ULICA LWOWSKA W WARSZAWIE

Kamienica Stanisława i Romana Gierszewskich

Wzniesiona w 1. 1909-1910. Do końca II wojny światowej w rękach tej samej rodziny. Był to dwutraktowy budynek frontowy z jednotraktowymi oficynami, tworzącymi układ jednopodwórzowy zamknięty. W 1944 oficyny te częściowo spłonęły, w rezultacie czego rozebrano południową część skrzydła poprzecznego i niemal całą oficynę płd. Konstrukcja budynku frontowego ceglana, z ogniotrwałymi stropami. W oficynach stropy były najpewniej drewniane.
Asymetryczna, dziewięcioprzęsłowa elewacja przyuliczna kamienicy zaakcentowana została jednoosiowym pozornym ryzalitem na skraju północnym oraz znacznie szerszym pseudoryzalitem trójprzęsłowym przed końcową osią. Parter i piętro są boniowane pasowo, rozdzielone gzymsem kordonowym o szerokim pasie wewnętrznego gładkiego fryzu. Kolejny gzyms separuje pierwsze piętro od następnych kondygnacji, ale tylko w partii szerszego ryzalitu występuje pod nim gładki fryz. Wszystkie okna są dwuskrzydłowe, wydłużone, zaopatrzone w wąskie profilowane opaski (także na parterze) i gzymsy parapetowe, a w szerszym ryzalicie na czwartym piętrze także w prostokątne płyciny podokienne. Boczne przęsła tego ryzalitu zawierają okna zdwojone, rozdzielone bardzo wąskimi filarami i spięte wspólnymi listwami parapetowymi. Przęsła te na pierwszym piętrze ujęto obustronnie boniowanymi lizena-mi, a na drugim i trzecim boniowanymi pilastrami wielkiego porządku o stylizowanych głowicach toskańskich, które podtrzymują lizeny na piątym piętrze, także flankujące omawiane przęsła i ozdobione płycinami w trzonach.
Środkowa oś ryzalitu, “ścieśniona" pomiędzy wewnętrznymi pilastrami (lizenami) każdej z par, wyróżnia się balkonami. Na pierwszym piętrze jest to balkon wsparty na dwóch masywnych konsolach, zaopatrzony w balustradę tralkowo-cokołową, na drugim piętrze podobny, ale o odmiennym rysunku drobniejszych tralek, na trzecim zaś półkolisty, o półmisowej podstawie i balustradzie kutej w powtarzalne, pionowe, silnie wydłużone elipsy. Taka sama balustrada przyokienna występuje na górnym piętrze, gdzie w omawianym ryzalicie oraz w partii międzyryzalitowej widoczne są prostokątne płyciny międzyokienne, a tylko w ryzalicie trzy konsolki w górnej partii okien podwójnych, podtrzymujące podstawę gzymsu koronującego.
Balkony o odmiennym układzie zaprojektowano na trzeciej i czwartej osi, gdzie spinają one pary otworów. Na pierwszym i ostatnim piętrze balkony otrzymały balustrady kute z eliptycznymi elementami na drugim są to balustrady tralkowo-cokołowe, na trzecim zaś, także murowane, z trzema cokołami od frontu i odlewanymi w cemencie elementami w formie pionowych owali. Elewację wieńczy profilowany gzyms koronujący z szerokim pasem gładkiego fryzu u podstawy oraz niski, dwuspadowy dach.
Przejazd bramny o prostokątnym przekroju pionowym znajduje się w pierwszym przęśle szerszego ryzalitu. Zamykają go przeszklone wrota, kute w regularną siatkę podziałów. Wnętrze rozczłonkowano na cztery przęsła (pierwsze bardzo płytkie) parami lizen ustawionych na wspólnych cokołach i dźwigających pojedyncze, szerokie i płaskie belki stropu. Lizeny te mają płyciny w trzonach i cokoły tworzące zagierowania wysuniętych, wysokich (ok. 1 m) cokołów ściennych, ponad którymi płaszczyzny muru pokrywa boniowanie pasowe. Posadzka zalana jest pośrodku asfaltem, ale po bokach zachowała pasy żółtej terakoty. W trzecim przęśle po lewej widoczna jest powyżej cokołu ślepa arkadowa wnęka, wewnątrz boniowana, naprzeciw niej zaś tego samego kształtu otwór wejściowy mieszkania, ujęty na wysokości cokołu prostokątnymi, pionowo żłobkowanymi polami.
Identyczne wejście w ostatnim przęśle po lewej prowadzi na klatkę o dwubiegowych powrotnych schodach, licowanych ciemnym, biało cętkowanym lastrykiem. Posadzki podestów ułożono z białych płytek ceramicznych, w ściętych narożach których osadzono ukośnie małe, szare płytki terakotowe. Żeliwne balustrady poręczy w poszczególnych prostokątnych przęsłach mają centralnie umieszczony pierścień, spinający dwa elementy w formie pionowych prostokątów z nadwieszonymi łukami od góry i dołu. Pręty międzyprzęsłowe spięto u góry trybowanymi kwiatami.
Elewacje podwórzowe zachowanych skrzydeł boniowane są pasowo w przyziemiu, które odcięto od pięter gzymsem kordonowym. Wystroju dopełnia jedynie profilowany gzyms koronujący.
Sześcioosiowa elewacja tylna korpusu głównego ma osie skrajne ukształtowane w formie ukośnych łączników: południowy z oknami dwuskrzydłowymi, a północny - z trójskrzydłowymi. Drugiego typu okna występują na pozostałych osiach (na trzeciej wylot przejazdu), z wyjątkiem osi czwartej, ożywionej ryzalitem o zaokrąglonych bokach i lekko wysuniętej płaskiej ścianie frontowej. W tej ostatniej znajdują się dwuskrzydłowe okna międzykondygnacyjne, z których najwyższe, silniej wydłużone, zamknięto łukiem pełnym.
Szczątkowo zachowana jednotraktowa oficyna płd. liczy obecnie tylko jedną oś, którą wypełnia półkolisty ryzalit drugiej klatki z oknami takimi jak w ryzalicie korpusu głównego (u góry dodatkowe, bardzo niskie okienko). We wnętrzu są cementowe schody zabiegowe, prętowa balustrada oraz terakotowe posadzki o rysunku ukośnej biało-czarnej szachownicy. W szczycie tego skrzydła, utworzonego w linii odcięcia zniszczonej partii oficyny, ściana ma układ trójstopniowy i w najsilniej wysuniętym, pierwszym stopniu wypełniona została wtórnie oknami dwuskrzydłowymi.
Sześcioosiowa oficyna płn. (także jednotraktowa) ma najsilniej wysuniętą czwartą oś, gdzie występuje zaokrąglony ryzalit klatki schodowej, z zewnątrz i wewnątrz identyczny z poprzednio opisanym. Flankujące go osie trzecia i piąta mają okna dwuskrzydłowe, a cofnięte względem nich druga i szósta - odpowiednio: dwu- i trójskrzydłowe. Pierwsza oś jest cofnięta najsilniej i zawiera okna jednoskrzydłowe.
Z końcową osią łączy się prostopadle połowicznie zachowana jednotraktowa oficyna poprzeczna, której zaokrąglony ryzalit klatki (jw.) styka się z oficyną boczną. Po prawej stronie ryzalitu widoczny jest uskok muru, a za nim dwie osie z oknami dwu- i trójskrzydłowymi. W parterze osadzono tu dwie duże bramy, garażowe lub (pierwotnie) stajenne. Szczytowa ściana oficyny od południa ukształtowana została wtórnie po skróceniu tego skrzydła. Obecnie jest pośrodku zryzalitowana i ślepa, a po bokach zawiera osie z oknami dwuskrzydłowymi.