka piersi na
wysokości serca. Rzeźba ustawiona jest na wystającej z muru
kamiennej konsoli. Całość pomalowana grubymi warstwami
wyblakłej, teraz już łuszczącej się farby. Być może jego elementem jest
płaskorzeźba ze sceną Topienia wmurowana w ścianę domu kilka
metrów dalej (zobacz niżej) (uzup: J.B.z Kłodzka) |
|
|
|
Paczków |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
Rynek 11 |
|
|
Płaskorzeźba przedstawiająca scenę
Topienia Jana N. umieszczona została na fasadzie banku, na
domu w bloku rynkowym, którego róg zdobi figura opisana
powyżej. Jest możliwe, że obiekt był elementem cokołu tej
rzeźby (nad:
A.L.) |
|
|
|
-
Paczków / Bytom |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
|
|
|
W Muzeum Górnośląskim w
Bytomiu (gm. i pow. Bytom, Górny Śląsk >>) przechowuje
się ul figuralny św. Jana Nepomucena z Paczkowa. To najstarszy ul na
Górnym Śląsku, gdzie tradycja pszczelarska jest uboższa niż na
Dolnym. Pochodzi z XVIII wieku (a nawet, w co nie wierzę, z wieku XVII - jak pisze L. Dubiel), z Paczkowa, ma 120 cm i wykonany jest z drewna lipowego, a następnie polichromowany. Styl barokowo-ludowy. Nepomucen przedstawiony jest tutaj tradycyjnie - w birecie,
komży i pelerynie (uwaga: zaliczam go do Janów Górnośląskich, tutaj
wzmiankowany tylko informacyjnie) |
|
|
|
-
Ścibórz |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
|
|
|
Drewniany polichromowany Jan z
rozpostartym jak u Batmana płaszczem stał niegdys w pięknej barokowej kapliczce
pielgrzymkowej z karawaką na szczycie. Pochodzi z
XVIII wieku. Figuruje w
rejestrze OOZP (PC01212) jako
skradziony (>>)! Ja widziałem go ostatnio 2004-02-07,
zdjęcie w rejestrze wygląda na znacznie starsze. Jan trzyma na nim
inny krzyż. Trzeba będzie wyjaśnić - może widziałem drugą z kolei
figurę, a pierwszą skradziono znacznie wcześniej? Figurę, którą ja odwiedziłem,
skradziono (>>) dwa miesiące po mojej wizycie, w kwietniu
2004 roku. To jedna z najbardziej bolesnych strat nepomuckich. A był to jeden z moich ulubionych Nepomuków, do tej pory
jego zdjęcie robi za tapetę moich Windows :( |
|
|
|
Trzeboszowice |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
|
|
|
Figura Jana N. przy starej drodze Nysa-Kłodzko, która
po zmianach granicznych po wojnach prusko-austriackich o Śląsk stała
się drogą lokalną, choć został na niej jeszcze bruk (uwaga:
sprawdzić na miejscu!) |
|
|
|
Unikowice |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
|
|
|
Późnobarokowa kaplica z 1774 roku z rzeźbami św. Jana Nepomucena i
Antoniego (nad: J.D.) |
|
|
|
Kamienica |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
nr 95 |
|
|
Przed kamiennym murem, okalającym teren przy
kościele pw. Św. Jerzego, znajduje się kamienna, polichromowana,
datowana na 1801 rok rzeźba św. Jana Nepomucena. Święty w postawie
stojącej w kontrapoście, ubrany w szaty kanonika: sutanna spięta
guzikami, widać dwanaście; komża wykończona dołem i przy rękawach
koronką; futrzana peleryna z kapturem, związana pod szyją sznurem;
na głowie biret. Przy prawym ramieniu, prawą dłonią trzyma krzyż z
Ukrzyżowanym, pod krzyżem liść palmy męczeństwa. Lewa dłoń dotyka
piersi w okolicach serca. Głowa delikatnie przechylona w stronę
krzyża. Na twarzy zarost: wąsy i broda, włosy długie, falujące,
opadają na szyję, oczy zamknięte. Na cokoliku, na którym ustawiona
rzeźba, stary kartusz z inicjałami i datą roczną: "F (E,R?) K / 1801".
Rzeźba umieszczona na nowym, brzydkim, obłożonym kamieniem, cokole. Pierwotnie
figura zlokalizowana była bliżej jezdni i bramy w murze, flankowana
dwoma kilkudziesięcioletnimi lipami, zniszczonymi w czasie burzy w
latach 90. XX wieku. Podczas prac remontowych na przełomie XX i XXI
wieku figura przeniesiona w obecne miejsce, kilka metrów w stronę
zachodnią pod mur (uzup: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Kamienica |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
nr 95 |
|
|
We wsi znajduje się XX-wieczny (zbudowany w 1914
roku, zobacz niżej) kościół pw. św. Jerzego, który wewnątrz posiada
barokowo-rokokowe wyposażenie z XVIII/XIX wieku (ołtarze, obrazy,
rzeźby, ambona, organy, chrzcielnica). Z lewej strony ołtarza
głównego, stojąc do niego zwróconym twarzą, znajduje się drewniana,
polichromowana figura Jana N. Rzeźba umieszczona jest na
półce, ustawionej na przyściennej konsoli. Święty przedstawiony w
postawie stojącej. W prawej dłoni trzyma przed sobą krucyfiks, na
który spogląda z namaszczeniem. W lewej dłoni trzyma dużych
rozmiarów liść palmy, symbol męczeńskiej śmierci. Stan dobry (nad: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Dziewiętlice |
pow. Nysa |
gm. Paczków |
|
|
|
Figura Jana N. przy starej drodze Nysa-Kłodzko, która
po zmianach granicznych po wojnach prusko-austriackich o Śląsk stała
się drogą lokalną, choć został na niej jeszcze bruk (uwaga:
sprawdzić na miejscu!) |
|
|
|
Karłowice Wielkie |
pow. Nysa |
gm. Kamiennik |
|
|
|
W kościele św. Marii Magdaleny, w rokokowym ołtarzu
bocznym, jest oprawiony w bogatą ramę obraz Jana N. z końca XVIII wieku |
|
|
|
Wilemowice |
pow. Nysa |
gm. Kamiennik |
nr 14 |
|
|
W parku pałacowym zachowała się kamienna figura Jana
N. z przełomu XVIII i XIX wieku |
|
|
|
Cieszanowice |
pow. Nysa |
gm. Kamiennik |
nr 11a |
|
|
Piękna barokowa figura Jana N., kamienna i
polichromowana, przedstawiona w tanecznej pozie, w przekrzywionej
aureoli i z krzyżem w ramionach. XVIII wiek |
|
Gmina Korfantów (część, 3) |
|
|
Ścinawa Mała |
pow. Nysa |
gm. Korfantów |
ul. Klasztorna |
|
|
W kościele Nawiedzenia NMP jest polichromowana figura
Jana N. wpatrzonego w trzymany w ręku krzyżyk |
|
|
|
Rynarcice |
pow. Nysa |
gm. Korfantów |
nr 47a |
|
|
Rzeźba św. Jana Nepomucena na przyściennym wsporniku
w kościele św. Mikołaja. Srebrno-złota, w przekrzywionej aureoli, z
pustymi rękami |
|
Gmina Głuchołazy (18 + 4) |
|
-
Głuchołazy (gm. Głuchołazy, pow. Nysa,
:
N50°19'02.71, E17°22'37.34): drewniana figura Jana N. w murowanej kapliczce przy ul. Kraszewskiego
10.
XVIII-wieczna, polichromowana, z nowszym krucyfiksem na prawym
przedramieniu. Jan ma niebieskie oczy
-
Głuchołazy (gm. Głuchołazy, pow. Nysa,
:
N50°18'53.78, E17°23'01.00): figura
Nepomuka we wnęce domu przy skrzyżowaniu ul. Skłodowskiej i
Bohaterów Warszawy, naprzeciwko wieży obronnej. Jest to kamienna
XIX-wieczna figura z długą szyją, z krzyżem na lewym ramieniu, nieco
niezgrabna, lecz mająca sporo uroku. Obok, na ścianie domu, pałąk
latarni umarłych
-
Głuchołazy (gm. Głuchołazy, pow. Nysa,
:
N50°19'00.77, E17°23'05.42): w kościele św. Wawrzyńca przy ul.
Kościelnej, na ostatnim prawym filarze nawy, jest drewniana polichromowana figura Jana N.
-
Głuchołazy (gm. Głuchołazy, pow. Nysa,
:
N50°19'00.77, E17°23'05.50): w kościele św. Wawrzyńca w prawym
transepcie barokowy ołtarz z obrazem przedstawiającym Jana N. jako
Pielgrzyma modlącego się do MB Starobleslawskiej. Jan ma cienką
laskę pielgrzymią w dłoni, a stoi przed wejściem do kościoła w
Starej Boleslavi. W szczycie ołtarza umieszczono dwa putta półnagie,
a pół-przystrojone w elementy zwykłego stroju Nepomuka - mozzettę i
biret
-
Markowice (gm. Głuchołazy, pow. Nysa): kamienna figura Jana N.
przystrojona kwiatami, chroniona brzydkim blaszany daszkiem, który ją przytłacza. Ładny barok, lecz pobielenie wieloma warstwami farby zatarło szczegóły. Silny kontrapost z ugiętą i wysuniętą nietypowo prawą nogą. Zawinięty brzeg peleryny, krucyfiks, baniasty cokół.
XVIII wiek
-
Stary Las (gm. Głuchołazy, pow. Nysa,
): w prezbiterium kościoła p.w. Św. Marcina, na przyściennej konsoli znajduje się biała figura przedstawiająca stojącą postać Św. Jana Nepomucena ze wskazującym palcem prawej dłoni przy ustach. W lewej ręce Święty trzyma niewielki krucyfiks zwrócony w jego stronę Ciałem Chrystusa. Jan zwyczajowo ubrany w sutannę, spod której wystają dwa trzewiki, komżę wykończoną dołem i przy rękawach złotą koronką oraz długą pelerynę i biret. Włosy długie, wąsy, broda. Oczy przymknięte.
Stan figury bardzo dobry (nad: J.B. z Kłodzka)
|
|
|
|
Burgrabice |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
nr 142 |
|
|
Na wschodniej ścianie rotundy kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła
znajduje się, ustawiona na konsoli, figura stojącej w kontrapoście
postaci Św. Jana Nepomucena. Święty trzyma przed sobą w dość
nietypowy sposób, w obydwu dłoniach, prawie poziomo, na wysokości
ramion krucyfiks, ku któremu schylił głowę, i który adoruje pobożnym
wzrokiem. Jan ubrany w sutannę spiętą drobnymi guziczkami, białą
komżę wykończoną dołem i przy rękawach złotą koronką, na ramiona
zarzucona futrzana peleryna związana pod szyją grubym, złotym
sznurem, na głowie czarny biret. Stan rzeźby dobry (uzup: J.B. z
Kłodzka) |
|
|
|
Jarnołtówek |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
nr 112 |
|
|
Koło Złotego Potoku znajduje się murowana, otynkowana i nakryta
dwuspadowym dachem kapliczka Jana N. W kapliczce umieszczona na
podwyższeniu drewniana, niefachowo i naiwnie polichromowana, raczej
ludowej proweniencji figura, stojącej w kontrapoście postaci Św.
Jana Nepomucena. Święty odziany w szaty kanonika. Sutanna czarna i
spięta guzikami, których widać dziesięć. Spod sutanny wystają
brązowe trzewiki ze ściętymi noskami. Na sutannę nałożona biała
komża, dołem wykończona kryzowaną koronką. Na komżę narzucona
brązowa peleryna z kapturem. Na głowie czarny biret. Pod szyją
czarny, stójkowy kołnierz. Głowa obrócona w prawo. Na twarzy broda i
wąsy, brwi czarne, włosy brązowe. Oczy duże, szeroko otwarte. Jan
trzyma przed sobą puste dłonie, obydwie uszkodzone, do lewej
doczepione sztuczne kwiaty. sztuczne kwiaty zdobią również podstawę,
na której ustawiona figura.
1 stycznia 2018 roku - zapewne w ramach imprezy sylwestrowej -
kapliczka została sprofanowana, a figura ucierpiała w czasie
wandalskiego ataku. Leżała wraz z postumentem przez wejściem.
Mieszkańcy posprzątali kaplicę i zanieśli
świętego do pomieszczeń gospodarczych pobliskiej szkoły. Planowany
jest montaż solidnych krat w kapliczce przed powrotem figury po
remoncie (uzup:
J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
-
Jarnołtówek |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
|
|
|
Na moście (>>) przerzuconym nad rzeczką i wiodącym do dworu stała kiedyś
kamienna figura Jana N. Skradziona (>>)
kilkanaście lat temu, złodzieje łomem usunęli betonową podstawę |
|
|
Nowy Świętów |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
nr 57a |
|
|
W tutejszym kościele Chrystusa Króla (zobacz niżej), w jego romańskiej
części, znajduje się ołtarz boczy Św. Jana Nepomucena. W nastawie
ołtarza olejny obraz na płótnie z przedstawieniem stojącej postaci
Jana N. na tle Mostu Karola i zabudowań Pragi. Święty w lewej dłoni
trzyma krucyfiks i zielony liść palmy męczeństwa. Liść ten, czy
gałązka palmy umieszczony w tym miejscu mówią, że Jezus i Jan
Nepomucen umarli śmiercią męczeńską. Palec wskazujący prawej dłoni
przytknięty do zamkniętych ust (symboliczne przedstawienie
dochowania tajemnicy spowiedzi). Przez ramiona, pod mantoletem
przewieszona stuła. Rękawy białej komży duże, zwisające. Na głowie
świętego wysoki, czarny biret. Wokół głowy żółty nimb z pięcioma
gwiazdami. Oczy Jana otwarte, wzrok skierowany daleko przed siebie.
Na twarzy zarost: wąsy i broda. W szycie obraz
Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus, natomiast w dolnej części
ołtarza obraz Jezusa, który częściowo przesłania obraz
główny. Po bokach obrazu dwa putta. Stan obrazów dobry, jednak
ołtarz jako całość kwalifikuje się do zabiegów restauratorskich (nad: K.B.,
uzup: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
-
Gierałcice |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
nr 67 |
|
|
Według źródeł była tu figura Jana N. - w rzeczywistości w żadnej w licznych ładnych
kapliczek nie odnalazłem Jana N.,
skradziono (>>) go bowiem przed moją wizytą w
Gierałtcicach. Została po nim tylko pusta murowana bielona kapliczka
z półokrągłą wnęką usytuowana przy wyjeździe w kierunku Głuchołaz. Przed rokiem 2017 na jej miejscu umieszczono
nową szablonową figurę (zobacz niżej) |
|
|
|
¿
Gierałcice |
pow. Nysa |
gm. Głuchołazy |
|
|
|
Według źródeł była tu jeszcze jedna figura
Jana N. (uwaga: sprawdzić na miejscu) |
|
|
Kasztelania Otmuchowska, obejmująca teren
dzisiejszej gminy Otmuchów: |
|
|
-
Otmuchów (gm.
Otmuchów, pow. Nysa): na zewnątrz muru kościoła św. Mikołaja i św.
Franciszka Ksawerego stoi piękny kamienny barokowy Jan w aureoli i ze złotą palmą,
pierwsza połowa XVIII wieku
-
Otmuchów (gm. Otmuchów, pow. Nysa): kilka metrów dalej stoi drugi Jan, również wysokiej klasy barokowa rzeźba. Ten Jan jest młodszy, przystojniejszy, bez czapki. Aureola przetrwała w stanie szczątkowym. Data na cokole wskazuje na rok 1747. Myślę, że jeden z Janów został przeniesiony w to miejsce, bo w takim tłoku one raczej nie występują. Tylko który, kiedy i skąd?
-
Otmuchów (gm.
Otmuchów, pow. Nysa): w tym samym kościele jest drewniana
figura przedstawiająca Jana N. Pochodzi ona prawdopodobnie z XVIII
wieku
-
Otmuchów (gm.
Otmuchów, pow. Nysa): niewielki kamienny pomnik JN stojący na skraju
placu zamkowego
-
Otmuchów (gm.
Otmuchów, pow. Nysa): drewniana figura Jana N. znajduje się w niszy domu
przy ulicy Pierwszego Maja. Pochodzi z XVIII wieku
-
Maciejowice (gm. Otmuchów, pow. Nysa,
): pobliżu neogotyckiego
kościoła św. Anny stoi barokowa figura św. Jana Nepomucena z 1771
roku. W roku 2004 mieszkańcy wsi sami pomalowali posąg farbą
emulsyjną. Zabytek wymaga jednak gruntownej i fachowej renowacji.
Fakty TVN 20 maja 2013 wyemitowały
materiał na temat przemalowania Jana z pobliskiego Kałkowa (zobacz niżej) (>>), a w filmiku pojawia się też Jan z Maciejowic, z przytykiem, że domalowano mu opaleniznę (nad: R.K., sieć)
-
Jodłów (gm. Otmuchów, pow. Nysa,
): w kaplicy pw. Męki Pańskiej
jest rzeźba św. Jana Nepomucena na konsoli, restaurowana w 2008 roku
-
Buków (gm. Otmuchów, pow. Nysa,
):
barokowa figura św. Jana Nepomucena z 1780 roku ufundowana przez
Antoniego Taerne z Nysy. Krzyż (uszkodzony) oparty na prawym
ramieniu, pod nim palma. Lewa ręka na sercu. W aureoli zostały tylko
dwie gwiazdy (nad: J.D.)
-
Ratnowice (gm. Otmuchów, pow. Nysa,
): w
tej niewielkiej wsi znajduje się kościół p.w. Św. Marcina, który
otoczony jest kamiennym murem pochodzącym z przełomu XV i XVI wieku.
To właśnie na nim ustawiona jest barokowa kamienna figura Św. Jana
Nepomucena z XVIII wieku o naturalnej wielkości. Święty,
przedstawiony w postawie stojącej w kontrapoście, trzyma przy piersi
krucyfiks pochylony na lewe ramię. Ubrany w sutannę, komżę obszytą
dołem koronką, na ramionach peleryna związana sznurem z frędzlami.
Głowa, na której biret lekko pochylona w lewą stronę. Włosy długie,
wąsy i broda. Szaty ukształtowane w fałdy. Stan rzeźby dobry (nad: J.D.,
uzup.: J.B. z Kłodzka)
-
Kałków (gm. Otmuchów, pow. Nysa,
): na
skrzyżowaniu dróg, w grupie drzew stoi barokowa kamienna figura Św. Jana
Nepomucena z 1729 roku. Wiosną 2013 roku została ona (zapewne po raz
kolejny) pomalowana farbą olejną przez jednego z mieszkańców. Tym
razem jednak sprawa nabrała rozgłosu i Fakty TVN 20 maja 2013 wyemitowały
specjalny materiał na ten temat (>>).
Jest happy end - postanowiono o renowacji mocno już skorodowanej
figury. W filmiku pojawia się też pobliski Jan z Maciejowic (zobacz
wyżej), z przytykiem, że domalowano mu opaleniznę (nad: J.Z.)
|
|
|
|
Chałupki |
pow. Ząbkowice Śląskie |
gm. Ząbkowice Śląskie |
|
|
|
W miejscowości tej jest kościół pod wezwaniem Jana Nepomucena z
roku 1744, wybudowany jako kaplicę, obecnie kościół filialny. W ołtarzu głównym Johann Joseph Praße
zaprojektował tabernakulum, nad nim rodzaj baldachimu zwieńczony
gwiazdą, a w predelli figurę Jana Leżącego (zobacz niżej). Zachował się
rysunek projektowy tego ołtarza.
Zachował się rysunek projektowy - dzieło lądeckiego rzeźbiarza Johanna Josepha Prauße z 1747
roku – ołtarza głównego z drewnianą polichromowaną figurą Jana Nepomucena usytuowaną pod mensą
ołtarzową. Jana przedstawiono jako martwego, a taki wizerunek jest
stosunkowo rzadki
(Gorzanów, Miejski Lasek pod Lewinem,
Hrabstwo Kłodzkie (>>),
Gołogłowy, Niedzica, Spisz
(>>), Praga, Wiedeń, Nepomuk, wiele obiektów w Bawarii).
Pierwowzorem był być może anonimowy rysunek z XVII wieku, na którym po
raz pierwszy przedstawiono tak ujętego Jana N., a upowszechniał się on
poprzez późniejsze oparte na nim ryciny. Dzisiejszy kształt ołtarza
bardzo odbiega od tego projektu (zobacz niżej) (nad: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Pomianów Dolny |
pow. Ząbkowice Śląskie |
gm. Ziębice |
nr 80 |
|
|
Kamienna figura Jana N. na cokole, ustawiona przed
kościołem św. Franciszka Ksawerego i przy rozstajach dróg. Nieproporcjonalna,
zbyt niska sylwetka zdradza prowincjonalność warsztatu i prawdopodobny
czas powstania w XIX wieku. Na postumencie
płaskorzeźbiony kartusz z Językiem w glorii. Święty przedstawiony w
postawie stojącej w kontrapoście, trzyma, położony na lewym ramieniu
krucyfiks, pod którym liść palmy, prawa, otwarta dłoń dotyka piersi.
Ubrany w strój kanoniczny: sutannę spiętą guzikami; komżę wykończoną
dołem szeroką koronką i ukształtowaną w fałdy; związaną pod szyją
futrzaną pelerynę z kapturem; na głowie niewysoki biret a na nogach
trzewiki ze ściętymi noskami; pod szyją wysoki, stójkowy kołnierzyk z
dwoma wypustkami. Włosy kręcone, zarost: broda i wąsik. Twarz spokojna,
usta Świętego otwarte, wzrok skierowany przed siebie. Rzeźba ustawiona
na prostopadłościennym postumencie, zwieńczonym górą gzymsem. Stan
pomnika dobry (uzup: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Golina |
pow. Ząbkowice Śląskie |
gm. Ziębice |
|
|
|
Przy polnej drodze prowadzącej z Chałupek do
Pomianowa Dolnego, na północ od wsi Golina, w odległości ponad pół
kilometra od niej, w kępie drzew znajduje się kamienna, polichromowana
figura Jana N. Rzeźba ustawiona jest na murowanym kwadratowym, pobielonym słupie.
Przedstawia postać świętego od pasa w górę. Jan trzyma w ramionach
krucyfiks. Figura ustawiona jest w szczerym polu, daleko od wody i
jakichkolwiek zabudowań, a to dlatego, że kiedy w roku 1938 przechodziła
przez ten rejon wielka powódź, niemieccy gospodarze uciekli przed nią na
pobliskie wzniesienie. Figura św. Jana Nepomucena została ustawiona
przez nich w miejscu, do którego doszła woda i gdzie znaleźli ratunek.
Stan dobry (nad: R.P., uzup: J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
Doboszowice |
pow. Ząbkowice Śląskie |
gm. Kamieniec Ząbkowicki |
nr 77/79 |
|
|
Koło prywatnego domu, na brzegu potoku i tuż przy
moście,
stoi kamienna figura Jana N., remontowana około 2011 roku. Polichromia z
czasu tego remontu niestety zaczyna spływać, a figura pokryła się
nalotem. Robi bardzo dobre wrażenie, może z wyjątkiem cokołu, który nie
jest oryginalny. Strój Jana tradycyjny (czarna sutanna, biała komża,
brązowa peleryna z frędzlami i kapturem, czarne buty; czarny biret na
głowie; widoczne bardzo duże wypustki kołnierzyka). Dawniej figura ta
stała na moście, jednak podczas jego przebudowy w latach 50. XX wieku
figurę przeniesiono i ustawiono na nowym wymurowanym otynkowanym i
pobielonym dwustopniowym
cokole (nad: D. Kołodziej, uzup: G.S., J.B. z Kłodzka) |
|
|
|
-
Grodków |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
ul. Elsnera 33 |
|
|
Niedaleko stawu i na prywatnej posesji (warsztat
samochodowy), stoi pusta kapliczka nepomucka. Nie zachowała się figura
Jana N., której nie ma tu już co najmniej od początku lat 90. Skradziona? (>>)
(uwaga:
kontynuować badania, potwierdzić nepomuckość kapliczki) |
|
|
Wojsław |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
|
|
|
Drewniane
figura Jana N. w kościele parafialnym pod wezwaniem Wszystkich Świętych.
Biała, złote wykończenie szat
(nad: S.Zobniów) |
|
|
|
-
Osiek
Grodkowski |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
nr 45 |
|
|
Przy dawnej zachodniej bramie prowadzącej ze wsi na
teren dworski stoi murowana kapliczka z niszą, a w niej była niegdyś
drewniana figura Jana N. z XVIII wieku. Niestety, figura została skradziona (>>)
w roku 2007 i pozostał tylko cokół z datą 1733. Była to bardzo ładna figura
pomalowana na biel (twarz, peleryna, brzeg komży, befka), czerń
(sutanna, biret, włosy, zarost i brwi) i błękit (komża wraz z rękawami i
kołnierzem), z utrąconymi rękami, w birecie, ale już bez krzyża i
aureoli (nad: M.H., uzup: S.Zobniów) (uwaga: dawniej powiat Grodków, dziś woj. opolskie) |
|
|
|
Osiek
Grodkowski |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
nr 45 |
|
|
W starej murowanej kapliczce (zobacz wyżej)
umieszczono nową figurę Jana N., która zastąpiła oryginalną
XVIII-wieczną rzeźbę skradzioną (>>)
w roku 2007. Niestety odbiega ona wyglądem od oryginału |
|
|
|
Wierzbnik |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
|
|
|
150 metrów na północ od kościoła, przy drodze do
Brzegu, murowana kapliczka z drewnianą figurką św. Jana Nepomucena wykonaną w
manierze barokowej. Kontrapost, palma, krucyfiks, aureola (nad: M.H.) (uwaga: dawniej powiat Grodków, dziś woj. opolskie) |
|
|
|
Więcmierzyce |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
|
|
|
XVIII-wieczny kamienny polichromowany Jan N. o
ciekawej fryzurze, chroniony metalowym daszkiem (uwaga: dziś woj. opolskie) |
|
|
|
¿Kopice |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
|
|
|
Jest tu kapliczka nepomucka, nie wiadomo czy
zachowała się figura Jana N. (uwaga: należy zweryfikować. ) |
|
|
|
Bogdanów |
pow. Brzeg |
gm. Grodków |
|
|
|
W kościele filialnym św. Stanisława Biskupa znajduje
się czarno-biała figura Jana N. (nad: Arkadoo) (uwaga: dziś woj.
opolskie) |
|
|
|
Wiązów |
powiat: Strzelin |
gm: Wiązów |
ul. Kościelna |
|
|
Kamienna figura Jana N. z resztkami
polichromii, z krzyżem, na cokole, ustawiona na placyku pod
rozłożystym kasztanem w sąsiedztwie kościoła parafialnego
św. Mikołaja. Święty z odkrytą głową, w typowym stroju
kapłana w sutannie, komży z ozdobną koronką, rokietą
kanonika i narzuconym na wierzch mantoletem z kapturem,
adoruje trzymany na prawym ramieniu krucyfiks spod którego
wyłania się palma męczeństwa. Święty lewą ręką przyciska do
piersi biret. Figura przedstawiona w wyrazistym
kontrapoście, z lewą stopą usytuowaną na książce (symbolu
uczonego teologa) ustawiona jest na dwustopniowym cokole.
Dolny cokół z wydatnym gzymsem posiada fragment metalowego
wysięgnika latarni poniżej której znajdowała się dawniej
inskrypcja fundacyjna. Figura ufundowana w 1757 roku przez proboszcza Franza Zünna,
kanonika nyskiego (nad: M.H., uzup: S.Zobniów). Zatarty napis na cokole głosił niegdyś
(wg H. Hoffmanna):
Franc(iscus) Zünn S(acri)
R(omani) I(mperi)
Eques de Zünnen Burg
Can(ononicus) Niss(ensis) f(ieri) f(ecit) 1757 |
|
|
|
|
Wiązów |
powiat: Strzelin |
gm: Wiązów |
ul. Kościelna |
|
|
W prezbiterium kościoła św. Mikołaja, po
lewej stronie ołtarza głównego, na przyściennej konsoli,
ustawiono drewnianą, barokową figurę św. Jana Nepomucena
(nad: S.Zobniów) |
|
|