Kamienica firmy budowlanej “Horn i Rupiewicz"
Wzniesiona w latach 1911-12 wg proj. Artura Gurneya, jest dwutraktowym budynkiem
frontowym, wystawionym na bardzo płytkiej działce i w rezultacie pozbawionym
dziedzińca i oficyn. W tylnej ścianie szczytowej, przyległej do domu przy ul.
Koszykowej 59, zaprojektowano piony świetlików. Konstrukcja
ceglana z ogniotrwałymi stropami. Budynek kryty wysokim blaszanym (pierwotnie
ceramicznym) dachem dwuspadowym liczy sześć kondygnacji i ma siedmioprzęsłową
elewację frontową, zasadniczo symetryczną, ale niezwykle złożoną. Niski,
wysunięty cokół elewacji pokryto trzema rzędami płytowego boniowania o
groszkowanym licu. Dwie kolejne kondygnacje ozdobiono bardziej płaskim
płytowaniem, pionowo drobno żłobkowanym. Gonie piętro, z wyjątkiem trzech
centralnych przęseł z wykuszami, odcięto silnie wysuniętym gzymsem. Pierwsze
przęsło wypełniono oknami trójskrzydłowymi, które na piętrach, podobnie jak
otwory pozostałych osi z wyjątkiem porte-fenetrów, zaopatrzono w niskie żelazne
balustradki parapetowe. Przeciwległe, siódme przęsło zawiera pary okien
dwuskrzydłowych, które występują także w przęsłach drugim i szóstym (również w
parach, w kilku przypadkach z tejże szerokości porte-fenetrami), począwszy od
drugiego piętra. Balkony tej kondygnacji, spinające dwa otwory, wsparto na
trzech gładkich kroksztynach, którym odpowiadają cokoły balustrady, wypełnionej
rodzajem stylizowanych balasków o płaskich bokach. Wzdłuż górnej krawędzi
balustrad osadzono niskie balustradki metalowe z alteracyjnym rytmem kolistych
zwitek i triad szczebelków, z których środkowy jest grubszy i spiralnie skręcony
wokół osi. Na trzecim piętrze w obu przęsłach występują balkony trójpodporowe,
o prętowych balustradach oraz blaszanych “cokołach" (!), perforowanych motywami
liści, podobnie jak blaszany fartuch nałożony na dolne partie prętów, dwukrotnie
łukowo wcięty wzdłuż górnej krawędzi. Zwieńczenie balustrady ma postać rusztu na
skrzynki kwiatowe, złożonego z gęsto zestawionych poziomych prętów. Na czwartym
piętrze balkon zamontowano tylko w szóstym przęśle; ma trzy podpory oraz prętową
balustradę z trzema pasmami na wysokości kroksztynów, dekorowanych
geometrycznie. Ruszt na skrzynki kwiatowe wypełniono szeregiem ażurowych,
kwadratowych plakietek. Na piątym piętrze brak balkonów.
W opisywanych przęsłach na dwóch dolnych kondygnacjach wstawiono odmienne
rodzaje okien, z wyjątkiem piętra przęsła drugiego (dwa okna dwuskrzydłowe -
jw.). Trzy wąskie okna jednoskrzydłowe widoczne są na parterze przęsła drugiego
i na piętrze szóstego, a okno trójskrzydłowe - na parterze tego ostatniego
przęsła.
Środkowy z trzech wykuszy zaczyna się tuż nad cokołem, ponad małymi drzwiami.
Wsparty jest na belce przechodzącej w parę kostkowych kroksztynów i ma otwory na
wysokości półpięter, zawiera bowiem frontową klatkę schodową. Powyżej pierwszego
półpiętra wykusz ten wysuwa się znacznie silniej, występując lekko przed lico
sąsiednich, wyżej podwieszonych wykuszy. Występ wsparty jest na dwóch gładkich
kroksztynach stylizowanych na uproszczone konsole. Cztery kolejne kondygnacje
wykusza zawierają okna trójskrzydłowe, z gzymsami parapetowymi. Okno dolnej
kondygnacji, osadzone na tle boniowania, ma płycinę w nadprożu spiętą na
skrajach, poza obrysem otworu, dużymi kwadratowymi plakietami. Na piątej
kondygnacji występuje
okno dwuczłonowe: w dolnej partii jak okna poprzednich kondygnacji, ale znacznie
niższe, w górnej zaś, oddzielonej wąskim pasem muru - tej samej szerokości,
niskie, zamknięte łukiem odcinkowym, zrównane nadprożem z zamknięciami okien
piątego piętra elewacji. Ponad profilowanym gzymsem na wykusz nachodzą,
bliźniacze szczyty wykuszy sąsiednich, które na osi symetrii układu stykają się
ze sobą.
Przęsło piąte, sąsiadujące z opisanym wykuszem od północy, zawiera w przyziemiu
wejście (para figur ptaszków przy górnych krawędziach), ponad którym wydzielono
półkoliste nadświetle, a obok niego dwuskrzydłowe okno zamknięte łukiem
odcinkowym. Na pierwszym piętrze znajduje się trójskrzydłowy porte-fenetre,
także zamknięty łukiem odcinkowym oraz balkon o zaokrąglonych narożach, wsparty
na dwóch stylizowanych konsolowych kroksztynach. Murowana balustrada z parą
wąskich cokołów przepruta została arkadkowymi przeźroczami. Trzy konsole (dwie
od strony płn. i jedna od strony środkowego wykusza) wspierają wykusz o łukowej
podstawie, odpowiadającej wycięciem zamknięciu okna poniżej. Zwornikiem łuku
podstawy jest duża płaskorzeźba orła z rozpostartymi skrzydłami, ujętego en face,
umieszczona na tle płyt boni sięgających do parapetu okna na drugim piętrze
(dolna kondygnacja wykusza). Znajduje się tu okno trójskrzydłowe, a na trzecim
i czwartym piętrze - pary dwuskrzydłowych.
Powyżej górnej pary okien, na konsoli dekorowanej figurą delfina, wspiera się
łukowy balkon. Jego balustrada z centralnym cokołem jest górą murowana, a
poniżej, aż do płyty, ażurowa, prętowa, geometrycznie dekorowana. Zwieńczenie
balkonu stanowi ruszt na skrzynki kwiatowe, złożony z poziomych prętów.
Przedłużenie górnej murowanej krawędzi balkonu stanowi gzyms wieńczący wykusz,
który na kolejnej kondygnacji wyraźnie cofa się, tworząc nieznacznie wysunięty
ryzalit piątego piętra. Zabieg ten pogłębił opisywany balkon, który powiązano z
wielkim czteroskrzydłowym porte-fenetrem, zamkniętym łukiem odcinkowym. Na skraj
ryzalitu od strony północnej nałożony jest wykusz środkowy, znacznie względem
niego wysunięty, natomiast skraj płd. ma krzywoliniową krawędź w rodzaju
falistego spływu, łukowo podciętego u podstawy. Zwieńczeniem opisywanego
ryzalitu jest stromy szczyt dwuspadowy o łukowym zamknięciu i falistych
spływach, przepruty parą małych prostokątnych okienek podkreślonych wspólnym
gzymsem parapetowym. Szczyt ten jest znacznie szerszy od ryzalitu i połową swej
rozpiętości nachodzi nad wykusz środkowy. Tam styka się z bliźniaczym szczytem
wykusza płd. (trzecie przęsło), o podobnym układzie, lecz odrębnych
rozwiązaniach plastycznych. Zewnętrzny spływ krawędzi ryzalitu jest tu bardziej
regularny (brak podcięcia), a balustrada balkonu płaska, trójcokołowa, z
roślinnymi motywami wplecionymi w prętową balustradę. Trzy wsporniki mają formę
maszkaronów, poniżej nich zaś lico wykusza na czwartym piętrze silnie cofnięto,
tworząc loggię balkonową, wspartą na parze krępych kolumienek o pseudojońskich
głowicach od południa i na jednej od strony środkowego wykusza (od północy).
Pomiędzy drugą a trzecią kolumną rozpięto spłaszczoną arkadę, w tle której
znajduje się trójskrzydłowy porte-fenetre, a przed nim łukowo wygięty balkon o
murowanej balustradzie. Na trzecim i drugim piętrze występują podobne okna trójskrzydłowe, na pierwszym tejże szerokości, ale łukowo zamknięty porte-fenetre z
balkonem (identyczny jak w wykuszu pm.) natomiast na parterze znajduje się
tylko okno dwuskrzydłowe. Po zewnętrznych stronach obu szczytów wykuszy widoczne
są wtórnie wstawione szerokie facjaty o płaskim zamknięciu.
Dwuskrzydłowe drzwi wejściowe przeszklone, w nadświetlu zaś
osadzono kratę w formie koncentrycznych półkoli i radialnych promieni. Sień
dzieli się na dwie części, z których frontowa, położona znacznie niżej, ma
posadzkę z białego marmuru, którym oblicowano także wyrównawczy bieg schodów. Na
górnym podeście ułożono ukośną szachownicę z płyt marmurowych, białych i
szarych. Po lewej stronie dolnego podestu znajduje się przejście do stróżówki.
Stropy nad obydwoma podestami ozdobiono pięcioma wieńcami w układzie “X". Lustro
górnego podestu na wprost schodów wyrównawczych jest zamknięte łukiem koszowym w
dębowej ramie. Po prawej znajduje się wejście do mieszkania, po lewej zaś
przeszklone (kryształowe szybki), czteroskrzydłowe przepierzenie z
dwuskrzydłowymi drzwiami pośrodku, oddzielające sień od klatki schodowej. Ta
ostatnia ma posadzki identyczne jak górny podest oraz dębowe schody i balustrady
poręczy. Balustrady te zestawiono w przęsła ograniczone masywniejszymi, pionowo
żłobkowanymi cokołami, pomiędzy które pośrodku wstawiono pojedynczy szczebel, a
po jego bokach - triady jeszcze węższych szczeblinek. Podniebienia dwubiegowych
powrotnych schodów udekorowano w narożach wieńcami jak w sieni, powtarzając ten
motyw (cztery wieńce w narożach) na podestach półpięter i pięter.
Kamienica typowa dla twórczości A. Gurneya i jego mistrza - Bronisława
Rogóyskiego, łącząca motywy średniowieczno-romantyczne z
secesyjno-modernistycznymi.
|
|
:::
